Gine 12 Mayıs 1886 tarihinde Fransa ile Portekiz arasında yapılan
5. Jan Mayen Deniz Alanlarının Sınırlandırılması Davası a.Genel Olarak Uyuşmazlık Nedenler
Danimarka ve Norveç arasında, Grönland (Danimarka) ile Jan Mayen (Norveç) deniz alanlarının sınırlandırılması görüşmelerinin başarısızlıkla sonuçlanması sonucu Danimarka tek taraflı olarak Uluslararası Adalet Divanına başvurmuştur. Grönland, yaklaşık %6’sı Batı Grönland’da yaşayan toplam 55.000 nüfusa sahiptir. Nüfusun 1/4’ü balıkçılıkla geçinmektedir ve toplam ihracatın %80’ini balık oluşturmaktadır. Uyuşmazlık konusu deniz alanı özellikle yaz aylarında yoğunlaşan kapelin balıkçılığı açısından önemlidir.236 Jan Mayen, Kuzey Atlantik’te Grönland’ın yaklaşık 250 mil doğusunda ve İzlanda’nın ise 350 deniz mili kuzeyinde yer alan küçük bir adadır. Adada yerli halk olmadığı gibi ekonomik faaliyet de bulunmamaktadır. Bölgedeki tek ticarî faaliyet kapelin balıkçılığıdır. Deniz yatağında ticarî olarak işletilebilecek kaynak bulunmamaktadır.237
16 Ağustos 1988 tarihli başvurusunda Danimarka, Divan’dan, uluslararası hukuk ilkeleri çerçevesinde, Danimarka, Grönland’ın 200 mil genişliğinde balıkçılık bölgesi ile kıta sahanlığını olduğunu öne sürerek, Jan Mayen arasında kalan bölgede bu iki alanın tek bir sınır çizgisi ile sınırlandırmasını talep etmiştir. 238
b.Tarafların İddiaları
Danimarka, egemenliğindeki Grönland ile Norveç egemenliğindeki Jan Mayen adası arasındaki kıta sahanlığı ve balıkçılık bölgesinin tek bir sınır çizgisi ile sınırlandırılmasını istemiştir.
Norveç ise, Danimarka’nın iddialarının geçersiz olduğunu ve talebinin reddedilmesi gerekliliğini; ayrıca Grönland ile Jan Mayen arasında kıta sahanlığının ve balıkçılık bölgesinin orta hat prensibi ile ayrı ayrı sınırlandırılması gerektiğini
236Case Concerning Maritime Delimitation in The Area Between Greenland and Jan Mayen, 14 June
1993, (Bundan sonra Jan Mayen davası olarak belirtilecektir) , par.14, s.46
237CHARNEY Jonathan I, “Maritime Delimitation in the Area between Greenland and Jan Mayen”,
The American Journal of International Law, Vol.88,No.1(Jan.1994), s.105
115 belirtmiştir.239 Norveç, orta hat prensibinin uygulanması gerektiğini iki nedene dayandırmıştır. Birinci neden, 1965 yılında Norveç ile Danimarka arasında yapılan kıta sahanlığının sınırlandırılması sözleşmesinde orta hat prensibinin kabul edilmiş olmasıdır. Bu sözleşme Skagerrak ve Kuzey Denizi bölgesi için geçerli olup, Jan Mayen ve Grönland bölgesi için herhangi bir kayıt olmamakla birlikte, Norveç orta hat ilkesinin uygulanması konusunda emsal teşkil ettiğini belirtmektedir. İkinci olarak Norveç 1958 tarihli Cenevre Sözleşmesinin 6. maddesinde de bölgede herhangi bir özel durum olmaması hâlinde orta hat prensibinin geçerli olduğunu, uyuşmazlığa konu bölgede özel durum olmaması nedeniyle bu kuralında uygulanabileceğini belirtmiştir.240
c.Divan Kararı
Divan kıta sahanlığının sınırlandırılmasında, kıyıların karşılıklı olması nedeniyle 1958 tarihli Sözleşme’nin 6. maddesinin uygulanarak geçici orta hattın çizilmesini ve bu hat üzerinde özel şartlara göre değişiklik yapılmasını uygun bulmuştur.241 Divana göre bakılması gereken ilk özel şart, Grönland’ın ilgili kıyıları ile Jan Mayen’in ilgili kıyıları arasındaki eşitsizlik ve orantısızlıktı. Grönland’ın kıyı uzunluğu 504,3 kilometre iken, Jan Mayen’in kıyı uzunluğu yaklaşık 57,8 kilometredir.242 Divan daha önce verdiği kararları da inceleyerek bu aşamada, Grönland ile Jan Mayen arasındaki sınırın ne orta hatta göre, ne de Danimarka’nın iddia ettiği şekilde Grönland kıyılarından itibaren 200 mil mesafede çizilemeyeceğini, sınırın bu iki hat arasında kalan ve Jan Mayen’e yakın bir yerde 6. maddenin özel şartı ile örf ve âdet hukukunun kural ve ilkelerine göre hakkaniyete uygun olacak bir yerde bulunacağını belirtmiştir. 243
Divan daha sonra Libya/Malta davasına atıfta bulunarak, ilgili alanda bulunan kaynakları inceleme altına almıştır. Her iki taraf balıkçılık özellikle kapelin
239Jan Mayen Davası, par.9, s.42
240 EVANS Malcolm D., “Case Concerning Maritime Delimitation in the Area between Greenland
and Jan Mayen”, The International and Comparative Law Quarterly,Vol.43,No.3(July 1994), ss.698-699
241 Jan Mayen Davası, par.49, s.60 242 Jan Mayen Davası, par.61, s.65 243 Jan Mayen Davası, par.71, ss.69-70
116 balıkçılığının önemli bir yeri olduğunu vurgulamışlardır. Ayrıca, Danimarka, Norveç ve İzlanda 12 Haziran 1989’da aralarında Kuzey Denizindeki kapelin balık stoklarının muhafaza edilmesi ve avlanmasına ilişkin bir antlaşma imzalamışlardır. Divan ekonomik şartları bu şekilde dikkate alarak sınırlandırmaya hakkaniyete uygun bir değişiklik yapılması gerektiğini belirterek orta hat çizgisinin doğuya doğru çekilmesi gerektiğine karar vermiştir. 244
Divan diğer ilgili durumlar olarak bölgenin buzla kaplı olması, iki adanın nüfus ve ekonomik durumlarının farklı olması ve güvenlik hususlarını incelemiş, bu hususların sınırlandırmada etkili olmayacağı kararını vermiştir. 245
Divan tarafından sınır, Danimarka’nın önerdiği 200 mil hattı ile Norveç’in önerdiği orta hat arasında bir yerde tespit edilmiştir. Sınır şekilde her iki sınırın kuzeyde kesiştiği A noktası ile D ve B noktaları arasındadır. Orta hat ile 200 mil hattı arasındaki çakışan bölge balık kaynaklarına eşit giriş sağlanması amacıyla üç temel alana şu şekilde bölünmüştür: Danimarka’nın önerdiği 200 mil hattın (şekilde A ve B noktaları arasındaki hat), yönünde I ve J noktalarında iki değişiklik yapılmıştır. Aynı şekilde orta hattın yönünde K ve L noktaları ile değişiklik yapılmıştır. Bu noktalardan karşılıklı olan I ve K noktaları ile J ve L noktaları arasında düz çizgiler çizilerek alan üç bölüme ayrılmıştır. Balıkçılık kaynaklarının yoğun olarak bulunduğu en güneydeki birinci alan taraflar arasında, şekilde M ve N noktaları birleştirilerek eşit olarak bölünmüştür. Diğer iki bölgede ilgili kıyı uzunlukları dikkate alınarak eşit bölünmesi hâlinde Norveç’e haksızlık olacağı değerlendirildiğinden üçte iki oranında çakışan bölge hattı (şekilde N-O ve O-A hattı) Grönland’a doğru kaydırılarak sınırlandırma tamamlanmıştır. 246
Danimarka ve Norveç 18 Aralık 1995 tarihinde Uluslararası Adalet Divanının kararı doğrultusunda Jan Mayen ile Grönland arasındaki kıta sahanlığı ve balıkçılık bölgesinin sınırlandırılmasına ilişkin bir antlaşma imzalamıştır.
244 Jan Mayen Davası, par.72-76,ss.70-72 245 Jan Mayen Davası, par.87,s.77 246 Jan Mayen Davası, par.91-92,ss.79-81
117 Jan Mayen kararı, sınırlandırma çizgisinin, tarafların balıkçılık ile ilişkilerini gözönünde bulundurularak belirlenmesi yönünden istisnai bir karardır.
Şekil 15: Grönland ve Jan Mayen Sınırlandırma Alanı
Kaynak: CHARNEY Jonathan, “Maritime Delimitation in The Area between Greenland and Jan Mayen”, The American Journal of International Law, Vol.88,No:1,1994, s.106
118
6. Eritre Yemen Deniz Alanlarının Sınırlandırılması Tahkimi