Kuruluş kararının alınmasından sonra hazırlanan ilanla
Dilsiz Mektebinin,
cinsiyet ve din farkı gözetilmeksizin, ücretsiz olarak kaydedilecek öğrencilerle eylül ayında açılacağı duyurulmuştur. Mektep 30 Eylül 1889'da (18 Eylül 1305), kaydı yapılan yirmi öğrenciyle açılmıştır. 132 Mektebin açıl
masından sonra devam eden kayıtlarla öğrenci sayısı yirmi beşi geçmiştir. İkinci yılında mektebin öğrenci sayısı kırk beşe çıkmıştır. 133
Açılışından sonra gerek üst düzey memurların gerekse Maarif Nezaretinin ilgisiyle mektebin kısa sürede geliştiği;
ancak Münif Paşa'mn maarif nazırlığından ayrılmasından (6 Eylül 1891) hemen sonra mektepte çeşitli aksaklıkların ortaya çıktığı yukanda ifade edilmişti. Bu durum mektebin öğrenci sayısına da yansımıştır.
1 32 BOA, ME MKT, 1 121140.
133 Ergin, a.g.e, s. 963.
63
Dilsiz Mektebi Şakirdanı134
(Öğrenciler yaptıklan işaretlerle "Padişahım çok yaşa! "
cümlesini ifade etmektedirler)
Maarif istatistiklerine bakıldığında, 1893-1894 (R. 1309-1310) ders yılından 1894-1895 (R. 1310-1311) ders yılına otuz dört öğrenci devredildiği, o ders yılı içerisinde mektebe bir yeni öğrenci kaydedildiği ve iki öğrencinin mektepten ay
rıldığı, dolayısıyla otuz üç öğrencinin ders yılım tamamla
dığı anlaşılmaktadır. 135
134 Abdullah Freres. (Fotoğrafın bir bölümü kullanılmıştır.)
135 Maarif-i Umumiye Neziiret-i Celilesi . . . İstatistiği, 1310-1311, s. 7.
64
1895-1896 (R. 1311-1312) ders yılında mektepte ciddi oranda bir öğrenci kaybı yaşanmıştır. O ders yılında mektebe altı öğrenci kaydolmuşken ders yılı içerisinde yirmi altı öğ
rencinin mektepten ayrıldığı anlaşılmaktadır. Bu kopmadan sonra mektep bir sonraki ders yılına ancak on dört öğrenci devredebilmiştir.136 Mektebin, mevcut öğrencilerinin yarısın
dan fazlasını kaybetmesi, mektepte geçmiş yıllarda başlayan sıkıntılann artarak devam ettiğini göstermektedir. Ciddi bo
yuttaki öğrenci kopuşunun en büyük sebebi, çeşitli vesile
lerle daha önce de ifade edilen, mektebin faaliyetlerini rahat yürütebileceği bir binaya sahip olamamasıdır. Mektebin bina probleminden, konuyla ilgili çare arayışlanndan ve faaliyet
lerden ileride ayrıntılı olarak bahsedilecektir.
Dört yıl öğretim süreli olarak kurulup daha sonra beş yıla çıkanlan mektep, ancak altı öğretim yılı sonrasında ilk mezunlannı verecek duruma gelmiştir. 1895-1896 (R.
131 1-13 12) ders yılı sonunda altı öğrenci mezun olabile
cek durumdadır. 137
Mektepte, 1897-1898 (R. 1313-1314) ders yılında, on üçü Müslim, ikisi gayrimüslim on beş öğrenci bulunmaktadır.138 Bir sonraki ders yılında mektebin öğrenci sayısı değişmemiştir. 139 136 Maarif-i Umumiye Nezaret-i . . . İstatistiği, 131 1-1312, s. 7.
137 BOA, ME MKT, 323176.
138 Salnitme-i Nezaret-i Mallrif-i Umumiye, 1316, s. 673; Kaynakta mek
tebin öğrenci sayısı verilirken ders yılı verilmemiştir. Ancak aynı kay
nakta idadi mekteplerinin öğrenci sayılan verilirken ders yılı olarak 1313-1314 ( 1897-1898) yıllan verilmektedir. Ders yılı yalnızca idadi mektepleri öğrenci sayılan verilirken kullanılmış; rüşdiye ve ibtidai mektepleri öğrenci sayılan verilirken kullanılmamıştır. Her ne kadar kaynakta belirtilmemişse de rüşdiye ve ibtidai mektepleri için verilen istatistiki bilgilerin de aynı ders yılıyla ilgili olduğu kanaatindeyiz.
Sonraki maarif salnamelerinde de berızer yaklaşım söz konusudur.
139 Salniime-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1317, s. 752.
1899-1900 (R. 1315-1316) ders yılında öğrenci sayısı on al
tıya çıkmış; bir sonraki ders yılında ve 1902-1903 (R. 1318-1319) ders yılında bu sayı değişmemiştir.140
Dilsiz Mektebi Öğrencileri141
140 Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1318, s. 817; 1 319, s. 159;
1321, s . 163.
141 Abdullah Freres.
66
Beş yıl sonra, 1908 (R. 1324) yılında mektebin öğrenci sayısında önemli bir değişim olmamışnr. O yıl mektepte, Meh
med Medeni, Mehmed Burhaneddin, Mehmed Selim, Meh
med Cevad, Arsin, Osman Nuri, Markor, Kenan, İsmail, Ra
mazan, Mehmed, Selahaddin, Muhsin, Mehmed ve Ahmed isimli on beş öğrenci bulunmaktadır. 142 Aynca, Hüseyin Sabri Bey Maarif Nezaretine gönderdiği 10 Ağustos 1908 (28 Tem
muz 1324) tarihli dilekçesinde, o güne kadar yaklaşık iki yüz öğrencinin mektebe gelmiş olduğunu ifade etmektedir.143
Dilsiz ve Ama Mektebi
öğrencilerinin giydikleri tek tip mektep kıyafetleri vardı. O kıyafet kırmızı çuhadan ceketle kalın ve kırmızı şeritli pantolondu. 144 Kıyafetin rengi ve şekli, o kıyafeti giymiş bir öğrenci görüldüğünde insan
ların daha dikkatli olması ve kazalara sebebiyet vermemesi için seçilmişti.145 İnsanlar, sokakta o kıyafetleri giymiş ço
cuklara rastlayınca onların kör veya sağır olduğunu an
lar, bir tehlikeye maruz kaldıklarında, elden gelen yardımı esirgemezlerdi.146 Ancak tüm bu önlemlere rağmen yayala
rın, at ve arabaların çarpmasi sonucu çeşitli kazalar da mey
dana gelirdi. Maarif Nezareti 14 Kasım 1892'de (2 Teşıin-i sani 1308) Şehremanetine gönderdiği yazı ile meydana gele
bilecek kazaların önüne geçebilmek için kırmızı elbise giy
dirilmiş olduktan halde arabacıların dikkatli olmadıkları bu nedenle arabacıların, kethüdalan vasıtasıyla uyarılması gerek
tiğini bildirmiştir. 147 Fakat bu uyandan kısa bir süre sonra, 3 Şubat 1893'te (22 Kanün-ı sani 1308) Eminönü'nden
hare-142 BOA, MF MKT, 1 1 1 1152.
143 BOA, MF MKT, 1 1 1 1152.
144 Ergin, a.g.e, s. 966.
145 BOA, MF MKT, 1 1 1 1152.
146 Ergin, a.g.e, s. 966.
147 BOA, MF MKT, 154125.
ket euniş bir tramvay, Bayezid civarında, Dilsiz Mektebi öğ
rencisi, 13 yaşındaki Petri isimli çocuğa çarpmış ve çocuk almış olduğu yaralar nedeniyle ölmüştür.148
Dilsiz Mektebi Öğrencileri149
148 BOA, MF MKT, 1 60152.
149 Abdullah Freres
68
Mektep kıyafetleri, yılda bir defa olmak üzere, öğrenci
lere ücretsiz olarak verilirdi. Öğrencilere, mektep kıyafetinin dışında, her ay veya üç ayda bir, defter, kalem ve resim mal
zemeleri gibi ders araç gereçleri de verilirdi. Bu uygulamayla öğrencilerin teşvik edilmesi amaçlanmaktaydı. 150
Öğrenci yardımları bunlarla sınırlı değildir. Sultan il.
Abdülhamid
Dilsiz ve Ama Mektebi
öğrencileriyle bizzat ilgilenir, onlara çeşitli zamanlarda hediyeler gönderir, yardım
larda bulunurdu. Mektep öğrencileri de buna karşılık padi
şaha şükranlarını ve minnettarlıklarını bildirirlerdi. Sultan il. Abdülhamid'in o yardımlarından birine,
Dilsiz ve Ama Mektebi
öğrencileri yazılı bir teşekkürle cevap vermişlerdir.Mektebin ama öğrencileri adına Hafız Halil, dilsiz öğrenci
leri adına Fesabzade Muhyiddin isimli iki öğrenci tarafından imzalanan, 29 Mayıs 1892 (17 Mayıs 1308) tarihli teşekkür
"Padişahım Çok Yaşa"
hitabıyla başlar. Öğrenciler Sultan Abdülhamid tarc>fından gönderilen hediyelerin memurlar ara
cılığı ile kendilerine taktim edildiğini ifade ederler ve teşek
kür için içten gelen duygularla padişahlarına dua ettiklerini belirtirler. Öğrenciler dönemin Maarif Nazın Zühdü Paşa'yı da unutmamışlar ve mektebe olan ilgisinden dolayı ona da ayrıca teşekkür etmişlerdir.151 Mektebin resmi mührünün de
150 BOA, MF. MKT, 1 1 1 1152.
1 5 1 BOA, Y. PRK. MF., 2180. "Padişahım Çok Yaşa. Sevgili, merhametli padişahımız Gazi Abdülhamid Han Efendimiz Hazretleri'nin, inayet buyurduklan ihsan-ı şahaneleri bu gün memur-ı mahsusa efendiler marifetiyle cümlemize tevzi' olundu. İşte, acze şakirdan kullannca kalbimizde hasıl olan ve bunca nimetin dahi teşekkürünü bildirmek üzere dilimiz döndüğü kadar ve daima borçlu bulunduğumuz duayı emr-i afiyet hazreti padişahiyi yad ve tekrar eyleıiz. Ve bulunduğumuz bu mektepte talim ve terbiyemiz hususunda masruf buyrulan cümle himemdt-ı celilelerinden dolayı Maarif Nazzn Zühdü Paşa Hazretleri'ne dahi aynca teşekkürler beyanıyla bu arzumuzu takdim ederiz."
kullanıldığı teşekkür yazısının, öğrenciler adına idare tara
fından hazırlanmış olduğu anlaşılmaktadır. Elbette kendile
rine yapılan yardım karşılığındaki teşekkürün öğrenciler ta
rafından da onaylamış olması tabidir.
152 Abdullah Freres
Amalar Mektebi Ôğrencileri152
70
Dilsiz ve Ama Mektebi
öğrencileri bazı mevsimlerde önlerinde mızıka ve kendi çalgıları ile saz takımları olduğu halde mesire yerlerine götürülürlerdi. Öğrenciler bu şekilde, güzergahlarındaki yollarda ve seyir yerlerinde halkın ilgisini çekerlerdi.
Yine
Dilsiz ve Ama Mektebi
öğrencileri, padişah ile saray halkının ve bilhassa saray kadınlarının, her Ramazan ayının on beşinci günü, Hırkayı Şerif Alayı dolayısıyla Yıl
dızdan Topkapı Sarayı'na gelirken geçecekleri yolda göze çarpacak bir yere getirilirlerdi. Orada kıyafetleri ve
"Padişa
hım Çok Yaşa"
demek için yaptıkları özel işaretlerle sultanın ve saray kadınlarının dikkatini çekerler, bu vesileyle de birçok hediye alırlardı.151
Dilsiz ve Ama Mektebi
öğrencilerinin mektebe geliş gidişleri ayrı bir özelliğe sahiptir. Öğrenciler ikişerli, kol kola girmek suretiyle mektebe gelip giderlerdi. İki öğrenciden bi
risi sağır, diğeri ama olurdu. Önce sağır öğrenci ama öğren
ciyi bulurdu. Ama öğrenci işittiğiyle, sağır öğrenci gördü
ğüyle diğerini dürterek uyanrdı.154