Medya Gündemi

Medya gündemi en açık şekilde “belirli bir zaman dilimi içinde medyada yer alan olaylar ve sorunlar listesi” olarak tanımlanmaktadır (Rogers ve Dearing, 1988). Medyanın gündem belirleme fonksiyonu birçok araştırmaya konu olmuştur. Bu araştırmalarda, medyanın birtakım konuları gündeme getirerek, hangi konuların önemli olduğu noktasında bir çerçeve çizdiği ve gündemin kimin belirlediği tespit edilmeye çalışılmıştır. Tespit edilmeye çalışılan konuların başında gündemi oluşturan haberlerin medya kuruluşlarının kurum içi iş süreçlerinden nasıl geçtiği, hangi haberlere öncelik tanındığı ve bu haberlerinin içeriklerinin nasıl üretildiği gelmektedir.

Atabek, medya gündemini etkileyen faktörleri sıralamıştır (Atabek, 1998, ss. 165-167):

a) Yaşamda karşılaşılan olaylar ve konular,

b) Medya kuruluşlarının yayın politikalarının siyasal ve ekonomik olarak etkileşimi,

c) Gazetecilerin mesleki ve sübjektif değer yargıları ve tutumları, d) Diğer medya araçlarının gündemi etkilemelerinden doğan

yönelimler,

e) Diğer baskı grupları, küresel şirketler, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar gibi medya gündemini etkilemeye çalışan gruplar, f) Haberin üretilmesinde yer alan haber kaynakları ve rakip medya

86 R STUDIO İLE ÇOK ULUSLU MEDYALAR ARASI GÜNDEM BELİRLEME ANALİZİ

Medya gündemini etkileyen faktörler kadar, bu gündemin kimin tarafından veya ne tarafından belirlendiğinin sorulması yerinde olur. Yüksel (2013), medya gündemini kim veya ne belirler sorusuna yanıt aramıştır.

a) Medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler:

Medya çalışanlarının tecrübeleri, sosyal yönelimleri, mesleki eğilimleri ve demografik özellikleri,

b) Çalışma düzeninden kaynaklanan etkiler:

Medya araçlarının süresi, kapasitesi veya sahip oldukları nitelikler, bunun yanında medyanın süre ve yer ile ilgili kısıtları ayrıca haber kaynağına olan yaklaşımı medya gündemini etkilemektedir.

c) Kurumsal amaçlardan kaynaklanan etkiler:

Kitle iletişim araçlarına sahip kurumsal hedef ve amaçlar medya gündemine etki etmektedir. Bu kurumların siyasal, ekonomik ve toplumsal amaçlarının birleşimi haber seçiminde, hangi haberin öne çıkarılacağında veya hangi haberin medya gündeminden dışlanacağına etki eder. Eleştirel bakış açısında bakıldığında kurumların ekonomik ve politik çıkarları, medya kurumlarının mülkiyeti, medya tekelleşmesi ve medya sahipliğinin özerkliği gibi konular medya gündemini direkt olarak etkiler.

87

d) Kurum dışından gelen etkiler:

Diğer kitle iletişim araçları ile olan olağan rekabet ve baskı gruplarından gelen dış etkilerde medya gündemi üzerine etkilidir.

e) İdeolojik eğilimlerin etkileri:

İdeolojik yaklaşımlar kurumsal olabileceği gibi çalışanların ortak fikir birliğe de olabilir. Hangi ideoloji benimsenirse benimsensin bu kalıplar ve yargılar medya gündemini etkiler.

f) Siyasal elitler:

Siyasal elitler (siyasi liderler, politikacılar, fikir önderleri vb.) medya gündeminin sıkı bir şekilde takip ettiği, konuşmalarının siyasi arenaya ve kamu gündemine taşındığı kişiliklerdir. Bu kişilerin değerlendirmeleri medya gündemine dahil edilir ve ön planda sunulur.

g) Konu teklifçiliği:

Bazı önde gelen kişiler, sivil toplum örgütleri veya alt-gruplar belli konulara dikkat çekmek, bazı toplumsal sorunları ortaya koymak veya sorunların çözümüne halkın katılımını sağlamak amacı ile medyaya yeni konular teklif ederler. Bu konular medya gündemine taşınarak halkın ilgisi ve katılımı sağlanmaktadır.

88 R STUDIO İLE ÇOK ULUSLU MEDYALAR ARASI GÜNDEM BELİRLEME ANALİZİ

h) Medya savunuculuğu:

Kitle iletişim araçlarını ellerinde tutan kurumlar yani medya kuruluşları olayların veya konu ve sorunların sadece belli bir yönünde odaklanıp o yönü öne çıkarabilirler. Bu sayede kamunun ve siyasilerin dikkatini o yöne çekebilirler. Burada önemli olan medyanın ısrar ile bitmek tükenmek bilmeyen takibi ile konulara olan politik önemi güçlendirmesidir.

i) Gündemi oluşturabilecek olaylar:

Bazı konu ve olaylar hayatın içinde bir anda gelişebilir ve toplumun ilgisini aniden çekip kendiliğinden hiçbir dış etki olmadan gündeme yerleşip, uzun bir süre gündemde kalabilir. Genelde aniden gelişen bu olaylar toplumun genelini yakından ilgilendirir.

j) Halkla ilişkiler faaliyetleri:

Medya gündemi üzerinde ve medya kuruluşları üzerinde bir meslek olarak halkla ilişkiler faaliyetlerinin de medya gündemini etkileme gücü bulunmaktadır.

k) Gerçek yaşam göstergeleri

Bir sosyal sorunun risk durumunu ya da şiddetinin derecesini nesnel olarak ölçen değişkenlere gerçek yaşan göstergeleri denir. Bu göstergelerin medya gündemini etkileme gücü bulunmaktadır.

89

l) Gündem Yanlılığı:

Gündem yanlılığı, medya kuruluşlarının haber kaynağı olarak seçtiği konular belirli ideolojilerin lehine ya da aleyhine ve bir düşünceye daha yakın olabilir. Gündem yanlılığı da medya gündemini doğrudan etkilemektedir.

Yukarıdaki açıklamaları destekler nitelikte Shoemaker ve Reese, haber içeriklerine etki eden unsurlara değinmişlerdir. Araştırmacılara göre kitle iletişim araçlarında çalışanların özellikleri, kitle iletişim araçlarının çalışma sistematiği, kitle iletişim araçlarının kurumsal amaçları, kitle iletişim aracının ideolojik eğilimi gibi unsurlar medya içeriklerinin seçimine etki etmektedir (Shoemaker ve Reese, 2013). Kitle iletişim araçları, elinde tutukları geniş haber alma ağları ile çok çeşitli konu ve olaylar ile ilgili bilgiyi çok hızlı bir şekilde toplamakta ve bu bilgileri yukarıda sayılan etkiler ile süzerek gündemi belirlemektedir. Soroka medyanın toplumsal işlevleri arasında kamuya bilgi verme yani kamuyu bilgilendirme işlevine atıfta bulunur (Soroka, 2002b).

Medya’nın kamu gündemini belirleme etkisi üzerine Weaver üç yaklaşım ortaya koymuştur (akt. Kamanlıoğlu, 2007, s. 46);

a) Medya; kamu gündemini belirlemede hem zorunlu hem de yeterlidir. b) Medya; kamu gündemini belirlemede zorunlu fakat yerli değildir. c) Medya; kamu gündemini belirlemede ne zorunlu ne de yeterlidir.

90 R STUDIO İLE ÇOK ULUSLU MEDYALAR ARASI GÜNDEM BELİRLEME ANALİZİ

Kendisi ise ortaya koyduğu bu iç yaklaşımı değerlendirmiş, medyanın kamu gündemini belirlemede hem zorunlu hem de yeterli olduğunu savunmuştur.

Kitle iletişim araçlarının yani medyanın kamu gündemini belirlediği savı çoğu araştırmacı tarafından bir ön kabuldür. Lakin yapılan bazı araştırmalarda medyanın yansıttığı gündem ile kamu gündeminin yani gerçek olanın farklı olduğu tesit edilmiştir. Funkhouser’in 1973 yılındaki çalışması ile medyanın gerçekliği yeniden tanımlama işlevi gördüğü, bu neden ile kamuoyu gözündeki imajının da olumsuz yönde etkilenebileceği gerçeği ortaya çıkmış oldu. Funkhouser'in araştırmasına göre medya gündemi, olayların gerçek yaşamdaki karşılıkları ile tam olarak örtüşmemektedir. Araştırmacının bulgularına göre, medya gündemi bazı olayların gerçek yaşamdaki durumlarını aynen yansıtmakta, fakat diğer bazı gerçek yaşamdaki durumlar ile önemli farklılık göstermektedir (Funkhouser, 1973).

Gündem belirleme araştırmalarında medya gündemi tespit edilirken, birçok araştırmacı tarafından belli bir zaman aralığındaki haberlerin içerik analizi yapılmış ve gündemde olan haberler hem sayı, hem kapsadığı alan, hem de yer aldıkları süre özelinde içerik analizine tabii tutulmuşlardır (Kamanlıoğlu, 2007, s. 49).

Gündem belirleme araştırmaları özelinde medya haberlerinin kim tarafından belirlendiğinin, hangi etkiler ile bazı konuların gündeme taşındığının ve haberin belli yerlerinin öne çıkarılmasının aslında bir önemi yoktur. Gündem belirleme araştırmacıları medyanın gündemini

91

yapılandırma sürecini göz ardı ederek, sürekli medya gündemi ile verilen konuları ele almaktadırlar. Araştırmacılar gündemin kasıtlı ya da kasıtsız olarak oluşturulduğuna bakılmaksızın medyanın gündem belirleme etkisi üzerinde durmaktadırlar (Atabek, 1998c).