Demokrasi

Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında, birinci ünite olan “ Kendimi Tanıyorum ” ünitesinde, direkt demokrasi kavramı geçmese de bize demokrasinin özellikleri hakkında ipuçları vermektedir. Çünkü bu ünitenin özet bölümünde şu ifadeler kullanılmaktadır. “Bireysel farklılıkları tanıyarak kabul etmeyi, duygular ile düşünceler arasındaki ilişkiyi, farklı durumlarda gösterdiğimiz duygu ve düşüncelerimizin neler olduğunu, başkalarının duygu ve düşüncelerine saygılı olmayı, yaşamımıza ait önemli olayların neler olduğunu öğretmektir.” denilmektedir ( Tekerek, v.d.: 33) Aslında bunlar bir anlamda demokrasinin özelliklerini ifade eden tanımlamalardır.

Đkinci ünite olan “ Geçmişimi Öğreniyorum” ünitesinde de bağımsızlık ve cumhuriyet konusu anlatılmıştır. Burada Atatürk’ün devletlerin yönetim şekillerini de inceleyerek

Yedinci ünite olan “ Đnsanlar ve Yönetim” ünitesinde de, seçim, kamuoyu, parti, milli egemenlik, meclis ( parlamento), hükümet, milletvekili gibi konular anlatılmıştır. Bu kavramlardan yola çıkılarak ileride demokrasi konusuna geçişte bir ön hazırlık olması bakımından yararlı olabilir.

Özel kesim tarafından hazırlanan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında da, birinci ünite olan “ Kendimi Tanıyorum” ünitesinde bakanlığın hazırladığı ders kitabındaki gibi direkt demokrasi kavramı geçmese de, benzerlik ve farklılık, hoşgörünün ne olduğu; ikinci ünite olan “ Geçmişimi Öğreniyorum” ünitesinde de barış, cumhuriyet ve dayanışmanın ne olduğu ifade edilerek bize demokrasinin özellikleri hakkında ipuçları vermektedir.

Aynı şekilde yedinci ünite olan “ Đnsanlar ve Yönetim” ünitesinde de; seçim, bağımsızlık, devlet, liderlik, yönetim, milli egemenlik, temel hak ve özgürlükler gibi konular izah edilerek öğrenciye ileride demokrasi konusuna geçişte bir ön hazırlık olması bakımında yararlı olabilir.

Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında, ikinci ünite olan “ Adım Adım Türkiye ” ünitesinde, Atatürkçük Düşünce Sistemi başlıklı konuda, Mustafa Kemal’in demokrasinin uygulanması için köklü ve büyük inkılâpların yapılması gerektiği ifade edilmektedir.

Yedinci ünite olan “ Bir Ülke ve Bir Bayrak” ünitesinde de; bizim için cumhuriyet ve demokrasi başlıklı konuda demokrasinin özelliklerinden şöyle bahsedilmektedir. Demokrasi de:

• Đfade özgürlüğü vardır. • Kişisel haklara saygı vardır.

• Herkesin yasa önünde eşitlik hakkı vardır. • Çoğunluğun yönetimi vardır.

• Serbest ve düzenli seçimler vardır.

Đfade edilerek Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yönetiminde demokrasi vardır denilmektedir( Karagöz, v.d.: 52 ). Ayrıca Cumhurbaşkanının devletin en yetkili kişisi

ve Türk milletinin temsilcisi olduğu, ülkemiz, vatandaşlar tarafından seçilen başbakan ve onun belirlediği Bakanlar Kurulu tarafından yönetildiği denilerek demokrasiye vurgu yapılmaktadır.

Özel kesim tarafından hazırlanan 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında da, ikinci ünite olan “ Adım Adım Türkiye” ünitesinde; demokratik yönetimin Atatürk ilkelerinin uygulanmasıyla sürdürülebileceği ifade edilmektedir. Çünkü Atatürk ilkelerine bağlı kalmak, Türkiye Cumhuriyeti’nin devamlılığını sağlamak demektir.

Yedinci ünite olan “ Bir Ülke Bir Bayrak” ünitesinde de; Atatürkçülüğün hürriyet ve demokrasi anlayışı olduğu belirtilmektedir. Yaşamımızın her alanında demokrasi, konu başlığı altında demokrasi hakkında şu ifadelere yer verilmektedir; “ Toplumsal yaşamı düzenlemek için konulmuş kurallara uyulmadığında, toplumun her kesiminde insan zarar görebilir. Demokrasinin temeli olan hukuk kuralları toplumun her kesimi için bağlayıcıdır ve vazgeçilmezdir. Demokrasinin olmadığı yerde, insan hakları eşitlik, özgürlük gibi değerler korunamaz. Demokratik yaşamın temeli, sorunun çözümüne katılım ile mümkündür. Birlikte alınan kararların, karara katılan herkes tarafından yerine getirilmesi gerekir. Katılımın en iyi örnekleri ise oy kullanmak ve aday olmaktır.” ( Çetin, v.d.: 141 )

Aynı ünitede demokrasi ve yönetim konusunda ise, ülkemizde işleyişin devam edebilmesi için farklı sorunların çözümüne yardımcı olacak merkezi ve yerinden yönetim birimlerinden söz edilmektedir

Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında, altıncı ünite olan “ Demokrasinin Serüveni” ünitesinde, bütünüyle Demokrasi konusu işlenmektedir. Bu ünitede yer alan konulardan < Hangi Yönetim Daha Demokratik > konusunda; “ Demokrasi sayesinde duygu ve düşüncelerimizi özgürce ifade edebiliriz, yasalar çerçevesinde herkese eşit mesafe de olmak demokrasinin temel ilkelerindendir, Demokrasilerde katılım ve çoğunluğun düşüncelerinin yönetime yansıması ve azınlıkta kalanların haklarının korunması esası vardır. Ülkeyi yönetmek için kurulan siyasi partiler, demokrasinin vazgeçilmez öğelerindendir ( Genç, v.d.: 140 ) gibi özellikler ifade edilerek demokrasinin önemi vurgulanmaya çalışılmıştır.

Ayrıca yine aynı ünitede tarihten günümüze demokrasi yolculuğu konusunda da, geçmişten günümüze demokrasinin geçirdiği süreç ele alınmaktadır. Atina’dan, Roma’dan, Đngiltere’deki Magna Carta Libertatum’dan, Avrupa’daki Aydınlanma Felsefesinden, Fransa’daki Đnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesinden, Đlk Türk Meclisi (Meclis-i Umumi)’den, 23 Nisan 1920’de açılan Đlk Meclise kadar demokrasinin gelişiminden söz edilmiştir. Böylece hem Avrupa hem de Türkiye’deki demokrasi serüvenine ışık tutulmaktadır.

Avrupa’daki Demokrasinin gelişimine değinilirken; “Avrupa’da aydınlanma felsefesiyle anayasal demokrasinin düşünce temelleri atılmıştır. Đkinci dünya savaşı sonunda savaştan yenik çıkan diktatörlüklerin yıkılmasıyla demokrasi, Avrupa ve Japonya’da güçlenmeye başladı, Berlin duvarının yıkılması ve Doğu Avrupa ülkelerinin dağılması bu ülkelerde demokrasinin yayılmasına zemin hazırladı ( Genç, v.d.: 140 ) şeklinde ifade edilerek demokrasinin gelişimi ele alınmaktadır.

Özel kesim tarafından hazırlanan 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında da, altıncı ünite olan “ Demokrasinin Serüveni” ünitesinde; demokrasinin gelişimi, demokrasinin temel taşları gibi konu başlıkları ile demokrasinin önemine vurgu yapılmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı 7. Sınıf Sosyal bilgiler ders kitabında, altıncı ünite olan “Yaşayan Demokrasi” ünitesinde, bütünüyle Demokrasi konusu işlenmektedir. Ünite Değerlendirme bölümünde < Neler Öğrendik? > sorusuna: “Tarihte kurulmuş Türk devletlerinin yönetim şekillerini ve bu yönetimlerin değişen ve devam eden niteliklerini; Ülkemizin, Anayasanın 2. Maddesinde belirtilen insan haklarına saygılı, demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti olduğunu, bu niteliklere uygun uygulamaların örneklerini; Devletin karar alma mekanizmasını bazı kuruluşların etkilediğini, bu kuruluşların, siyasi partiler, sivil toplum örgütleri, medya ve vatandaşlar olduğunu; bir sosyal faaliyet alanı olan izcilik çerçevesinde grup içinde demokrasinin nasıl uygulandığını, öğrendik” cevabı verilmektedir ( Genç, v.d.,:155)

Sonuç olarak sosyal bilgiler ders kitaplarıyla eğitim gören öğrenci demokratik yönetim birimlerindeki yetki ile ulusal egemenlik arasındaki ilişkiyi açıklayabilir. Demokrasi ve ilkelerinin önemini kavrayabilir. Demokrasinin insan hakları için vazgeçilmez bir değer taşıdığını öğrenir. Demokrasinin temelinin özgürlük ve eşitliğe dayandığını bilir.

Ayrıca öğrenci geçmişten günümüze birçok demokratik yönetim şekli ve uygulamalarının olduğunu, demokrasi kurallarının uygulandığı sistemlerin insan onuruna değer verdiğini öğrenir. Demokrasinin uygulandığı yönetimlere kavuşuncaya kadar insanoğlunun uzun bir serüven yaşadığını, demokrasilerde kişilerin hak ve özgürlüklerinin yasalarla güvence altına alındığını, başkalarının hak ve özgürlüklerine kendi hak ve özgürlüklerimiz kadar değer vermek gerektiğini kavrayabilir.