Elektronik Ortamdan Kullanılan Kaynaklar

http://^www.afb.org/annesullivan/asmbiography.asp

http://www.afb.org/section.aspx ?Folder ID= 1&:SectionlD=1 &Top iclD=481

1 26

Süleyman Gök'ün Sağır-Dilsiz Okulları, Dersleri, Ders İçerikleri ve Öğretim Yöntemleri

Konularındaki Görüşleri267

Hazırlık Sınıfının Amaç _ve Esaslan

Yaşına bakılmaksızın okula başlayan sağır-dilsiz bir çocuğun konuşmasını, belli ölçüde, konuşma becerisine sahip bir çocuğun seviyesine ulaştırmak gerekmektedir. Bunun için zeka geriliği ol­

mayan, en az altı yaşındaki çocuklara, özel bir programın uygu­

landığı üç yıllık bir hazırlık süreci lazımdır.

Hazırlık sınıflarının onar kişilik şubelerden oluşması gerek­

mektedir. Çünkü o sınıflarda her çocukla ayrı ayrı ilgilenmek ge­

rekmektedir. Şubeler belirlenirken çocukların yaşlan dikkate alın­

malıdır. Altı, yedi, sekiz yaş şubeleri gibi. Ayrıca, çocukların sağırlık dereceleri tespit edilmeli ve az işiten öğrencilerden ayrı bir şube oluşturulmalıdır. Altı, on yaş aralığındaki çocuklar ile on, on beş yaş aralığındaki çocuklar aynı şubelere yerleştirilmemelidir. Bu hu­

susa, yaşça büyük olan çocukların, sınıf içerisindeki çeşitli uygu­

lamalar nedeniyle, rencide olmuş hissine kapılmamaları için özel­

likle dikkat edilmelidir.

Sağır-dilsizlerin birçoğu zeki olmasına rağmen öğrenim hayat­

larının başlarında anlamlandıramadıkları kavramlara, durumlara ve olaylara karşı şüpheli, çekingen bir tavır takınırlar. Bu nedenle, öğretmen, onlara dikkat ve şefkatle yaklaşmak suretiyle onların çe­

kingenliklerini gidermeli, güven ve cesaretlerini artırmalıdır.

Sağır-dilsiz çocuklara, konuşma becerisi kazandırmada, harf­

lerin boğazdan ve ağızdan çıkış şekillerinin öğretilmesi yöntemi (hançere tutma usulü) uygulanır. Bu çalışma, dudak okuma çalış­

ması ile beraber uzun süre devam edecektir. Dudak okuma

öğreti-267 Gök, a.g.e., ss. 24-32

140

likte okuması, öğretimi kolaylaştırma bakımından zorunludur.

Bazı çocuklar az da olsa duyabilirler. Bu durumda, öğretmen, ses seviyesini yükselten aletlerden (boru vs.) mutlaka faydalanma­

lıdır. Kelimeleri, çocuğun kulağına yaklaşarak söylemelidir.

Öğretime kelime ile başlanmalıdır. Başlangıçta çocuğun en çok gördüğü, kullandığı, basit kelimeler seçilmelidir. Eğer varsa, çocuğun öğrenmek istediği, ilgilendiği kelimelere öncelik veril­

melidir. Çocuk harf ten çok kelimeye ilgi duyar. Çocuk kelimeyi normal şekilde söylediği takdirde harf üzerinde durulmamalıdır.

Ancak kelime içerisinde çıkaramadığı harfler olursa o harfler üze­

rinde çalışılmalıdır.

Harflerin telaffuzu taklit ve mimikler kullanılarak öğretilir.

Örneğin: "A" sesi öğretilirken korku taklidi yapılmalıdır. Ses ço­

cuk tarafından çıkarılınca hece üzerinde çalışılarak devam edilir.

"P" sesi, bir mumu "püf' diye söndürme veya tozlu bir kumaşı üflemek suretiyle tozunu temizleme, hareketi yapılmalıdır. "F ve V" sesleri için üst dişlerin alt dudak üzerine bastınlıp ağızdaki havayı boşaltma şekli gösterilmelidir. "D ve ^T" seslerini öğretmek için bir yemeğin tadını anlamak için yapılan hareket gösterilme­

lidir. Dil damağa bastınlıp bu şekilde soluk dışan verilmelidir. Bu hareketi taklit eden çocuğun harfi kolaylıkla telaffuz ettiği görü­

lecektir. "K^" sesini öğretmek için çocuğun yanakları iki el ile tu­

tulup başı yukan kaldmlmalı ve ağzı açtmlıp kapattınlmalıdır. Bu sırada dil de ileriden geriye çekilmelidir. Bu hareket esnasında ço­

cuğun "K" sesini telaffuz ettiği görülecektir. Diğer sesler de ben­

zer taklit ve mimiklerle çocuklara öğretilir.

İşitme duyusuna sahip olan bir çocuk kelimeleri zorluk çek­

meden öğrenebilir. Fakat sağır-dilsiz çocuklar için bu oldukça zor bir iştir. Onlar, her kelimeyi teker teker ve yalnızca öğretmenin­

den öğrenmek durumundadır. Bu nedenle aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.

1. Kelime telaffuzu ve öğretimi, çocuk dudak hareketleriyle anlayıncaya kadar tekrar edilmelidir.

141

araçlarla (boru vs.) yüksek sesle kulağa söylenmelidir.

3. Tahtaya yazılmak suretiyle kelimelerin yazılışı öğretilme­

lidir.

Kelimeler öğretilirken, aynı zamanda, onların anlamlarının da öğretilmesi esastır. Konuyla ilgili aşağıdaki uygulamalara dik­

kat edilmelidir.

1. Eğer mümkünse, kelimenin ifade ettiği cismin kendisi gös­

terilmelidir.

2. Bu mümkün değilse, kelimelerin anlamlan, resim veya şe­

killer kullanılmak suretiyle anlatılmalıdır.

3. Kelime, bir iş, durum, hareket ifade ediyorsa, onu işle, ha­

reketle, mimikle veya jestle canlandınna oldukça önemlidir.

Kelime, bu şekilde işlendikten ve anlamı iyice kavratıldıktan sonra deftere yazdınlmalıdır.

Her öğretmenin bir not defteri bulunmalıdır. Öğretilen ke­

limler, ayrı ayrı o def tere yazılmalıdır. Bu şekilde öğretilen keli­

melerin tekran önlenmiş olur. Not defteri, öğretim yılı sonunda, öğretimde sürekliliği sağlamak için bir sonraki sınıf öğretmenine devredilmelidir.

Belirlenen sayıda kelime öğretildikten sonra basit cümlelerin oluşturulmasına geçilmelidir. Cümle öğretimi de kelime öğretimi kadar zordur. Bu nedenle çok çalışmayı gerektirir. Cümle oluştu­

rulmasına şahıs zamirlerinin (ben, sen, o, biz, siz, onlar) öğretil­

mesiyle başlanır.

Taklit cümle öğretiminde de esastır. Cümlenin ifade ettiği ha­

reketler, çocuklara, ayrı ayrı yaptınlmalı ve çokça tekrarlattınlma­

lıdır. Aynı zamanda cümlenin telaffuzu ve yazılışı da öğretilmeli­

dir. "Ben koşuyorum.", "Biz koşuyoruz." gibi.

Şahıs zamirlerinden sonra, soru cümleleri öğretilmelidir. Soru daha ziyade çocuğa sorulmalı; bunun için geniş ölçüde imkan ve fırsat verilmelidir.

142

ve araç gereç kullanmalıdır. Bu yöntem ve araç gereçlerden bazı­

ları aşağıdaki gibidir.

1. Telaffuz, anlam ve yazılışı öğretilecek kelime ve cümleleri ihtiva eden "büyük fişler". Bu fışler zaman zaman tahtaya asılır veya ifade ettikleri eşyanın üzerine konulur. Okulda bol miktarda çeşitli eşyalar bulundurulmalıdır. Her öğret­

men, gerektiğinde çocuklara göstermek üzere, çizilmiş veya gazete ve dergilerden kesilmiş bir resim koleksiyonuna sa­

hip olmalıdır.

2. Telaffuz, anlam ve yazılışı öğretilecek kelime ve cümle­

leri ihtiva eden "küçük fişler". Bu fişler, öğrencilere yeni kelime ve cümle öğrenildikçe verilir. Küçük fişler, gerek­

tiğinde öğrenciler tarafından kullanılmak üzere bir kutu içerisinde saklanır.

Fişlerde yazılı kelime ve cümleler, öğrencilere daima göste­

rilmeli, ifade ettikleri hareketler yapunlmalıdır. Mesela: "Gel.",

"Git.", "Otur.", "Kalk.", "Dolaş.", "Topu ver.", "Kapıyı kapat.",

"Pencereyi aç.".

Fişlerde yazılanların hareketleri gösterildikten sonra üç, dört ay süreyle, kelime ve cümlelerin telaffuzları da öğretilmelidir. Daha sonra, fişler gösterilmeksizin, yalnızca öğretmenin dudak hareket­

leri kullanılarak fişlerde yazılı olan hareketler yapunlmalıdır.

3. Öğretilen kelime ve cümlelerden üretilmiş okuma parçalan (küçük hikayeler, manzumeler, tekerlemeler ... ) .

4. Ayn ayrı cümleler içerisinde kelimeleri, kelimeler içerisinde aynı heceleri tekrarlayan "çözümleme levhaları".

5. "Müteharrik harfler" (hareket ettirilebilen harfler). Kelime­

ler çözümlendikçe bu araç da kullanılabilir.

6. "Kum Masası".

7. "Kara tahta". Kara tahtadan hem öğretmen hem öğrenci­

lerin faydalanabilmesi için hazırlık sınıflarına ayrılan ders­

hanelerde fazla kara tahta bulundurulmalıdır. Gerektiğinde renkli tebeşir de kullanılacaktır.

143

Buna kesinlikle izin verilmemelidir. Çünkü işaretle konuşma alış­

kanlığını kazanan bir öğrenciye dudak okuma yönteminin öğre­

tilmesi çok zorlaşır.

Hazırlık Sınıflarında _Okuma ve Yazma

Hazırlık sınıfının ikinci sınıfından itibaren, çocuklara okuma yazma öğretilecektir. Okuma ve yazma çalışmalan daima beraber yürütülmelidir. Yazı öğretimine, harflerin "büyük" yazılış şekilleri ile başlanılır. Hazırlık üçüncü sınıf ders yılının yansına kadar bu harfler kavratıldıktan sonra onlann "küçük" yazılışlannın öğreti­

mine geçilir.

Harflerin "küçük" yazılışlannın öğretimine geçildiğinde "bü­

yük" harflerin, boyut olarak küçültülmüş hali olan "c, ç-ı, i-o, ö"

harflerinin öğretiminden başlanır. Daha sonra bazı ufak farklarla birlikte "büyük" şekillerine benzer olan "b, e, f, g, ğ, h, l, m, n, t, y" harflerinin öğretimine geçilir.

Noktalama işaretleri ve rakamlann yazılışlan da hazırlık sı­

nıflannda öğretilecektir. Büyük ve küçük harflerin, noktalama işa­

retlerinin, rakamların nasıl yazıldıklan, nereden başlayıp nerede bittiği örnek yazımlarla gösterilecektir.

Belirli sayıda kelime öğretildikten sonra, çocuklara, çok ya­

vaş şekilde resim ve dudak hareketleriyle, kısa masallar anlatmak okumayı teşvik etme açısından oldukça faydalıdır.

Hazırlık Sınıflarında Resim-İş Dersi

Hazırlık sınıflannda resim-iş dersinin önemi büyüktür. Re­

sim çalışmaları, öğretilen kelimelerin kavranmasında çok önemli bir rol oynar. Sağır-dişsiz çocuklar öğrenme konusunda öğretmen­

lerine bağımlı olduklarından. öğretmenin öğrencisine her türlü fır­

sau sunması gerekmektedir. Resim-iş dersi bu açıdan öğretmenin en büyük yardımcısıdır.

144

Hazırlık sınıflarında az da olsa aritmetiğe yer verilmelidir. Du­

yulan eksiksiz olan çocuklar okula çeşitli sayı kavranılan kazanmış olarak gelirler. Onlar bu kavranılan etrafındaki eşyaları sayarken, oyunlarda hesap yaparken, alış veriş yaparken, uzaklık, zaman, ağırlık ve yön kıyaslamaları yaparken öğrenmişlerdir. Sağır-dilsiz çocuklar bunların hepsinden habersizdir. Bu nedenle hazırlık sı­

nıflarında aritmetik çalışmaları çocuğa sadece sayılan öğretmeyi, hesap yapmayı (yalnızca toplama ve çıkarma) ve basit düzeyde kı­

yaslama yapmayı kapsayacak şekilde olmalıdır.

Hazırlık Sınıflarında Beden Eğitimi Dersi

Duyma özelliği hariç, sağır-dilsiz çocuklarla diğer çocuk­

lar arasında fiziki olarak bir fark bulunmamaktadır. Bu bakım­

dan hazırlık sınıflarında beden eğitimi dersi, diğer çocuklar için uygulanan program dahilinde, bazı istisnalarla birlikte uygulan­

malıdır.

Genel olarak hazırlık sınıflarının hedefleri, konuşma (en az bin kelime) becerisi kazanma, dudak okuma, dil bilgisi öğrenimi (cümle), okuma ve yazma, taklit becerisi kazanma, resim-iş ve ba­

sit aritmetik öğrenme olarak özetlenebilir.

Sağır-Dilsiz Öğrencilere Hazırlık Sınıfları Sonrası Türkçe, Aritmetik ve Resim-iş Öğretimi

Türkçe

1. Sınıf

1. Çocuğun her zaman gördüğü, kullandığı veya öğrenmeyi arzuladığı, ana, baba, dede, ev, okul, sınıf, ekmek, su, def­

ter gibi tek ve iki heceli kelimelerin öğretimi.

2. Dudak okuma egzersizleri.

145

1. Birinci sınıfta öğretilen kelimelerin tekrarı ve onların ya-zılışları.

2. Yeni kelimeler ve onların yazılışları.

3. Şahıs zamirleri ve soru cümleleri.

4. Bir işi, durumu veya bir hareketi ifade eden kelimelerin işle veya hareketle canlandırılması.

5. Dudak okuma alıştırmaları ili. Sınıf

1. Önceki sınıflarda öğretilen kelimelerin tekrarı.

2. Varlıkların adlarının öğretimi. Çocuk, hayvan, kuş, çiçek, meyve isimleri, akrabalık terimleri, gün, ay, mevsim ad­

lan vb.

3. Basit cümle oluşturma öğretimi.

4. Teklik ve çokluk kavramlarının öğretimi.

5. Resimler üzerinden konuşturma çalışmaları (cümle ve ke­

limelerin anlamlarını kavratma için).

6. Dudak okuma alıştırmaları.

7. Kelime öğretimi.

Aritmetik

1. Sınıf

1. Birden ona kadar olan sayılan eşya ve şekiller üzerinde ve ezberden sayma. Her sayı için bir hafta çalışmak gerek­

mektedir.

2. 9'a kadar olan sayılara ^2, 3, 4, 5, _{6, 7, 8} ve 9 eklemek.

3. Para hakkında fikir vermek. Bir kuruşu, beş kuruşu ve on kuruşu tanıtmak.

il. Sınıf

1. Birden ona kadar olan sayıların yazılışını öğretmek.

2. 10 sayısını ve onun yazılışını öğretmek (sıfırın rolü). 10 kalem, çubuk veya çöp bağlayarak deste yapmak. 10 tane bir kuruş yerine 10 kuruş kullanmak.

3. Birden yüze kadar olan sayılan, eşya ve şekiller üzerinden ezbere saymak.

146

tamunak.

5. Riunik sayma çalışmaları. Yüze kadar onar onar, beşer be­

şer, elliye kadar ikişer ikişer saymak.

III. Sıruf

1. Deste yapmak yani onluklar oluşturmak ve artanı deste­

nin sağına koymak.

2. Yirmiye kadar sayılarla eşya ve şekiller üzerinden ve ra­

kamlarla toplama çıkarma yapmak.

Rakamlarla toplama işlemi yapunrken önce onluk arumım gerektirmeyecek sonra gerektirecek işlemler yapılmalıdır. Çıkarma işleminde de önce onluk bozdurmayı gerektirmeyecek sonra ge­

rektirecek işlemleri yapmak gereklidir.

3. Varlıklarda karşılaştırma öğretimi. Daha uzun, daha kısa, daha büyük, daha küçük, daha yüksek, daha alçak, daha ağır, daha hafif vb.

4. Karış, parmak, ayak, adım ve kulaçla uzunluk ölçme ve kar­

şılaşurma yapmak suretiyle ölçü kavramını kazandırma öğ­

retimi. Santimetre ve metreyi kullandırma ve tanıtma.

5. Gün, hafta ve ayı öğretmek; saat üzerinde saat başım öğ­

retmek.

6. Günleri ve aylan takvimden takip ettirmek ve yazdırmak.

7. +,-,=işaretlerini öğretmek ve kullandırmak. Sayı, sayma, toplama, çıkarma, eksi, eşit, deste gibi terimleri kavratmak ve kullandırmak.

2. Resim-iş dersinin konularını Türkçe dersinde öğretilen ke­

limeler teşkil edebilecektir. Derste, araba, at, elma, kuş, in­

san, ev, okul, kitap vb. kavramların kullanımı öğretilen

keli-147

yine aynı amaca yönelik çalışmalar yapunlacakur. Ciltleme, basit fotoğraf albümü, tahta veya mukavva kutu gibi eşya­

ların yaptırılmasıyla çeşitli malzemelerin adlan ve kullanı­

lışları öğretilecektir.

İş Konular 1. Temizlik işleri:

a) Kıyafet Temizliği.

b) Kullanılan araç, gereçlerde temizlik, sıranın temizliği, kalem açma.

c) Sınıf düzeni ve temizliği, sınıfın bayramlarda süslen­

mesi.

d) Okul bahçesinin düzeni ve temizliği.

2. Oyun ve oyuncular:

a) Kum üzerinde sınıf seviyesine göre oyunlar.

b) Muhtelif çöplerden (çubuk), kibrit kutularından ve di-ğer kutulardan faydalanarak oyuncaklar yapma.

c) Ok ve yay yapmak, kullanmak.

d) Uçurtma yapmak

e) Çamur, çöp (çubuk), kağıt, yardımı ile yapılan temsili şekillerle oyunlar.

O Boş mukavva, tahta ve teneke kutulardan, tahta parça­

lardan faydalanarak oyuncaklar ve taşıtlar yapmak.

3. Kağıt işleri:

a) Defter kaplamak için kağıt hazırlamak.

b) Defter ve kitap kaplamak, paket yapmak.

c) Kağıt katlama ve oynama.

d) Kağıt yırtma ve mozaik.

4. Örgüler: İp, sicim, bitki lifleri, kamış kullanarak basit ör­

güler yapurmak. Söğüt dalından (varsa) düdükler yapmak ve yaptırmak.

148

A

Abbe Charles Michel de I'Epee 18,19,79,81

Abdurrahman Nureddin Paşa 99

Ayasofya Merkez Rüşdiyesi 33, 34,35,94,98

Aziz Bey 32, 118

B

Bab-ıAfi 52

Bahriye Nezareti 73, 74, 75 Bank-ı Osmani 101

Esat Bey 16, 91, 126

F

Fatih Sultan Mehmed 11 Fransızca 42, 55, 56, 59, 60,

İstanbul Vilayet Meclisi 41

150

Limonciyan Efendi 59, 61 Lui Efendi 53 Mimar Kemaleddin Bey 104 Münif Paşa 27, 29, 30, 32, 63,

124

Mustafa İhsan Efendi 117

Ümmetullah Sultan Mektebi 96

v

Vakıf Mektebi 39

z

Zühtü Paşa 33, 94

Belgede Dilsiz ve Ama Mektebi (sayfa 128-155)