BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN KONSOLİDE GELİR-GİDER TABLOSU SEÇİLMİŞ KALEMLER

(Trilyon TL) Aralık 2003 Kasım 2004 Türk Lirası Yabancı Para Toplam Türk Lirası Yabancı Para Toplam 1. FAİZ G E L İR L E R İ: 34.479 4.776 39.255 32.206 4.479 36.685

Kredilerden Alman Faizler 8.829 1.626 10.455 12.354 1.686 14.040

Bankalardan Alınan Faizler

Bankalararası Para Piyasası İşlemlerinden

596 283 879 500 303 803

Alınan Faizler 2.557 73 2.630 968 13 981

TMD'lerden Alınan Faizle/1' 20.663 2.574 23.236 17.084 2.399 19.482

Diğer Faiz ve Faiz Benzeri Gelirler 1.351 208 1.559 900 66 966

2. FAİZ G İDERLERİ: 25.057 2.940 27.997 18.075 2.634 20.709

Mevduata Verilen Faizler 21.294 1.929 23.223 15.633 1.703 17.336

Bankalara Verilen Faizler

Bankalararası Para Piyasası İşlemlerine Verilen

952 644 1.595 718 715 1.433

Faizler 194 70 268 101 27 128

NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ) 9.421 1.836 11.257 14.131 1.845 15.975

Takipteki Alacaklar Özel Provizyonu PROVİZYON SONRASI NET FAİZ

2.522 100 2.622 1.068 15 1.083

GELİRLERİ (GİDERLERİ) 6.900 1.735 8.635 13.062 1.830 14.892

3. FAİZ DIŞI G ELİRLER: 6.430 758 7.188 6.383 724 7.107

Bankacılık Hizmetleri Gelirleri 2.872 221 3.093 3.478 223 3.701

4. FAİZ DIŞI GİDERLER : 12.356 326 12.681 11.740 453 12.193

Personel Giderleri 4.001 29 4.030 4.162 28 4.190

Diğer Faiz Dışı Giderler

5. DİĞER FAİZ DIŞI GELİRLER

4.620 87 4.707 3.814 73 3.887

(GİDERLER) 2.859 2.066 4.925 -1.626 282 -1.344

Sermaye Piyasası İşlem Kârları (Zararları) (Net) 4.660 434 5.094 1.187 609 1.796

Kambiyo Kârları (Zararları) (Net) 0 1.631 1.631 0 -327 -327

VERGİ ÖNCESİ KÂR (ZARAR) 3.833 4.234 8.067 6.079 2.383 8.462

Vergi Provizyonu 2.451 4 2.455 2.365 -1 2.364

DÖNEM NET KÂRI (ZARARI) 1.382 4.230 5.612 3.714 2.385 6.099

Kaynak: TCMB.

(1) TMD: Toplam menkul değerler, alım-satım amaçlı, satılmaya hazır ve vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler kalemlerinin toplamından oluşmaktadır.

Alt kalemler bazında incelendiğinde, 2004 yılı Kasım ayında, bir önceki yıl sonuna göre, kredilerden alman faizlerde belirgin bir artış görülmektedir. Buna karşın, BPP işlemlerinden alman faizlerde ve toplam menkul değerlerden alman faizlerde, düşen faiz oranlarına paralel olarak belirgin bir azalış olduğu görülmektedir. Faiz gelirlerinin toplamına bakıldığında ise, yıl sonu rakamlarının, hâlihazırda bir önceki yıldan çok farklı olmayacağı düşünülmektedir.

2003 Aralık itibarıyla bankaların elde ettiği karın temel nedeni olarak görülen kambiyo hesaplarıyla sermaye piyasası işlemlerinden doğan kârlardan, kambiyo

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

hesaplarında 2004 Kasım itibarıyla zarar edilmiş, sermaye piyasası işlemlerinde ise kâr önemli oranda azalmıştır. Sermaye piyasası işlemlerinden elde edilen kârların bir önceki yıla göre düşük kalmasının temel nedeni, 2003 yılında hızlı bir düşme eğilimi gösteren faiz oranlarının, 2004 yılında daha kademeli bir düşüş göstermesidir. Kambiyo kârlarının negatif olması ise, Türk lirasının ABD doları ve Euroya karşı değer nominal olarak kaybetmesinden kaynaklanmıştır.

Kamu bankaları, 2003 yılında, 1,8 katrilyon Türk lirası, 2004 yılı Kasım ayında ise 2,5 katrilyon Türk lirası kâr etmişlerdir. Konjonktüre! gelişmelerle birlikte düşen faiz oranları, kamu bankaları faiz gelirleri ve faiz giderlerini de etkilemiş; bu çerçevede, faiz gelir ve giderlerinde belirgin azalış gerçekleşmiştir. Buna karşın, kamu bankalarının azalan takipteki alacakları ve artan krediden alınan faizleri dolayısıyla, dönem net kârında, bir önceki yılın sonuna göre artış olmuştur.

Özel bankalar, 2003 yılında 2,9 katrilyon Türk lirası, 2004 yılı Kasım ayında ise 2,8 katrilyon Türk lirası kâr etmişlerdir. Özel banka kârlarında 2004 yılının sonundaki görünümün, bir önceki yıla paralel olacağı düşünülmektedir. Öte yandan, söz konusu dönemde, kambiyo kârları zarar halini alırken, parasal pozisyondan doğan zarar da artmış ve sermaye piyasası işlemlerinden doğan gelirlerde, faiz oranlarındaki düşük seyir nedeniyle, kayda değer bir azalış gerçekleşmiştir.

2003 yılında TMSF kapsamındaki bankalar, 272 trilyon Türk lirası, 2004 yılı Kasım ayında ise 215 trilyon Türk lirası kâr etmişlerdir.

2003 yılında KYB’nin kârı, 441 trilyon Türk lirası iken, 2004 yılı Kasım ayında, 316 trilyon Türk lirasına gerilemiştir. Söz konusu gerileme, büyük ölçüde azalan faiz gelirlerinden ve diğer faiz dışı giderlerin artmasından kaynaklanmıştır. Ancak, bu dönemde faiz giderlerinin azalması ve faiz dışı gelirlerin artması, söz konusu bankaların elde ettiği kârdaki düşüşü bir miktar sınırlamıştır.

2003 yılında yabancı bankaların kârları, 188 trilyon Türk lirası olarak gerçekleşirken, 2004 yılı Kasım ayında 200 trilyon Türk lirası olmuştur. Yabancı banka kârlarının, 2004 yılı Kasım ayında, bir önceki yıl sonuna göre artış kaydetmesinde, faiz gelirlerindeki artışın sınırlı olmasının yanı sıra, faiz dışı giderlerde artış olmasına rağmen, sermaye piyasası işlemlerinden doğan kârların artması etkili olmuştur.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

IV .1 .4 . Yasal ve İdarî Düzenlemeler

Bankacılık sisteminin aracılık maliyetlerinin azaltılması yoluyla bankaların daha etkin ve verimli çalışmasına katkıda bulunmak amacıyla, bankaların TCMB nezdinde tesis ettikleri zorunlu karşılıklara faiz ödenmektedir.

Türk lirası zorunlu karşılıklara uygulanacak faiz oranının, bankaların Türk lirası mevduatlara uyguladığı ağırlıklı ortalama basit faiz oranının, yüzde 75’i ile yüzde 80’i aralığında belirlenmesi ilkesi benimsenmiştir. Buna bağlı olarak, 26 Aralık 2003’te yüzde 16 olarak belirlenmiş olan söz konusu oran, bankaların Türk lirası mevduat faiz oranlarındaki düşüş eğilimine paralel olarak, 22 Mart 2004 tarihinde yüzde 14’e ve 25 Ağustos 2004 tarihinden geçerli olmak üzere de, yüzde

12,5’e düşürülmüştür.

Yabancı para zorunlu karşılık faiz oranları ise, bankaların TCMB’de serbest olarak bulundurdukları 2 gün ihbarlı DTH faiz oranlarıyla aynı düzeyde haftalık olarak belirlenmiştir.

15 Ocak 2004 tarih ve 25347 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2004/1 sıra no.lu Zorunlu Karşılıklar ve Umumî Disponibilité Hakkında Tebliğlerle;

Özel fınans kurumlarınca tesis edilen zorunlu karşılıklara, 16 Ocak 2004 tarihinden itibaren faiz ödenmeye başlanmış ve bu kuruluların, Türk lirası yükümlülükleri için uygulanan zorunlu karşılık oram da, 2 Ocak 2004 tarihli cetvellerden itibaren bankalarla aynı düzeyde belirlenerek, yüzde 6'ya yükseltilmiştir.

2003/6668 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince, TMSF tarafından Türkiye İmar Bankası T.A.Ş. mudileri adına T.C. Ziraat Bankası A.Ş. nezdinde açılan, vadesiz mevduat hesaplarına ve bu hesaplarda kaldıkları sürece vadeli mevduat hesaplarındaki tutarlara, vadeleri sonuna kadar zorunlu karşılık ve disponibilité muafiyeti getirilmiştir.

15 Ocak 2004 tarih ve 25347 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanuna İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin 2004/1 Sıra No.lu Tebliğ” le 19 Ocak 2004 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, süresinde ibraz edilen, ancak karşılığı bulunmayan veya yetersiz kalan çekler için muhatap bankanın keşideci dışındaki hamile ödemek zorunda olduğu mesuliyet tutarı, “üçyüzonmilyon lira” olarak belirlenmiştir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

02 Ocak 2004 tarih ve 25334 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5035 sayılı “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” uyarınca kredilerden alınan damga vergileriyle harçlar kaldırılmıştır.

22 Nisan 2004 tarih ve 25441 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Özel Finans Kuramlarının Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” le 20 Eylül 2001 tarih ve 24529 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Özel Finans Kuramlarının Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik”in “Kabul Edilebilecek Fon Türleri ve “Bunlara İlişkin Genel Koşullar” ve “Gayrinakdî Krediler ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri ve Benzeri Diğer Sözleşmelerin Dikkate Alınma Oranlarıyla Ortaklık Paylarının Dikkate Alınma Esasları” başlıklı maddeleri değiştirilmiştir. 10 Kasım 2004 tarih ve 25639 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Özel Finans Kuramlarının Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”te ise, aşağıda bahsi geçen 10 Kasım 2004 tarihli “Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”te yapılan değişikliklere paralel değişiklikler özel finans kurumlan için yapılmıştır.

16 Temmuz 2004 tarih ve 25524 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Tekdüzen Hesap Planı Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ” ile 22 Haziran 2002 tarih ve 24793 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Tekdüzen Hesap Planı Hakkında Tebliğ” değiştirilmiştir. Söz konusu değişiklikle yeni defteri kebir hesaplarıyla alt hesaplar açılırken, bazı yardımcı hesaplar çıkarılmış, açıklamalar kısmına ise eklemeler yapılmıştır. 09 Kasım 2004 tarih ve 25608 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Tekdüzen Hesap Planı Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ”de ise tüketici kredileri ve kredi kartlarına ilişkin değişiklikler yapılmıştır.

29 Temmuz 2004 tarih ve 25537 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2004/7633 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla bankalar ve finansman şirketlerince kullandırılan ticarî ve kurumsal kredilerde, kaynak kullanımını destekleme fonu kesintisi kaldırılmıştır.

29 Temmuz 2004 tarih ve 25537 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” le 27 Temmuz 2001 tarih ve 24445 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik”in “Gayrinakdî Krediler ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleriyle Benzeri Diğer Sözleşmelerin Dikkate Alınma Oranlarıyla Ortaklık Paylarının

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Dikkate Alınma Esasları” başlıklı maddesi yeni bent eklenmesi suretiyle değiştirilmiştir. 10 Kasım 2004 tarih ve 25639 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”te ise “Türkiye’de Kurulu Bankaların Yurt Dışında Şube veya Temsiloilik Açmaları, Ortaklık Kurmaları veya Kurulmuş Ortaklıklara Katılmaları”, “Genel Müdür ve Yardımcılarıyla Yönetim Kurulu Üyelerine İlişkin Bildirimler”, “Gayrinakdî Krediler ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleriyle Benzeri Diğer Sözleşmelerin Dikkate Alınma Oranlarıyla Ortaklık Paylarının Dikkate Alınma Esasları” ve “İşlemlerin Dikkate Alınma Oranları” başlıklı maddelerde değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca, söz konusu Yönetmeliğe eklenen geçici madde ile, kredi kartı harcama limiti taahhütleri için, geçiş süresi tanınarak ve söz konusu oranın, 30 Haziran 2005 tarihine kadar yüzde elli oranında dikkate alınacağı hükme bağlanırken, Yönetmeliğin ekinde yer alan “Kıyı (Off-Shore) Bankacılığı Bölgeleri” tanımı değiştirilmiştir.

15 Ağustos 2004 tarih ve 25554 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2004/7735 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla, tüketici kredileri üzerindeki kaynak kullanımını destekleme fonu kesintisi oranı, yüzde 10’dan yüzde 15’e yükseltilmiştir.

31 Temmuz 2004 tarih ve 25539 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Pamukbank Türk Anonim Şirketinin Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketine Devri ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun” la hisseleri, yönetimi ve denetimi TMSF’ye devredilmiş olan Pamukbank T.A.Ş’nin T. Halk

Bankası A.Ş.’ye devredilmesine ilişkin esas ve usuller düzenlenmiştir.

29 Kasım 2004 tarih ve 25655 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Muhasebe Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” le 22 Haziran 2002 tarih ve 24793 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Muhasebe Uygulama Yönetmeliği”nin özel finans kurumlan hakkında da uygulanacağı ve uygulanacak Tek Düzen Hesap Planı ve İzahnamelerinin BDDK’ca düzenleneceği hükme bağlanmıştır. Bu çerçevede, söz konusu Resmî Gazete’de “Özel Finans Kurumlarınca Uygulanacak Tek Düzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkında Tebliğ” yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

29 Kasım 2004 tarih ve 25655 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2004/2 sıra no.lu Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğle, 5230 sayılı Kanun gereğince, Türkiye Halk Bankası A.Ş. tarafından Pamukbank T.A.Ş.'den devralman zorunlu karşılığa tabi yükümlülükler için, zorunlu karşılık oranının; 1 Temmuz 2005 tarihli yükümlülük cetveline kadar yüzde 0, bu tarihli yükümlülük cetveli için, Türk lirası

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

yükümlükler için yüzde 0,5 ve yabancı para yükümlülükler için yüzde 1 olarak, bu tarihten sonra ise her iki yükümlülük döneminde Türk lirası yükümlükler için 0,5 ve yabancı para yükümlülükler için 1 puan artırılarak kademeli olarak uygulanması kararlaştırılmıştır.

IV.2. MENKUL KIYMET PİYASALARI

2004 yılı Ocak-Aralık döneminde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) kaydına alınan menkul kıymet ihraçları, 2003 yılı sonuna göre, piyasa fiyatlarıyla, yüzde 35,9 oranında artarak, 10,7 katrilyon Türk lirası tutarında gerçekleşmiştir.

2004 yılı Aralık ayı itibarıyla, Kurul kaydına alınan hisse senedi ve menkul kıymet yatırım fonu (MKYF) toplam değerleri, sırasıyla, 3,8 katrilyon ve 6,9 katrilyon Türk lirası olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılı içerisinde hisse senedi ihraçlarının en yoğun olduğu aylar Ocak, Eylül ve Ekim ayları iken, MKYF ihraçlarının, en yoğun olduğu aylar Ocak ve Temmuz ayları olmuştur (Grafik IV.2.1). 2 0 0 4 y ıl ı O c a k - A r a l ık d ö n e m in d e m e n k u l k ıy m e t ih r a ç la r ı, y ü z d e 3 5 ,9 o r a n ın d a a r ta r a k , 1 0 ,7 k a tr ily o n T ü r k lir a s ı tu ta r ın d a g e r ç e k le ş m iş tir . GRAFİK IV.2.1

2004 YILINDA SPK KAYDINA ALINAN HİSSE SENEDİ VE