YE KAVUN KARPUZ HIYAR PATLIC
4.4.1.3. Meyve Üretimi
Türkiye birçok meyve türünün ana vatanı ve meyvecilik kültürünün beşiğidir. Bugün meyvecilikte önem kazanmış birçok tür (elma, armut, ayva, erik, kiraz, vişne, fındık, antep fıstığı, badem, ceviz, kestane, zeytin, incir, nar, üzüm vb.) hep bu topraklarda ortaya çıkmış ve evrimini burada tamamlamıştır.
Ayrıca, yurdumuzun gerek göç yollarının üzerinde bulunması, gerek tarih boyunca bir çok medeniyetin yaşadığı bir ülke olması ve gerekse sahip olduğu iklim koşulları nedeniyle bugün dünyadaki bahçe bitkileri üreticisi ülkeler içerisinde önemli bir konuma sahiptir. Söz konusu bu husus, ülkemizde yetişen 66 farklı meyve türünün varlığı ile de doğrulanmaktadır.
Tablo 58: Türkiye'de, AB Ülkelerinde ve Dünyada Önemli Bazı Meyvelerin Üretim Miktarlarının Kıyaslaması
Meyveler TÜRKİYE* AB ** DÜNYA** TR / AB
Elma 2.600.000 8.523.772 57.967.289 30,5 4,5
Armut 370.000 2.761.469 17.191.205 13,4 2,2
Ayva 110.000 14.332 391.704 767,5 28,1
Taş Çekirdekli Meyveler
Kayısı 460.000 465.247 2.529.259 98,9 18,2
Kiraz 265.000 500.047 1.872.436 53,0 14,2
Erik 210.000 1.165.716 10.109.515 18,0 2,1
Şeftali 470.000 3.875.011 14.787.539 12,1 3,2
Zeytin 850.000 12.849.856 17.168.915 6,6 5,0
Turunçgiller
Portakal 1.250.000 6.524.089 60.046.286 19,2 2,1
Mandarin 550.000 2.450.328 16.612.858 22,4 3,3
Limon 550.000 1.786.108 12.451.680 30,8 4,4
Altıntop 135.000 53.741 4.696.707 251,2 2,9
Sert Kabuklu Meyveler
Badem 41.000 961.482 1.679.444 4,3 2,4
Ceviz 130.000 124.046 14.446.498 104,8 9,0
A.Fıstığı 90.000 11.000 541.957 818,2 16,6
Üzümsü Meyveler
Üzüm 3.600.000 24.034.615 60.883.454 15,0 5,9
Çilek 150.000 744.428 3.198.689 20,1 4,7
Muz 110.000 439.600 69.286.046 25,0 0,2
İncir 280.000 173.360 1.087.405 161,5 25,7
Kaynak: * Tarımsal Yapı (Üretim, fiyat, değer) 2004, Türkiye İstatsitik Kurumu Yayınları ** Tarım ve Köyişleri Bakanlığı 2003
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) 2002 yılı istatistik verilerine göre;
dünyada 471.4 milyon ton olan meyve üretiminde 68.4 milyon tonla birinci olan Çin’i, 48.6 milyon tonla Hindistan, 34.5 milyon tonla Brezilya takip etmektedir. Türkiye yaklaşık 11 milyon tonluk üretimle 11’nci sırada yer almaktadır. En fazla üretilen meyveler, üzüm, narenciye, elma, armut, şeftali ve erik olarak sıralamak mümkündür. Yine 2002 yılı istatistik verilerine göre; üzüm ve keçiboynuzu üretiminde dünya altıncısı olan Türkiye, erik ve şeftalide yedinci, greyfurt ve bademde sekizinci, çilek ve armutta dokuzuncu, limonda onuncu olmuştur.
Ülkemizin uluslararası meyve üretimindeki önemli konumuna rağmen üretilen pek çok meyve ve sebzenin ne yazık ki sadece az bir bölümü (%1-2) dış ticaret gelirlerimize katkıda bulunmaktadır. Cumhuriyet döneminden başlayıp 1970 yılına kadar olan süre içerisinde ülkemizden Avrupa, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine çeşitli sebze ve meyve ihracatı yapılmıştır. Ancak söz konusu bu ihracat sınırlı türlerde ve çok az miktarlarda gerçekleşebilmiştir. Meyve-sebze ihracatındaki ciddi anlamdaki artışlar ise 1980 yılından sonra olmuştur. 2002 yılı verilerine göre ihracatı yapılan yaş meyve ürünleri içerisinde ilk sırayı mandarinin almakta olduğu, bunu limon ve portakalın izlediği anlaşılmaktadır. Toplam yaş meyve ihracatımız 990 ton olup, 376.000.000 $ gelir sağlanmıştır. 2002 yılı meyve ihracatımızın değer olarak yaklaşık %22’si Rusya Federasyonu’na, %12’si Almanya’ya,
%10’u Suudi Arabistan’a, %8’i Ukrayna’ya gerçekleşmiştir.
Uluslararası ticari veriler incelendiğinde, tarımsal üretim potansiyeli son derece yüksek olan ülkemizin ihracatta arzu edilen düzeylere ulaşamadığı gerçeği ortaya çıkmaktadır. Söz konusu bu olumsuz sonuçların alınmasında pek çok faktör etken olup bunların arasında ülkemizde üretilen ürünlerin ithalatçı ülkelerin isteklerine uygun kalite ve miktarda olmaması ve üretimde belli standartların yakalanamamış olması ilk sıraları almaktadır. Son yıllarda ambalajlama konusunda önemli gelişmeler olmasına rağmen özellikle standardizasyonda olması gereken düzeylere ve sürekliliğe ulaşılamadığı açık bir gerçektir.
Diğer taraftan ulaşım olanaklarındaki çeşitli sıkıntıların varlığı, fiyatların ve taleplerin üst düzeyde olduğu dönemlerde uluslararası pazarlara girmekte gecikilmesi gibi sebeplerden dolayı da ihracat miktarlarında ve gelirlerinde beklenilen düzeylere ulaşılamamaktadır.
Halbuki yukarıda da ifade edildiği gibi ülkemizin meyve üretimi yönünden büyük potansiyellere sahip olduğu bilinen bir gerçektir. Nitekim ülkemiz özellikle kuru fındık, kuru üzüm, kuru incir, kuru kaysı ve antep fıstığı gibi bahçe ürünlerinde ciddi ihracat değerlerine ulaşabilecek ender ülkeler arasında yer almaktadır.
Yukarıda yapılan açıklamalar ve tablolardaki veriler toplu olarak değerlendirildiğinde, ülkemizin cumhuriyetin kuruluşundan bugüne kadarki süreç içerisinde bahçe bitkileri yetiştiriciliği yönünden önemli atılımlar yaptığı sonucu ortaya çıkmakta, ancak pek çok ülkede bulunmayan ekolojik koşullara sahip olmamıza rağmen bu avantajdan yeteri kadar yararlanamadığımız da anlaşılmaktadır.
Tablo 59: TRB ve Türkiye Meyve Ağaç Sayıları ve Üretim Miktarları (ton) (2004)
MALATYA ELAZIĞ BİNGÖL TUNCELİ TRB1 VAN MUŞ BİTLİS HAKKARİ TRB2 TRB TÜRKİYE TRB/TR %
Yumuşak Çekirdekli Meyve
Veren 557 520 414 330 112 303 111 070 1.195.223 222 570 36 190 140 457 173 730 572.947 1.768.170 49 586 200 3,57 Meyve
Vermeyen 85 310 208 526 54 896 52 530 401.262 170 150 33 070 47 592 79 895 330.707 731.969 9 226 800 7,93 Üretim 17 256 20 478 4 447 2 797 44.978 6 463 1 619 6 281 8 516 22.879 67.857 2.513.450 2,70
Taş Çekirdekli
Meyve
veren 6 309 085 892 733 55 900 54 590 7.312.308 56 317 4 850 97 193 71 775 230.135 7.542.443 144.455.000 5,22 Meyve
Vermeyen 568 820 374 753 35 171 27 490 1.006.234 38 928 12 460 49 876 31 860 133.124 1.139.358 23.875.000 4,77 Üretim 89 656 30 301 1 602 1 052 122.611 1 519 103 2 635 2 425 6.682 129.293 2.931.900 4,41
Sert Kabuklu
Meyve
veren 180 070 238 750 30 565 116 800 566.185 142 121 2 050 281 541 158 250 583.962 1.150.147 361.040.000 0,32 Meyve
Vermeyen 80 275 65 960 23 806 62 930 232.971 50 382 1 000 66 810 29 110 147.302 380.273 39.175.000 0,97
Üretim 2 372 3 373 1 245 2 177 9.167 4 255 133 5 255 12 741 22.384 31.551 592.000 5,33
Üzümsü
Meyve
veren 142 300 168 670 28 560 20 870 360.400 15.250 18.800 6 660 4 760 45.470 405.870 16.177.545 2,51 Meyve
Vermeyen 10 300 27 820 5 941 9 100 53.161 5000 4.330 2 345 1 030 12.705 65.866 2.906.500 2,27
Üretim 22 206 27 024 669 1 634 51.533 217 188 407 343 1.155 52.688 4.220.600 1,25
Toplam
Meyve
Veren 7.188.975 1 714 483 227 328 303 330 9.434.116 436.258 61.890 525 851 408 515 1.432.514 10.866.630 599.690.700 1,81 Meyve
Vermeyen 744.705 677 059 119 814 152 050 1.693.628 264.460 50.860 166 623 141 895 623.838 2.317.466 78.252.300 2,96 Üretim 131.490 81 176 7 963 7 660 228.289 12.454 2.043 14 578 24 025 53.100 281.389 14.070.450 2,00 Kaynak: Tarımsal Yapı (Üretim, fiyat, değer) 2004, Türkiye İstatsitik Kurumu Yayınları No:3032
Elma Kayısı Kiraz Şeftali Ceviz Üzüm
Malatya 14.264 84.706 1.289 996 2.074 16.439
Elazığ 14.163 15.531 4.411 3.013 1.486 20.703
Bingöl 3.326 419 259 81 1.178 220
Tunceli 1.505 356 267 26 1.442 1.227
TRB1 33.258 101.012 6.226 4.116 6.180 38.589
Van 4.910 961 142 0 4.253 217
Muş 1.184 26 16 4 133 188
Bitlis 5.005 104 340 58 4.842 362
Hakkari 6.389 476 68 141 12.610 254
TRB2 17.488 1.567 566 203 21.838 1.021
TRB 50.746 102.579 6.792 4.319 28.018 39.610
TÜRKİYE 2.100.000 320.000 245.000 372.000 126.000 3500.000
TRB / TR % 2,42 32,06 2,77 1,16 22,24 1,13
Kaynak: Tarımsal Yapı (Üretim, fiyat, değer) 2004, Türkiye İstatsitik Kurumu Yayınları No:3032
TRB OrtadoğuAnadolu Bölgesi meyve üretimine bakıldığında, bölgenin kayısı üretiminde öneme sahip olduğu görülmektedir. Türkiye toplam kayısı üretiminin
%32,06’lık bir miktarı bu bölgede gerçekleşmektedir. Bölgenin meyve üretim potansiyeli içerisinde, kayısıdan sonra ikinci sırayı % 22,24 ile ceviz alm aktadır.Yaş Kayısı üretiminde Malatya, Türkiye üretiminin yaklaşık %26,5 ini karşılamaktadır. Bölgede kayısı üretiminde ikinci sırayı Elazığ ili almaktadır.Ceviz üretiminde Hakkari ili bölgede ilk sırayı almakta olup, bölge üretiminin yarısına yakın kısmını karşılamaktadır. Üzüm, şeftali ve kiraz üretiminde Elazığ, Elma üretiminde Malatya ve Elazığ illerinin öne çıktığı görülmektedir.
4.4.1.4. Yem Bitkileri Üretimi
Tablo 61: TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi ve Türkiye Yem Bitkileri Ekiliş Alanları (ha) (2004)
Mısır Fiğ Yonca Korunga Toplam
Malatya 320 5.953 10.955 423 17.651
Elazığ 3.694 1.700 2.400 258 8.052
Bingöl 105 0 2.051 270 2.426
Tunceli 2 2.903 1.120 230 4.255
TRB1 4.121 10.556 16.526 1.181 32.384
Van 69 20 57.687 20.861 78.637
Muş 80 7900 36.425 3.055 47.460
Bitlis 88 0 9.667 1.460 11.215
Hakkari 75 0 12.001 1.304 13.380
TRB2 312 7.920 115.780 26.680 150.693
TRB 4.433 18.476 132.306 27.861 183.077
TÜRKİYE 155.000 220.000 320.000 107.000 802.000
TRB / TR % 2,86 8,40 41,35 26,04 22,83
Kaynak:İl Tarım Müdürlükleri
Hayvancılığı ileri ülkelerde yem bitkileri ekim alanlarının toplam ekilebilir alan içindeki payı %20 – 30 iken, ülkemizde bu oran %6 - 7 arasındadır. TRB OrtadoğuAnadolu Bölgesinde ise yem bitkileri ekiliş alanlarının, Ülke ortalamasının üstünde olduğu görülmektedir. 802.000 ha olan Türkiye yonca, korunga,
Tablo 62: TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi Yem Bitkileri Üretimi (ton) (2004)
Kaynak:İl Tarım Müdürlükleri
Yem bitkileri üretimini incelendiğinde TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesinin, Türkiye ortalamasına yakın üretim değerlerine sahip olduğu görülmektedir.
Mısır Fiğ Yonca Korunga Toplam
Sılaj Dane Ot
Yeşil Kuru Dane Ot
Yeşil Kuru Dane Ot
Yeşil Kuru Dane Ot
Yeşil Kuru Sılaj
Malatya 13.120 0 0 5.953 0 0 10.955 0 0 423 0 0 17.331 13.120
Elazığ 2.453 0 0 6.068 0 0 12.359 0 0 774 0 0 19.201 2.453
Bingöl 0 0 0 0 0 0 5.579 0 0 1.102 0 0 6.681 0
Tunceli 0 0 0 8.709 0 0 6.739 0 0 3.773 0 0 19.221 0
TRB1 15.573 0 0 20.730 0 0 35.632 0 0 6.072 0 0 6.072 15.573
Van 1.015 0 0 62 0 0 345.924 0 0 83.296 0 0 429.282 1.015
Muş 33.262 0 0 28.000 0 0 130.475 0 0 10.460 0 0 168.935 33.262
Bitlis 0 0 0 0 0 0 62.835 0 0 3.041 0 0 65.876 0
Hakkari 104 0 0 0 0 0 54.880 0 0 2.434 0 0 57.314 104
TRB2 34.381 0 0 28.062 0 0 594.114 0 0 99.231 0 0 721.407 34.381
TRB 49.954 0 0 48.792 0 0 629.746 0 0 105.303 0 0 727.479 49.954
TÜRKİYE 650.000 0 455.000 370.000 3.200 2.100.000 1.800.000 2.000 220.000 360.000 5.200 2.775.000 2.530.000 650.000
TRB % 7,69 0 0,00 13,19 0,00 0,00 34,99 0,00 0,00 29,25 0,00 0,00 28,75 7,69