METİN

174

1b 1 Hudāvendā derį ez-luŧf bü’gşāy Cemāl-i bį-niķāb ān geh tü bü’nmāy¹⁹⁵

Merā ez-kām u nuśret dih dil-ārām Zi-feyż-i tü bi-dih pür-şerbet-i cām¹⁹⁶

Ki cām-ı Ǿışķ-ı tü cānem küned nūş Şevem der-vaśf-ı tü çün baĥr-i pür-cūş¹⁹⁷

Tü dānį nįk ü bed-rā vāķıf-ı rāz Tüyį ħallāķ-ı her ednā vü mümtāz¹⁹⁸

ǾAdālet kişverin ķalbe ķılup cāy Daħi fażl u keremle Ǿālem-ārāy

Göñül mihrin žafer çarĥında ħurşįd Pür it Ǿışķuñla miŝl-i cām-ı Cemşįd

ǾAdil rāhın göñül milkinde her ān Ŧırāz it çeşmüme eyle nümāyān

Beni ol şāh-rāha reh-revān ķıl Murādum kāmını bu cisme cān ķıl

Senüñ çün luŧfuña yoķ ĥadd ü pāyān Kerem ķıl ben żaǾįfe eyle iĥsān

10 Ki rūyum tįredür bu dįde nemnāk

195 Allah’ım bana bir kapı aç lütfunla / Böylece örtüsüz cemalini göster bana

196 Bana zafer ve muratla gönül dinginliği ver / Feyzinden şerbetle dolu bir kadeh bahşet

197 Ki aşkının kadehiyle canım kansın / Seni anlatmakta coşkun bir deniz olayım

198 İyiyi kötüyü, gizli olanı sen bilirsin / Alçak ve yüce her şeyi yaratan sensin

175

İrişdür feyż-i luŧfuñ itme ġamnāk

Baña iĥsān idüp eyle Ǿaŧāyı Ki yazma deftere cürm ü ħaŧāyı

Saña lāyıķ olanı itdür iźǾān Dem-i āħirde irgür dįn ü įmān

Gice gündüz işüm şāhā ħaŧādur Kerįmü’ş-şānsın luŧfuñ Ǿaŧādur¹⁹⁹

Mužaffer Ǿadlüñ ile ķıl Ħudāyā Kemāl-i luŧfuñ iǾŧā eyle Şāhā

Ki ben cürm ile Ǿāciz bir günehkār Dirįġ-ı luŧfuñ itme baña her bār

2a Sen ol Sulŧān-ı ǾĀdilsin ki her ān Bir ān içre yaradup kān u imkān

ǾAdemden Ādem’i silk-i vücūda Getürdüñ tā melek geldi sücūda

Didüñ bir kerre var itdüñ cihānı Didüñ yoġ girü yoġ itdüñ mekānı

Yaradılmış tamāmı dün ile gün İder şükri döner emrüñle gerdūn

20 Ķamunuñ vāķıf-ı esrārısın sen

199 kerįmü’ş-şānsın < kerįmü’ş-şānsın sen M

176

Yaratduñ çār Ǿunśur eyledüñ ten

Bir ān içre yaratduñ kāyinātı Beyān itdüñ vücūd-ı mümkinātı

Viren sen Nūĥ’a ŧūfāndan necātı Pes andan baħş iden Ħıżr’a ŝebātı

Semek virdüñ deñizde Yūnus’a hem Çıķardı erbaǾįn anda bulup nem

Virüp Eyyūb’a śabrı itmedi āh Ser-ā-pā cismini ķurd itdi sūrāh

Źekeryā’ya şu deñlü ķılduñ iĥsān Ser-ā-pā biçdiler ķılmadı efġān

Ķılup Mūsā Ǿaśāsın naķş-ı ŝüǾbān Nedįm-i luŧfuñ oldı nuŧķ-ı çūbān

Virüp Mūsā’ya miǾrācı Ǿale’ŧ-Ŧūr Kelām-ı Ĥażret’üñle çün Ǿale’n-nūr

Kimi vaśfuñla oldı miŝl-i bülbül Kimi şeydā kimisi nāzenįn gül

Kimini sevdüñ itdüñ ħāśśu’l-ħāś Kimini źerre-veş ĥurşįde raķķāś

30 Kimi Ǿışķuñla oldı mest ü medhūş Kimi deryā gibi eyler ġurenbüş

177

Ben ol bir źerre-i nāçįzem iy şāh Beni ķılma Ǿadil rāhında gümrāh

Baña ķıl feyż-ı luŧfuñdan Ǿināyet İrişdür cānuma feyż-ı hidāyet

ǾAdālet levĥına tā gice gündüz Žafer resmin ķıla naķş ile düpdüz

Kemāl-i luŧfuña çün Ǿaķl irmez Emirsiz naħl hergiz behr[e] virmez

2b Gice gündüz ider raǾd āh u zārį Döküp yaşın nite ebr-i bahārį

İki maǾden Ħudā ķılmış muǾayyen Sehāba ābı nāra ķalb-i āhen

Ne deñlü fikr iderseñ fikr irmez Kemāl-i Ĥaķķ’a rāy u naķş irmez

Fürūġį sen özüñ devşir nažar ķıl Döner emriyle gerdūn ay-ıla yıl

Yüzin śu gördi rūyın urdı ħāke İrem dir bir daħi ol źāt-ı pāke

40 Śu gibi sen daħi ħāke ruħuñ sür Aķup alçaķlara yaşuñ döke gör

Görüp rūyın iresin tā murāda Ki perde ķalmaya dirseñ arada

178

Olasın Ǿışķ-ıla tā mest ü medhūş Yedi deryā ola yanuñda ħāmūş

İresin dosta olmaya ĥicābı Bulasın niçe yüz biñ fetĥ-i bābı

Vaśf-ı Ān Ħuceste-ħıśāl Seyyid [ü] Eşref-i Maħlūķ-ı Ħudāy-ı MüteǾāl Śāĥib-i “Levlāke levlāke le-mā Ħalaķtü’l-Eflāke” Ser-i Peyġam-berān-ı Įn Gülāl ²⁰⁰

Uran fer gün gibi rūy-ı cihāna Odur bāǾiŝ olan kevn ü mekāna

Anuñ vaśfında Ǿālem cümle ķāśır Anuñ emrine fermān cümle bāśır

Dinildi nāmına Sulŧān-ı kevneyn Ne sulŧān belki cānān cān-ı Ǿayneyn

Yarın Ǿāśįlere eyler şefāǾat Olısar ŧaġ u ŧaşı cümle ümmet

Anuñ Ǿışķıyla olmış sįneler çāk Anuñ ĥāķķındadur elfāž-ı “Levlāk”²⁰¹

Odur Lüǿlü-yi şehvār-ı dür-i pāk Anuñla faħr ider bu kürre-i ħāk

200Yüce Allah’ın yarattıkları içinde en değerlisi ve hepsinin kutlu önderi, “Sen olmasaydın felekleri yaratmazdım”

sözü kendisi için söylenen, miskle boyanmış elçiler yolunun başı olan (Hz. Peygamber’in) övgüsü

201 “Sen olmasaydın, (sen olmasaydın, felekleri yaratmazdım)”

179

50 Ki ol ancaķ dimiş “El-faķru faħrį”

Odur iki cihānuñ nūr-ı faħri

Diler andan yaradılmış şefāǾat SaǾādetlü ķul oldur k’ola ümmet

3a Ħudā’nuñ ĥaķ resūlidür o server Fürūġį cān-ıla yolında ser ver

Ki tā ümmet olasın yarın anda Murād oldur hemān iki cihānda

Ķamu mürsel diler andan şefāǾat Ola ümmet ķamusı cāna minnet

Ħudā ķıldı anı Ħatmü’n-nebiyyįn Odur Śāĥib-serįr-i Śāĥib-i dįn

Anuñ muǾcizleri dutmış cihānı Cihān ancaķ degül kevn ü mekānı

Çün ol dürr-i girān-māye bulur feyż Cenāb-ı Ĥażret-i Ĥaķ’dan gelür feyż²⁰²

Niçe biñ muǾcizātı kevne žāhir Vücūdı nūr idi vü gendi žāhir

İrince ķırķ yaşına Şāh-ı kevneyn Niçe cengler idüpdür Māh-ı Ǿayneyn

202 gelür < güher M

180 60 Niçe Ǿāśįleri dįne getürdi

Žalām-ı küfri refǾ idüp götürdi

Ebū Cehl eyledi naķş-ı Ǿinādı Ķırıldı Ǿāķıbet ķolı ķanadı

Şu resme dutdı ķuvvet dįn-i Aĥmed Olur küffāra tįġ-ı muǾcizi sed

Vaśf-ı Yār-i Ġār-ı Ħōca-i Her Dü Serā Ebū Bekr-i Śıddįķ Rađıya’llāhü ǾAnh ²⁰³

Ħuśūśā çār-yāri Muśŧafā’nuñ

Mürüvvet maǾdeni kān u [za]mānuñ

Olarla buldı İslām özge ķuvvet İrişdi az zamānda niçe ķudret

Ebū Bekr oldı evvel ŧoġrı yāri Anuñla geşt ider niçe diyārı

Śadāķat birle ķıldı aña ĥurmet Bile çekdi anuñla dār-ı ġurbet

Vaŧan dutdı anuñ ile maġāre Olup śıdķ-ıla server çār-yāre

Evśāf-ı Şįr-i Mįşe-i Veġā Śaf-şiken-i Ķalb-i AǾdā Ĥažret-i ǾÖmer Rađıya’llāhü ǾAnh ²⁰⁴

203 İki dünya sarayının da efendisi olan (Hz. Peygamber’in) mağara dostu Hz. Ebubekir’in (ra) övgüsü

204 Savaş meydanının aslanı, düşmanın kalbini dağıtıcı Hz. Ömer’in (ra) övgüsü

181

Anuñ ardınca geldi şįr-i Fārūķ Bulup Ǿadl ile Ǿizzet mįr-i Fārūķ

3b Emįrü’l-müǿminįn yaǾnį kim ǾÖmer Tamām-ı erbaǾįndür ol yel-i ner

70 Uran oldur Ǿadūya tįġ-ı tįzi ǾAdūya bulduran rāh-ı girįzi

Anuñ tįġından aǾdā aġladı ķan Oluban berr-i KaǾbe laǾl-i rümmān

İder ol dįn-i İslām āşikāre Ķubeys idi mekān içi maġāre

Gelince Ĥažret-i ǾÖmer bu dįne İrer İslām o dem çarħ-ı berįne

Dutar günden güne ķuvvet çü İslām İdelüm Ĥažret-i ǾOŝmān’ı iǾlām

Vaśf-ı Ĥažret-i Źi’n-nūreyn ǾOŝmān ibn ǾAffān Rađıya’llāhü TeǾālā ǾAnh ²⁰⁵ Gelüben Ĥažret-i Źi’n-nūr ǾOŝmān

Anuñ devrinde oldı cemǾ Ķurǿān

Yüzinüñ nūrı śan ħurşįd-i raħşān Ķurǿān’dan el yumazdı degme bir ān

Ĥayāsından melekler utanup hem Anuñ ĥilmiyle ŧoldı cümle Ǿālem

205 İki nur sahibi Hz. Osman bin Affan’ın (ra) övgüsü

182

Ruħından reng alur yāķūt-ı raħşān Lebi laǾliyledür laǾl-i Bedaħşān

Vaśf-ı Şįr-i Ħudā Śaf-der-i Rezm [ü] Veġā [İbn] ǾAmm-i Resūl-i ĦudāĤažret-i Şāh-ı Merdān-ı ǾAlį ²⁰⁶

Anuñ ardınca geldi Şāh-ı merdān Ebū Ŧālib ǾAlį-yi şįrįn-dān

80 Süvār-ı Düldül ü [hem] śāĥib-i tįġ Döker ħūn ķorķusından dāyimā mįġ

İmāmeyn-i hümāmeynüñ atası CemįǾ-i evliyānuñ pįşüvāsı

Emįrü’l-müǿminįn Sāķį-yi Kevŝer Yezįd’üñ düşmeni yaǾnį ki Ħayder

Emįrü’l-müǿminįn Şāh-ı velāyet Anuñ ĥaķķındadur luŧf u hidāyet

İçürendür Ǿadūya nehr-i zehri Velāyetle pür iden kevn ü dehri

Binüp Düldül ķuşanan Źü’l-feķār’ı Bölendür bir çalımda Źü’l-ħımār’ı

4a Ķırup aǾdāyı iden fetĥ-i Ħayber Çeküp bābın ķopardı miŝl-i ecder

206 Allah’ın aslanı, savaş meydanında safları yırtıcı, Allah’ın elçisinin amcasının oğlu, yiğitler sultanı Ali’nin (ra) övgüsü

183

Şeref buldı bularla çünki İslām Bular ednāya ķıldı ĥaķķı iǾlām

Ĥabįbüñ çün bulardur çār-yāri Bular ķıldı müşerref her diyārı²⁰⁷

Bularla dįn-i İslām buldı zįnet Cihān emn ü emān devrān ġanįmet

90 Resūl İslām’a oldı çünki miǾmār Olar ol ķaśr-ı dįne çār dįvār

Śıfat-ı Şeb-i MiǾrāc-ı Ħōca-i Her Dü Serā Ĥažret-i Muĥammed-i Muśŧafā Śalla’llāhü ǾAleyhi ve Sellem ve Śıfat-ı Įn Şeb-i ǾAnber-şemįm-i Ķįr-endūd ²⁰⁸

Beyān itmiş bu remzi yine dānā Şeb-i MiǾrāc’ı itmiş naķş u imlā

Meger bir şeb bu nüh ŧāķ-ı zer-endūd Pür itdi kāsesine revġan-ı dūd

Girüp Sįmurġ-ı gerdūn āşiyāna Açup zāġ-ı siyeh perrin cihāna

Yaķup bir bir çerāġın encüm ü māh Döşetdi kehkeşān dįbā sürüp rāh

Ki taǾžįm ide ol Nūr-ı İlāh’a Döküp verd-i zer-efşān ŧarf-ı rāha

207 müşerref < maşrıķ M

208 İki dünyanın efendisi Hz. Muhammed-i Mustafâ’nın (sav) miracına ve en halis amberle bulanmış geceye dair

184

Nüh eyvān ķapusın açdı felekler Ķamu müştāķ idi aña melekler

Ħiŧāb-ı Ǿizzet irdi Cebreǿįl’e Resūl’e var Burāķ u ĥulle ile

Oķu gelsün bu şebde ol ĥabįbüm Ķamu derdlülere oldur ŧabįbüm

Pes andan eyleyüp benden selāmı Şeb-i MiǾrāc’ı vü işbu peyāmı

100 Çün irdi peyke anda emr ü fermān Yirinden peyk-i Ĥażret durdı ol ān

Cināna irdi peyk-i Ĥażret ol dem Alup tāc u Burāķ u ĥulle[t] ol dem²⁰⁹

İrişdi ŧarfetü’l-Ǿa[y]nda Resūl’e Peyām irgürdi ol Ħayru’l-betūl’e

4b Seni gendüye daǾvet itdi Allāh Küşāde ĥażretüñe yüce dergāh²¹⁰

Saña hep muntažırlardur melekler DuǾā ķıl kim revādur çün dilekler

209 Hem ĥulle hem de ĥullet biçiminde okunabilen bu kelimedeki müdahalemiz, bir tashihten çok kafiyenin gereği yönünde bir tasarruftur. Aynı gereğin etkisiyle, 97 numaralı beyitteki ĥulle kelimesinde herhangi bir tasarrufa gidilmemiştir.

210 ĥażretüñe < Ħıżr’a bu ki (?) M

185

Çü gūş itdi peyāmı ol ruħı nūr Didi semǾan ve ŧāǾan emre meǿmūr

Yirinden durdı çün serv-i ħırāmān Geyüp ĥulle Burāķ’a bindi ol ān

Sarāyından çü ricǾat Ümmü Hān’uñ Varup seyrin ide kevn ü mekānuñ

Giderdi eyleyüp tesbįĥ ü tehlįl İrişdi Ķuds’e anda śanasın yil

İmāmet enbiyāya itdi ol ān

Pes andan bildi devlet cāna fermān

110 Ķabūl oldı duǾāsı ol dem anuñ Revān oldı gögine bu cihānuñ

İrişdi rāhı evvel çarħa anuñ Öpüp cümle melāyik pāyın anuñ

Ayaġına yüzin sürdi melekler Recā ķıldı ķamusı hep dilekler

Pes andan Sidre’ye ol Şāh-ı kevneyn İrüp peyki ķodı ol Māh-ı Ǿayneyn

Süvār oldı pes andan Refref’e ol Tek ü tenhā dutuban dostına yol

Bu resme tā irince Pādişāh’a Kirām itdi melāyik rūy-ı māha

186

Pes andan ķaŧǾ yetmiş biñ ĥicābı İşitdi Ħōca’sından pes ħiŧābı

Ĥabįbi çünki irdi Pādişāh’a Ķılup secde yüzin dutdı İlāh’a

Arada gendüsiyle ķaldı ancaķ Ĥicāb-ı ħāśśu’l-ħāś idi muŧlaķ

Derūn-ı Ǿayn-ıla gördi İlāh’ı Cemāl [ü] ķudret issi Pādişāh’ı

120 TażarruǾ eyleyüp ķıldı sücūdı Niyāz-ı ümmet ol luŧf issi cūdı

Pes andan bį-ĥicāb eyler peyāmı Didiler cümle ŧoķsan biñ kelāmı

5a Ne ķıldıysa o demde Ǿarż-ı ĥācāt Ķabūl oldı ser-ā-ser çün münācāt

ǾUbūr itdi pes andan Şāh-ı kevneyn Niçe ķudret görür ol Nūr-ı Ǿayneyn

Dönüben geldi menzilgāha çün tįr İdüp MiǾrāc’ını aśĥāba taķrįr

İşitdi cümle aśĥāb oldı şādān Śafādan gül gibi pür-nūr u ħandān

İdüp müşrik o dem ceng ü cidāli

187

Resūl’e eyleyüp niçe suǿāli

Miyāndan refǾ ider çün Ĥaķ ĥicābı Suǿāle cümleten virdi cevābı

Niçeler geldi ol demde įmāna Niçeler od eliyle urdı cāna

İnanmadı kimisi oldı merdūd Ebed ķaldı cehennemlerde maŧrūd

130 Ħudā’dan luŧf ola senden şefāǾat Mürüvvet kānısın eyle mürüvvet

Fürūġį’nüñ gice gündüz duǾāsı Ķabūl-i luŧf ola naǾt-ı recāsı

Ne dem kim biñ ayıķ dura ayaġa İrişe teşnelik maġz-ı ferāġa

Ümįdüm var durur ide şefāǾat O demde tābiş-i rūz-ı ķıyāmet

Emān-ı žıll-i żımnında bulup sāy Ki ol kān-ı şefāǾat Ǿālem-ārāy

Ki ben bir rū-siyeh bir Ǿāciz ü dūn Cefā-keş pür-günāh-ı cevr-i gerdūn

Bu Dāsitān Pįr-i Rūşen-żamįr Dil-i Şeydāyı Feyż-ı Envār-ı Ħudā ile Rūşen Ķılup TaǾrįf-i Evśāf-ı Žafer-nāme’ye Āġāz Eyle Diyü İrşād Ķılduġıdur

Nigeh kün iy suħan-dān-ı suħan-senc

188

Çi gūne dür feşāned įn girān-genc²¹¹

Ki yek şeb der-teǿemmül Ǿaķl ĥayrān Zi-bāzį-yi cihān v’ez-devr-i gerdān²¹²

Ser ü pāyem bi-gįred baĥr-i ĥayret Füted der-sįneem eşvāķ-ı ġayret²¹³

5b Ki įn elmās ü dürr-i nā-bisūde Zi-behr-i kį feşānem tā ne-būde²¹⁴

140 Be-vaśf-ı kį künem įn nažm taĥrįr Ki bāşed der-cihān Ǿādil yel-i şįr²¹⁵

Ki bāşed įn suħan bā-vey sezā-vār Ki baħt-ı vey büved ez-ħˇāb bįdār²¹⁶

Çü şüd müjgān-ı men der-çeşm āġūş Merā pįr-i ħıred kerdį der-āġūş²¹⁷

Bi-güftem bā-vey įn zār ü perįşān Zi-kār-ı men bi-mānd zār ü ĥayrān²¹⁸

Zi-behr-i men firāvān nükte āġāz Niyāyiş bā-dürūd ü naķş-ı mümtāž²¹⁹

211 İyi bak ey sözden anlayan söz ehli / Bu değerli hazine ne inciler saçıyor

212 Bir gece aklım hayrete dalmış düşünürken / Dünyanın oyunlarına ve feleğin dönüşüne hayretle

213 Baştan ayağa dalmışken o hayret denizine / Gönlüme gayret verici bir şevk düştü

214 Ki bu elması ve bu açılmamış inciyi / Öyle biri için saçayım ki olmasın benzeri

215 Öyle bir kimse için yazayım ki bu manzumeyi / Cihanın adil ve aslan yürekli kahramanı olsun o kişi

216 Umarım lâyık olsun bu sözler ona / Dilerim bahtı aydınlanır bu sözlerle

217 Gözlerim kirpiklerimle kucaklaşınca / Beni bir yaşlı bilge bastı bağrına

218 Ben de perişan hâlimi ona sundum / Hâlime o da üzüldü ve hayret etti

219 Bana nice nükteler armağan etti / Hayır dualar ve seçkin düşünceler

Belgede KUYUCU MURÂD PAŞA’NIN CELÂLÎ SEFERİ ÜZERİNE BİR MESNEVİ: FÜRÛĞÎ’NİN SİYÂVEŞ-NÂME’Sİ (İNCELEME-METİN) (sayfa 184-200)