MERKEZ BANKASI BİLANÇOSU
VI. 1, BİLANÇO AÇIKLAMASIMerkez Bankasının, enflasyona göre düzeltilmiş 2003 yılı bilançosuyla 2004 yılı faaliyetlerinin sonucunda ortaya çıkan bilançosundaki ana hesaplar aşağıda sunulmaktadır.
Aktif 2 0 0 3 (M ilv o n T U 2 0 0 4 ( M ilv o n 1 U
1. Altın Mevcudu 2 .2 3 4 .1 7 0 .8 9 8 2 .2 5 4 .7 9 3 .2 7 8 2 . D ö v iz B o rç lu la rı 4 6 .9 2 2 .5 0 3 .7 4 4 4 8 .3 2 7 .4 5 4 .9 5 2 3 . M a d e n î P a r a 7 .3 7 7 .9 1 2 2 .9 3 1 .7 6 9 4 . D â h ild e k i M u h a b ir le r 1 .7 5 8 .7 7 5 .4 7 4 1 .1 4 4 .2 2 4 .1 0 1 5. M e n k u l D e ğ e r le r C ü z d a n ı 2 7 .6 4 5 .8 0 5 .8 0 2 2 3 .1 6 4 .4 7 8 .8 1 9 6, İ ç K r e d ile r 6 .5 5 6 .1 3 3 3 0 9 .9 7 7 .7 1 5 7. A ç ık P iy a s a İ ş le m le ri 4 3 2 .9 9 9 .9 9 8 1 2 7 .9 9 9 .9 9 9 8. D ış K r e d ile r 1 6 6 .3 4 6 .6 2 5 1 1 3 .2 7 4 .0 8 2 9 . İ ş tir a k le r 2 0 .7 8 6 .5 4 7 2 0 .9 0 4 .1 0 0 10. G a y r im e n k u lle r v e D e m irb a ş la r 2 5 7 ,7 9 2 .3 3 7 2 8 9 .5 8 8 .8 4 1 11. T a k ip te k i A la c a k la r (N e t) A - T a k ip te k i A la c a k la r 1 .7 7 4 .9 7 2 .6 3 5 1 .7 2 8 .1 1 3 .9 0 1 B -T a k ip te k i A la c a k la r K a rş ılığ ı (-) - 1 .7 7 4 .9 7 2 .6 3 5 - 1 .7 2 8 .1 1 3 .9 0 1 12. S D R T d ıs is a t ı N e d e n iy le H a z in e Y ü k ü m lü lü ğ ü 2 3 3 .2 1 8 .1 7 6 2 3 4 .4 8 5 .7 8 5 13. D e ğ e rle m e H e sa b ı 7 2 3 .4 7 8 .3 9 3 2 .0 3 2 .5 2 6 .0 9 6 14. F a iz v e G e lir R e e s k o n tla rı 7 .3 4 6 ,5 1 0 7 4 .2 7 5 .4 7 6 15. M u v a k k a t B o r ç lu la r 3 3 .9 8 1 .2 8 9 5 .5 6 3 .0 7 5 16. D iğ e r A k tif le r 1 9 .8 2 4 .6 4 6 1 9 .7 1 4 .7 4 7 17. D ö n e m Z a ra rı 1 .5 4 8 .3 6 3 .4 3 5 5 0 9 .7 2 6 .0 6 3
18. G e ç m iş Y ılla r Z a ra rla rı 3 .9 1 2 .7 4 9 .9 2 1
Aktif Toplamı TL 85.932.077.840 78.631.918.898 Nazun Hesaplar 400.112.786 J3 0 498.607.7094562 2003 (Milvon TL) 2004 (Milyon T U 1. Tedavüldeki Banknotlar 1 0 .6 7 5 .5 2 7 .6 3 1 1 3 .4 6 5 .2 3 6 .9 6 6 2 . H a z in e 'n in A la c a k ta n 2 9 4 .0 2 9 .1 9 0 2 9 1 .4 2 1 .8 4 0 3 . D ö v iz A la c a k lıla rı 8 5 .4 1 1 .9 2 3 4 1 .4 0 4 .2 0 7 4 . M e v d u a t 5 6 .2 6 0 .7 9 9 .9 9 5 5 6 .0 4 4 .6 7 3 .8 3 6 5. A ç ık Piyasa İşlemleri 8 .2 6 0 .0 9 5 .3 6 9 3 .6 2 2 .0 8 9 .3 6 9 6. D ış K r e d ile r 1 2 .0 9 3 .9 8 5 1 2 .1 5 8 .1 9 2 7 . İ th a lâ t A k r e d i ti f B e d e lle ri, T e m in a t v e D e p o z ito la r 8 3 7 .4 4 8 .5 1 4 1 .0 9 6 .9 0 5 .4 3 6 8. Ö d e n e c e k S e n e t v e H a v a le le r 1 2 .8 1 8 .6 6 6 1 9 .7 8 3 .3 5 3 9 . SDR T a h s is a tı 2 3 3 .2 1 8 .1 7 6 2 3 4 .4 8 5 .7 8 5 10. S e rm a y e 4 0 .6 1 2 .6 1 3 4 6 .2 3 3 .5 2 4 11. İ h tiy a t A k ç e s i 6 .5 8 8 .1 4 1 .7 4 8 1 .2 8 3 .1 3 0 .7 8 1 12. K a r ş ılık la r 7 6 .8 1 0 .8 3 3 9 2 .5 2 2 .3 2 7 13 D e ğ e r le m e H e sa b ı 14. F a iz v e G id e r R e e s k o n tla n 2 .4 2 9 .8 3 8 .9 5 3 2 .2 1 5 .8 8 7 .1 9 0 15. M u v a k k a t A la c a k lıla r 8 2 .9 2 9 .8 2 4 1 0 3 .8 0 0 .4 2 2 16. D iğ e r P a s if le r 4 2 .3 0 0 .4 2 0 6 2 .1 8 5 ,6 6 8 Pasif Toplamı TL 8 5 .9 3 2 .0 7 7 .8 4 0 7 8 .6 3 1 .9 1 8 .8 9 8 N a zım H esa p la r 4 0 0 .1 1 2 .7 8 6 ,3 3 0 4 9 8 .6 0 7 .7 0 9 ,5 6 2
Yıllık Rapor 2004 141
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
2004 YILINDA BİLANÇO KALEMLERİNDE YAPILAN DÜZENLEMELER
30 Aralık 2003 tarih ve 25332 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5024 sayılı Kanunla, 1 O cak 2004 tarihinden itibaren mükelleflerin malî tablolarım enflasyon düzeltmesine tabi tutmaları ve amortismana tabi İktisadî kıymetlerini M aliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa etmeleri uygulaması getirilmiş olup, yeniden değerleme değer artış fonu ve maliyet artış fonu uygulamaları yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu kapsamda, Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesine göre yapılacak düzeltme işlemlerine ilişkin usul ve esaslar, 28 Şubat 2004 tarih ve 25387 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 328 sıra n o ’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde açıklanmıştır. 31.12.2003 tarihli Merkez Bankası bilançosunda yer alan parasal olmayan kıymetlerden binalar, demirbaşlar, gayrî maddî hak bedelleri, arsalar ve bunlara ilişkin amortismanlar ile sermaye ve ihtiyat akçeleri için enflasyon düzeltmesi yapılmıştır.
Ayrıca, 5024 sayılı Kanun hükümleri doğrultusunda enflasyon şartlarının oluşması nedeniyle, ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemleri (30.06.2004 ve 30.09.2004) ile 31.12.2004 tarihinde de enflasyon düzeltmesi yapılmıştır.
Yapılan düzenlemeler çerçevesinde Merkez Bankası Bilançosunun bazı kalemleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir;
1. Pasifte yer alan “ X - Sermaye” kalemi,
“ X - Sermaye
A. Ödenmiş Sermaye
B. Sermaye Enflasyon Düzeltme Farkı”
şeklinde düzenlenmiş,
2. M aliyet Artış Fonu ve Değer Artış Fonu uygulaması kaldırıldığından, pasifte yeralan
XI- İhtiyat Akçesi” kaleminden,
“C. Değer Artış Fonu (2791 ve 3094 sayılı kanun)
D . M aliyet Artış Fonu”, alt kalemleri kaldırılmış ve bu kalem, “XI- İhtiyat Akçesi,
A. Adi ve Fevkalâde
B. Hususî 1211 sayılı kanun madde 59)
C. İhtiyat Akçeleri Enflasyon Düzeltme Farkları”
şeklinde düzenlenmiş,
3. Bilançoda dönem kâr ve zararının, geçmiş yıllar kâr ve zararından ayrı gösterilebilmesi için;
i- Aktifte;
“ XVII- Zarar” kalemi,
“ XVII- Dönem Zararı” şeklinde, ii- Pasifte;
“ XVII- Kâr” kalemi,
“ XVII- Dönem Kârı” şeklinde, değiştirilmesinin yanı sıra,
i- Zarar için aktifte;
“ XVIII- Geçmiş Yıllar Zararları”
ii- Kâr için pasifte;
“ XVIII- Geçmiş Yıllar K ârları”
kalemleri ilâve edilmiştir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
AKTİF HESAPLAR: 1. Altın Mevcudu
Yıl sonu bakiyesi 119.304.549,88 safi gram karşılığı 2.254.793.278 milyon Türk lirası olan altm mevcudu, uluslararası standartta olan ve uluslararası standartta olmayan altınlardan oluşmaktadır. Altınlar, 31.12.2004 tarihinde Londra borsasında kote edilen 1 ons altm fiyatı 438,00 ABD dolan kullanılarak, hesaplanan 1 safi gram = 18.899.474,3357 Türk lirası üzerinden değerlendirilmiştir.
Uluslararası Standartta Olanlar Uluslararası Standartta Olmayanlar _____________ Toplam__________
Safi Gram (Milvon TL'ı
1 1 6 .1 0 3 .7 5 2 ,7 6 2 .1 9 4 .2 9 9 .8 9 6 3 .2 0 0 .7 9 7 .1 2 6 0 .4 9 3 .3 8 3 1 1 9 .3 0 4 .5 4 9 .8 8 2 . 2 5 4 .7 9 1 2 7 8
116.103.752,76 safi gram karşılığı 2.194.299.896 milyon Türk lirası tutarındaki uluslararası standartta olan altınlar; yıl içinde ABD dolarının Türk lirası karşısında değer kaybetmesine rağmen, yıl sonunda yapılan değerlemesinde esas alman ve Londra borsasmda kote edilen 1 ons altın fiyatının bir önceki yıl sonu değeri olan 417,25 ABD dolarından 2004 yılı sonunda, 438,00 ABD dolarına yükselmesi sonucunda, 20,260.424 milyon Türk lirası artış göstermiştir.
Tamamı Merkez Bankasına ait uluslararası standarttaki altının 33.670.645,06 safi gramı Merkez Bankası kasalarında, 82.433.107,70 safi gramı ise yurt dışı muhabir bankalar nezdinde muhafaza edilmektedir.
3.200.797,12 safi gram karşılığı 60.493.383 milyon Türk lirası olan uluslararası standartta olmayan altınlar; yıl içinde 20 yıllık hizmet armağanı almaya hak kazanmış mensuplarımıza dağıtılmak üzere yaptırılan madalyonlar nedeniyle
10,5 kg azalmış, ancak 1 ons altının ABD dolan karşılığının, bir önceki yıl sonuna göre artış göstermesi sonucunda, 361.956 milyon Türk lirası artış göstermiştir. 2. Döviz Borçluları
Konvertibl ve konvertibl olmayan döviz cinsleri üzerinden hariçteki muhabirler nezdinde açılan hesaplar, ülkemizin IMF nezdinde bulunan kotasının altm ve yabancı para olarak ödenen kısmı (Rezerv Dilimi Pozisyonu) ile şubelerimiz kasalarındaki efektifleri içeren ve yıl sonundaki döviz ve efektif alış kurlarından bakiyesi 48.327.454.952 milyon Türk lirası olan bu kalemin,
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
48.327.454.115 milyon Türk lirası konvertibl, 837 milyon Türk lirası konvertibl olmayan dövizlerden oluşmaktadır.
A- Konvertibl:
47.664.867.295 milyon Türk lirası hariçteki muhabirler nezdindeki konvertibl dövizlerden, 235.462.923 milyon Türk lirası Rezerv Dilimi Pozisyonundan ve 427.123.897 milyon Türk lirası Merkez Bankası şubeleri kasalarındaki efektif mevcutlarından oluşmaktadır.
B- Konvertibl Olmayan:
Merkez Bankası Şubeleri kasalarındaki konvertibl olmayan efektif mevcudu, 837 milyon Türk lirasıdır.
3. Madenî Para
Bu kalem Merkez Bankası kasalarında mevcut madenî paralan göstermekte olup, yıl sonu bakiyesi 2.931.769 milyon Türk lirasıdır.
4. Dâhildeki M uhabirler
Yıl sonu bakiyesi 1.144.224.101 milyon Türk lirası olan bu hesabm; 1 milyon Türk lirası, Türk parası cinsinden dâhili muhabirlik anlaşması gereğince T.C. Ziraat Bankası A.Ş.’de açılan muhabir hesabından, 1.144.224.100 milyon Türk lirası ise Döviz ve Efektif piyasalannda yapılan döviz depo işlemlerinden oluşmaktadır.
5. Menkul Değerler Cüzdanı
2001 yılında kamu ve fon bankalarından kesin alışı yapılan ve aynı yıl Ekim ayında uzun vadeli menkul kıymetlerle değiştirilen DİBSTerle Hazine’den alman dövize endeksli tahvillerden oluşan bu kalem, 2003 yılı sonunda 27.645.805.802 milyon Türk lirası bakiye göstermiştir. Buna mukabil 2004 yıl sonu itibarıyla, 119.408.285 milyon Türk lirası nominal değerli menkul kıymetin ters repo ile satışı ve dövize endeksli DİBSTerden vadesi gelen 2.312 milyon SDR tutarındaki kıymetin itfası sonucu, 23.164.478.819 milyon Türk lirası bakiye göstermiştir.
Merkez Bankasının portföyündeki Türk lirası menkul kıymetler (ters repo ile satılanlar dâhil), 31.12.2004 tarihindeki rayiç bedelleriyle, dövize endeksli kıymetler ise, 31.12.2004 tarihine isabet eden getirileri ilâve edilmek suretiyle, değerlendirilmiştir.