1980‟lerde bir takım araĢtırmacılar “simgebilim ve sibernetik” kavramlarının açıklanmasının yapılmadan medya mesajlarını doğru değerlendirmenin söz konusunu olmayacağı görüĢünden yola çıkarak bazı ilkeler öne sürmüĢlerdir (TaĢkıran, 2007: 103). Medya okuryazarlığı derslerinin öğrenciler ve öğretmenler için daha yararlı hale gelmesi adına araĢtırmacılar bazı ilkeler geliĢtirmiĢlerdir (Özay, 2014: 26). Medya alanında öncü bazı isimler medya okuryazarlığı eğitiminin nasıl ve hangi ölçüde olması gerektiği konusunu farklı ilkelerle açıklamıĢlardır. GeliĢtirilen bu ilkelerde ortak bir uzlaĢım sağlanamadığı için araĢtırmacılar tarafından farklı açıklamalar getirilmiĢtir.
2.8.1 Patricia Aufderheide’ye Göre Medya Eğitiminde 8 Ġlke
Patrica Aufderheide medya eğitimini 8 ilke ile açıklamıĢtır. Aufderheide medya karĢısında daha bilinçli ve eleĢtirel bireyler yetiĢmesi amacıyla medya mesajlarının, araçlarının ve içeriğinin nasıl oluĢturulduğundan bahsetmiĢtir. Bu ilkeler sırasıyla Ģöyledir (Ġnal, 2009: 55-58):
1. “Tüm medya kurgudan ibarettir. 2. Medya gerçekliği kurar.
3. Ġzleyiciler medyada sunulan anlamı kendince değerlendirir. 4. Medyanın ticari boyutu vardır.
5. Medya ideolojik ve değersel mesajlar içerir. 6. Medyanın toplumsal ve siyasal boyutları vardır.
7. Biçim ve içerik medyada birbiriyle yakından bağlantılıdır. 8. Her medya aracının kendine has estetik bir biçimi vardır.”
2.8.2 Len Masterman’a Göre Medya Eğitiminin 18 Ġlkesi
Bu ilkeler arasında en çok değer verileni medya eğitimi konusunda Ġngiltere‟nin en bilindik isimlerinden olan Len Masterman‟ın ortaya koyduğu 18 ilkedir (TaĢkıran, 2007: 100):
1. “Medya eğitimi ciddi ve önemli bir risk alanıdır. Çoğunluğa güç verilmesi ve toplumun demokratik yapılarının kuvvetlendirilmesidir. 2. Medya eğitiminin özeksel birleĢtirici kavramı bir çeĢit yeniden temsil meselesidir. Medya aracılık yapar. Medya gerçeği yansıtmaz, yeniden temsil eder. Medya semboller ve iĢaretler sistemidir. O olmadan medya eğitimi olmaz, tüm akıĢı sağlayan medyadır.
3. Medya eğitimi yaĢam boyu olan bir süreçtir bundan dolayı yükseköğrenim öğrencisi temel hedef olmalıdır.
4. Medya eğitimi sadece eleĢtirel zekayı geliĢtirmeyi değil, eleĢtirel özerkliği teĢvik etmeyi de hedefler.
5. Medya eğitimi soruĢturmacıdır. Özgül/bir türe özgü kültürel değerleri zorla kabul ettirmeye uğraĢmaz.
6. Medya eğitimi güncel ve fırsatçıdır. Öğrenenlerin yaĢam konumlarını aydınlatmaya uğraĢır. Böyle yapmakla daha büyük tarihi ve ideolojik olaylar bağlamında bugünü konumlandırır.
7. Medya eğitiminin anahtar kavramları almaĢık konudan çok analitik araçlardır.
8. Medya eğitiminde içerik (son için) amaç için bir araçtır. O son farklı bir içerik olmaktan çok aktarılabilinen analitik araçların geliĢmesidir.
9. Medya eğitiminin etkililiği sadece iki kritere göre değerlendirilebilir:
Öğrencilerin eleĢtirel düĢünmelerini yeni durumlara uygulayabilme yetenekleri,
Öğrencilerin sergilediği sorumluluk ve güdü derecesi.
10. Aslında medya eğitiminde değerlendirme öğrencinin öz değerlendirimi, hem geliĢimsel hem gittikçe artan (ediminin) değerlendirilmesi anlamına gelir.
11. Medya eğitimi, öğretmen-öğrenci iliĢkisini karĢılıklı konuĢma ve vargı hedefleri sunarak değiĢtirmeye gayret eder.
12. Medya eğitimi, araĢtırmalarını tartıĢmadan çok karĢılıklı konuĢmayla yapar.
13. Medya eğitimi, esas olarak daha açık ve demokratik pedagogların geliĢimini besleyen aktif ve katılımcı bir yapıdadır. Öğrencileri kendi öğrenmeleri üzerinde kontrol ve sorumluluk sahibi olmaları, ortak bir öğrenim izlencesi planlaması yolunda düĢünmeleri, öğrenimleri ile ilgili daha uzun vadeli bakıĢ açıları kazanmaları yolunda yüreklendirir. Kısaca, medya eğitimi, yeni bir konu alanı olduğu kadar yeni çalıĢma yöntemleriyle de ilgilidir.
14. Medya eğitimi, grup odaklı iĢbirlikçi öğrenmeyi kapsar. Bireysel öğrenmenin rekabet, yarıĢma yoluyla değil, tüm grubun içgörü ve kaynaklarına ulaĢmakla değerinin arttırıldığını kabul eder.
15. Medya eğitimi, uygulamalı, eleĢtiri ve eleĢtirel uygulamadan oluĢur. Kültürel eleĢtirinin kültürel yeniden üretimine olan üstünlüğünü onaylar.
16. Medya eğitimi holistik bir süreçtir. Örnek olarak ebeveyn, medya üstadları ve öğretmen meslektaĢlar arasındaki iliĢkilerin oluĢumu demektir.
17. Medya eğitimi, sürekli değiĢim ilkesine bağımlıdır. Devamlı değiĢen gereklilikle birlikte geliĢmelidir.
18. Medya eğitimini alttan desteklemek diğerlerinden ayrı, özel bir „epistomoloji‟dir. Halihazırda var olan bilgi öğretmenler tarafından
basit bir Ģekilde aktarılmamıĢ ve öğrencilerce „keĢfedilmemiĢ‟tir. Bu bir son değil, baĢlangıçtır. Öğrenci ve öğretmenlerin aktif olarak oluĢturdukları yeni bilgiden çıkan eleĢtirel araĢtırmanın ve diyalogun konusunu oluĢturur.”
2.8.3 Cyndy Scheibe ve Faith Rogow’a Göre Medya Eğitiminde 12 Ġlke
Cyndy Scheibe ve Faith Rogow tarafından oluĢturulan bu 12 ilke ile medya okuryazarlığı konusunda medya mesajlarının kimler için olduğu sorusundan farklı olarak hangi dersler kapsamında ve ne Ģekillerde verileceği soruları üzerinde durulmuĢtur (TaĢkıran, 2007: 120):
1. Medya içeriğinin öğretilmesini sağlamanın yanında var olan medya iletilerine eleĢtirel bakabilme becerisi kazandırılması ve bir medya iletilerinin farklı bireyler tarafından farklı anlamlara gelebileceğinin farkında olan bireyler yetiĢtirmek.
2. Derste yeni bir konuya baĢlandığında öğrencilerin ilgisini çekmek ve bu ilgiyi sürekli canlı tutmak adına medya ile ilgili heyecan uyandıracak uğraĢlar bulmak (kitap ya da bir haber okuyarak hakkında fikir alıĢveriĢinde bulunmak ya da uygulamalı olarak medya içeriği üretmek vb).
3. Öğrencilerin medya konusunda ne kadar bilgi sahibi olduklarını anlamak için popüler medya ürünlerinden bir örnek seçilerek bu konu hakkında konuĢmaları istenerek eksik oldukları konulardaki eksikliklerini de bu Ģekilde kapatmalarını sağlamak.
4. Öğrencilere farklı medya araçlarından alınan bilgi veya haberlerin karĢılaĢtırılmasını yapmaları istenerek medya ürünlerinin nasıl oluĢturulduğunu onlardan uygulamalı yapmaları istenerek öğrenmelerini sağlamak.
5. Öğrencilerden doğru olarak sunulmayan bir haberin analizinin yapılması istenerek yalan ve doğru haberin ayrımına nasıl varmaları gerektiğini öğretmek.
6. Medyada gerçek ve kurgulanmıĢ olarak verilen içerikler arasındaki ayrımı yapabilmelerini sağlamak amacıyla öğrencilerden bir medya mesajını ayrıntılı olarak (mesajda kullanılan dil, mesaj biri tarafından sunuluyorsa sunan kiĢinin özellikleri vb) değerlendirmelerini isteyerek ayrımını öğretmek.
7. Farklı medya kanallarından sunulan haberlerin farklı kiĢilerce farklı Ģekillerde algılanabileceğini her kanaldan alınan örnek haberin analizini yaptırarak öğrencilere uygulamalı olarak öğretmeyi amaçlamak.
8. Bir konu ve olay içinde bulunulan zaman ve yaĢanan kültür içerisinde farklı olarak değerlendirilip algılanır. Medya mesajlarında da durum böyledir. Farklı zamanlarda bilgilere ulaĢılma yöntemleri ve bu bilgilerin insanları nasıl etkilediğinin örnekleri sunularak öğrencilerin zaman ve kültür arasında oluĢan bu farkın ayrımına varmalarını sağlamak.
9. Öğrencilere basılı medya aracılığıyla (kitap, dergi vb) dilbilgisi yeteneği kazandırılarak okuma, anlama ve anladıklarını yazma becerisi kazandırmak ve internet, bilgisayar gibi yeni medya araçlarının kullanımına teĢvik ederek bu araçların doğru amaçlar için kullanmalarının önünü açmak.
10. Öğrencileri ilgi duydukları, kendilerini ve dünyayı ilgilendiren genel medya iletilerini değerlendirmesini yapmaya yöneltmek.
11. Her dönem sonunda öğrencilerden bilgisayar yardımıyla yeni medya içerikleri üretmelerini teĢvik etmek ve doğru olarak oluĢturulmayan bir medya içeriği örnek olarak verilerek o mesajda neyin doğru neyin doğru olmadığının bulunması istenerek medya mesajlarının nasıl olması ya da olmaması gerektiği konusunda bilinçlenmelerini sağlamak.
12. Öğrencilerin kütüphane, müze, galeriler ile görüĢmeleri sağlanarak onları bu kuruluĢlara özel medya içeriği üretmeye teĢvik etmek ve medya konusunda öğrendikleri bilgileri kullanabilecekleri bir projeye dahil olmalarına olanak tanınarak teoride kalan bilgilerini uygulama fırsatı bulmalarına yardım etmek.