Fiziki Sermaye Kaynakları

Sulama ve drenaj amaçlı tarla içi şebekeler, süt sağma makineleri, kombine biçerdöverler, tarımsal işlemler için gerekli tarımsal makineler, traktörler, ürün toplama-soğutma ve işleme tesisleri vb. fiziki sermaye kaynakları olarak adlandırılmaktadır.

Bir ülkenin veya bölgenin ekonomik ve yapısal dönüşümünü tamamlaması ve orta vadeli yeni bir büyüme atılımını sermaye tarafından yapılacak yatırımlar ve bunun tetikleyeceği üretim ve istihdam artışları ile mümkün olacaktır. Bilindiği üzere fiziki sermaye ve emek girdilerin miktarlarındaki değişimler ile bunlara ilişkin verimliliklerin artışı tüm sektörler için son derece önemlidir. Ekonomik belirsizlikler ve borç yükü;

fiziki sermaye stokunun artmasını engellemektedir.

Fiziki sermaye bir ülkenin gayri safi stokunu oluşturur. Fiziki sermaye kaynakları; göstergelerinin beklenen düzeyde artış gösterememesinin temel nedenleri arasında bilgi ve teknoloji yoğun yatırım alanlarına, sosyal ve ekonomik alt yapıya yani fiziki sermayeye yeterince kaynak ayrılamaması özellikle gösterilmektedir. Hem özel hem kamu kesiminde rekabeti arttıran ve ekonomik büyümeyi sağlayan fiziki sermaye, ülkenin verimlilik göstergelerinin Dünya’da ön sıralarda yer almasını sağlayan kaynaklardır.

Tarımda fiziki sermayeyi oluşturan değerler; enerji yatırımları, gıda sanayi teknolojileri ve makineleri, ambalajlama ve etiketleme sanayi yatırımları, ıslah ve gen teknolojileri yatırımları, uzaktan algılama ve coğrafi sistemler, pazarlama teknolojileri, sulama ve drenaj amaçlı tarla içi şebekeler, süt sağma makineleri, kombine biçerdöverler, tarımsal işlemler için gerekli tarımsal makineler, traktörler, ürün toplama-soğutma ve işleme tesisleri gibi kaynak ve yatırımlar; fiziki sermaye kaynakları içinde yer almaktadır.

Tarımsal Mekanizasyon

Cumhuriyetten önceki dönemde tarımsal üretim; tamamen ilkel metotlarla, insan ve hayvan gücünden yararlanılarak yapılmakta idi. Cumhuriyet dönemi ile başlayan tarımda makineleşme çabaları sonucu olarak Tarım Bakanlığınca Almanya’dan bazı enerji ve iş makineleri ithal edilmiştir. 1924 yılında ise aynı Bakanlık tarafından 221 adet traktör ithal edilerek üreticilere dağıtılmıştır.

Ayrıca ülkemiz çiftçisini mekanizasyon yönünden donatmak, makine sağlamak ve bakım işleri gibi konularda hizmet vermek amacıyla 1944 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Türkiye Zirai Donatım Kurumu kurulmuş ve ülkemizin mekanizasyon düzeyinin gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır.

Türkiye tarımında makineleşme yaklaşık elli yıllık bir geçmişe sahiptir. Bu süre zarfında traktör ve tarım makineleri varlığında ve bunların kullanımında önemli

kazanımlar elde edilmiştir. Sayısal olarak Dünya ortalamasının üzerinde mekanizasyon düzeyleri sağlanmış olmakla birlikte, ulaşılan düzey gelişmiş ülke değerlerinin henüz çok gerisindedir. Ayrıca mevcut parkın yaş ortalaması çok yüksek (16 yaş), güç ortalaması ise çok düşük (42 kW)’tür. Traktör başına düşen makine sayısı ancak 4 civarındadır. Bunların yanı sıra tarımsal yapının elverişsizliği nedeniyle mekanizasyon etkinliği düşüktür.

Ülkemizde ve TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesinde de tarımsal faaliyette bulunan çiftçi sayısının fazlalığı, arazilerin küçük ve çok parçalı olması nedeniyle, bu arazilerde makine kullanarak tarımsal faaliyette bulunmak ekonomik olmamaktadır. Tarımsal üretimde, uygun tarımsal mekanizasyon araçlarının kullanılmasıyla üretilen ürünlerin birim alandan alınan miktar ve kalitesinin artırılması yanında ekonomik olmaları da gerekmektedir. Ayrıca tarımsal üretimde en pahalı girdi olan alet ve makine kullanım giderlerini azaltabilmek için işletmelerin büyüklüğüne ve yapısına uygun traktör ve ekipmanlarının seçilerek ekonomik kullanılmaları zorunludur. Tarımsal mekanizasyon araçlarını tam kapasitede ve verimli kullanıp ekonomik tarım yapmak için; tarım arazilerinin parçalanmasını önleyerek çalışan nüfus oranını azaltmak ve ortak makine kullanarak makine girdi fiyatlarını düşürmek gerekmektedir.

Tarımsal nüfusun azaltılması, küçük ve parçalı yapının önüne geçilmesi için gerekli olan yasal düzenlemenin yapılabilmesi kısa vadede mümkün görülmemektedir. Bu nedenle diğer seçenek olan ortak makine kullanım modelinin hayata geçirilmesi gerekmektedir. Ortak makine kullanımı ile atıl olan kapasitenin üretime kazandırılmasıyla, hem makine sahibi çiftçiye, hem de bölge ekonomisine katkı sağlanacaktır.

TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi, 2004 yılı verilerine göre 25.324 traktör sayısı ile ülke traktör sayısının % 2,51’ine sahiptir. Bölge içerisinde ise en fazla traktöre TRB1 Alt Bölgesi sahip olup, bölge içindeki payı % 55’ dir.

TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesinde, süt sağım makinesi, atomizör, pülverizatör, yağmurlama tesisi, motopomp, kombine hububat ekim makinesi gibi alet ve makinelerin diğer alet ve makinelere göre daha az olması; bölgede modern tarım tekniklerinden yeterince faydalanılmadığının bir diğer ifadeyle tarımsal faaliyetlerin daha çok geleneksel usullerle yapıldığının bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.

Tablo 38: Türkiye ve TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi Bazı Alet ve Makine Varlığı (2004)

Malatya Elazığ Bingöl Tunceli

TRB1

Van Muş Bitlis Hakkari

TRB2 TRB TÜRKİYE

Traktör 7.916 4.647 696 646 13.905 3.950 5.275 1.472 722 11.419 25.324 1.009.065

Biçerdöver 18 22 - 5 45 - - 2 - 2 47 11.519

Kulaklı traktör pulluğu 7.098 2.960 582 794 11.434 3.265 5.303 1.380 73 10.021 21.455 947.416

Kültüvatör 6.048 3.289 406 712 10.455 1.711 2.652 955 115 5.433 15.888 430.074

Merdane 292 807 99 11 1.209 239 154 107 170 670 1.879 66.503

Diskli tırmık (Diskaro, Gobledisk vb) 288 299 37 23 647 404 1.110 256 473 2.243 2.890 191.789

Dişli tırmık 149 252 127 55 583 465 2.101 43 17 2.626 3.209 350.640

Kombine hububat ekim makinesi 397 322 11 276 1.006 205 288 33 1 527 1.533 166.897

Kimyevi gübre dağıtma makinesi 613 1.549 25 262 2.449 159 1.696 461 - 2.316 4.765 320.609

Sapdöver harman makinesi (Batöz) 1.421 699 321 478 2.919 1.398 2.400 249 - 4.047 6.966 193.930

Sırt pülverizatörü 2.969 2.413 171 272 5.825 517 410 228 118 1.273 7.098 580.547

Kuyruk milinden haraketli pülverizatör 2.436 611 1 5 3.053 48 237 30 - 315 3.368 239.126

Atomizör 250 70 47 8 375 202 59 26 22 309 684 100.823

Motopomp (Elektrik motorlu) 2.138 2.165 141 23 4.467 303 1.035 42 4 1.384 5.851 155.474

Motopomp (Termik motorlu) 487 408 77 23 995 66 528 179 - 773 1.768 198.407

Yağmurlama tesisi 143 110 6 2 261 48 545 211 - 804 1.065 194.055

Damla sulama tesisi 69 45 2 - 116 21 - 31 6 58 174 142.350

Süt sağma makinesi (Seyyar) 121 110 10 1 242 28 40 5 1 74 316 121.534

Tarım arabası (Römork) 7.370 4.513 656 785 13.324 3.803 5.415 1.382 483 11.083 24.407 986.313

Su tankeri (tarımda kullanılan) 1.229 433 116 112 1.890 295 185 62 2 544 2.434 176.576

Kepçe (Tarımda kullanılan) 7 41 - - 48 4 - 1 - 5 53 23.433

Tarımsal mücadele uçağı - - - - 0 - - - - 0 0 58

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Tarımsal yapı (Üretim, Fiyat, Değer), 2004.

Toprak Koruma ve Sulama Tesisleri

Tarımsal üretimde en büyük fiziki sermaye toprak ve sudur. Bu kaynakların etkin olarak kullanılabilmesi ve sel ve erozyon gibi zararların meydana gelmemesi için DSİ tarafından çalışmalar yapılmaktadır. Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) verilerine göre, Türkiye ve TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesinde toprak ve su kaynakları envanteriyle ilgili bilgiler tablo 39’da gösterilmiştir.

Tablo 39: Türkiye ve TR8 Bölgesi Toprak ve Su Kaynakları Envanteri (2006)

TOPLAM SULAMA TOPRAK

MUHAFAZA TARLA İÇİ GEL. DRENAJ VE

TOP.ISL. TOPLULAŞ.

MALATYA 1.354 43.258 62 11.545 14 12.357 5 560 7.184

ELAZIĞ 335 33.598 26 6.240 6 2.259 4 232 324

BİNGÖL 303 13.545 2 224 2 116 0 0 0

TUNCELİ 384 12.823 4 391 0 0 0 0 0

TRB1 2.376 103.224 94 18.400 22 14.732 9 792 7.508

VAN 349 29.045 21 2.949 9 6.227 7 1.507 0

MUŞ 172 20.234 10 1.828 8 5.919 5 285 0

BİTLİS 192 10.787 8 672 0 0 3 400 0

HAKKARİ 158 7.093 11 3.162 0 0 1 310 0

TRB2 871 67.159 50 8.611 17 12.146 16 2.502 0

TRB 3.247 170.383 144 27.011 39 26.878 25 3.294 7.508

TÜRKİYE 18.887 1.393.622 1.796 397.302 666 1.046.555 1.352 340.890 349.814

TRB/TR % 17,19 12,23 8,02 6,80 5,86 2,57 1,85 0,97 2,15

Kaynak: Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Toprak ve Su kaynakları Envanteri, 2006.

Ülkemiz toprak muhafaza çalışmaları kapsamında yürütülen toplam 1.796 adet projenin % 8,02’si ve toplam sahanının % 6,80’i TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesindedir. Yapılan toplulaştırma sahası bakımından ise bölgenin aldığı pay % 2,5’dir. TRB Bölgesinin tarla içi geliştirme ile drenaj ve toprak ıslahı projelerinden aldığı pay ise sırasıyla % 5,86 ve % 1,85’dir.