Ege Denizi’nin Yunanistan İçin Önemi 1 Yunanistan için Denizciliğin Önem

19°22’-29°38’ doğu boylamı ve 34°48’-41°45’ kuzey enleminde yer alan Yunanistan’ın yüzölçümü 131,957 km2’dir. Bu alanın yaklaşık 25,000 km2’si, bir başka ifade ile % 20’si Ege Denizi’nde bulunan adalardan oluşmaktadır.363 Yunanistan’ın kıyı boyu 17.204 kilometredir ve sayısı kaynaklarda farklılık göstermekle birlikte yaklaşık Ege Denizi’ndeki 3.200 ada üzerinde hak sahibidir. Dünyadaki en büyük deniz ticaret filolarından birine sahiptir ve denize tarih ve kültürünün yanı sıra ekonomisi ile de bağlı bir ülkedir.

Yunanistan, 3.115 gemi ve 174.6 milyon dwt taşıma kapasite ile dünyanın en fazla taşıma kapasitesine sahip ülkesidir. İkinci sırada 161.7 milyon dwt ve 3.515 gemi ile Japonya, üçüncü sırada 92.4 milyon dwt, 3.208 gemi ile Almanya, dördüncü sırada 84.9 milyon dwt 3.303 gemi ile Çin ve beşinci sırada 46.9 milyon dwt, 1,827 gemi ile Norveç bulunmaktadır. Bu beş ülke toplam olarak pazar payının %54,2’sine sahiptir.

Yunanistan tarafından kontrol altında bulundurulan filonun %32’si ulusal bayrağı tercih ederken, %68’i yabancı bayrak tercih etmiştir. Yunanistan filosu, toplam olarak 82.7 milyon dwt taşıma kapasiteli kuru yük gemileri, 76.3 milyon dwt taşıma kapasiteli petrol tankerleri, 8.3 milyon dwt taşıma kapasiteli konteyner gemileri, 4.3. milyon dwt taşıma kapasiteli genel yük gemileri ve 3.0 milyon dwt taşıma kapasiteli diğer gemilerden oluşmaktadır. Yabancı bayrak tercih edilen

362 _{ÖZTÜRK Bayram, KARAKULAK Saadet, ÇIRA Ejbel, “Ege Sorunları İçinde Canlı Kaynakların}

Yeri”, Ege Kıta Sahanlığı ve İlişkili Sorunlar Sempozyumu,2002, s.130

363_{T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Yunanistan’ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye}

171 gemilerde gemi tipi ayrımına göre en yüksek pay %93 ile genel yük gemilerine ait

iken, en düşük pay %56 ile petrol tankerlerine aittir. 364

Avrupa Birliği’nin toplam ticarî filosunun %40’ından fazlasına sahip olan Yunanistan, AB ülkeleri arasında özerk bir “Denizcilik Bakanlığı”na sahip tek ülkedir. Yunan Denizcilik Bakanlığının başlıca görevleri gemilerin güvenlik standartlarının yükseltilmesi, sektörün rekabet gücünün arttırılması, gemi adamlarının eğitilmesi ve liman alt yapılarının geliştirilmesidir.365

2.Yunanistan’ın Petrol Arama Çalışmaları

Yunanistan’da hidrokarbon araştırmalarının başlangıcı 20 yüzyılın başlarında kadar gitmektedir. Yapılan araştırmalar, 1960 yılına kadar karada aralıklı olarak devam etmiştir. 1960 yılından itibaren Sanayi Bakanlığı ve Jeoloji ve Mineral Araştırma Enstitüsü birlikte jeolojik, jeofiziksel ve sondaj faaliyetlerine ilişkin olarak BP, Esson, Hunt, Texaco, Chevron ve Anschutz gibi firmalarla birlikte bir araştırma programı oluşturmuş ve bu program çerçevesinde Yunanistan kara ve denizinde 60’dan fazla kuyu açılmıştır. Denver Okyanus Araştırmaları 1972-1974 yılları arasında yaptığı deniz araştırmalarında Güney Kavala’da gaz sahası ve Kuzey Ege Denizinde Prinos petrol sahası bulmuştur. Ticarî hidrokarbon araştırmalarından sonra, 1975 yılında devletin kendi araştırma şirketi olan Yunanistan Kamu Petrol Ortaklığı kurulmuştur. Jeolojik ve jeofiziksel çalışmalar ve sondaj faaliyetleri 20 yıl boyunca bu ortaklık tarafından yürütülmüştür ve Katakolon petrol sahası ve Epanomi gaz sahası bulunmuştur.366 1998 yılında Yunanistan Kamu Petrol Ortaklığı özelleştirilmiş ve Hellenic Petroleum olarak adı değiştirilmiştir. Merkezi Atina‘ da olan şirket Yunanistan pazarının %56’sına sahiptir ve iki adet rafineri işletmektedir.367

364 _{Review of Maritime Transport 2008, Report by the UNCTAD Secretariat, United Nations New}

York and Geneva 2008,s.38

365_{www.izto.org.tr/NR/rdonlyres/B9A3F592-04A8-4CAE-}

A009A8C6C3F7503/8947/YunanDenizcilik.pdf,02.04.2009

366_{ROUSSOS Nicholas, MARNELIS Fedon, “Greece Licencing Round to Focus on Western}

Sedimentary Basin”, Oil&Gas Journal, March 6,1995,s.58

367_{http://www.fundinguniverse.com/company-histories/Hellenic-Petroleum-SA-Company-}

172 1 Ocak 2009 tarihi itibariyle Oil&Gas Journal tahminlerine göre Yunanistanın petrol rezervleri 10 milyon varildir. 2007 yılında, Yunanistan günde 1.250 varil üretmiştir. Petrol üretimi genel olarak 1996 yılından beri üretim yapan Ege Denizinde Kavala kıyılarının ötesinde Prinos petrol sahasında gerçekleştirilmektedir.368 2000-2007 yılları verileri ışığında hazırlanan 2013 yılına kadar Yunanistan petrol üretim, tüketim ve ithalat oranlarına ilişkin tabloya göre Yunanistan petrol üretimi, tüketimini karşılamayacağı için petrol ithalatı artış gösterecektir.

Şekil 26: Yunanistan Petrol Üretim, Tüketim ve İthalat Oranları (2000-2013)

Kaynak: Greece Oil & Gas Report,2009,s.41

3.Kıta Sahanlığı ile İlgili Yunanistan Mevzuatı

Yunanistan, 1972 yılında 1958 tarihli Cenevre Kıta Sahanlığı Sözleşmesine taraf olmuştur. Yunanistan Cenevre Sözleşmesi hükümlerini kendi hukuk sistemi ile 1182 sayılı 8 Temmuz 1972 tarihli Kanunla bütünleştirmiştir.

173 1958 tarihli Cenevre Sözleşmenin kanunla kabulünden sonra, 1973 yılı Ekim ayında, kıta sahanlığındaki mineral kaynakları ve doğal kaynakların işletilmesi rejimine ilişkin olarak Madencilik Kanunu yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunun 148. maddesine göre;

“Devlet, şu bölgelerde bulunan ve Kanunun 2. maddesinde belirtilen mineral kaynakları araştırma ve çıkarma konusunda münhasır hakka sahiptir: a) Yunanistan karasuları içindeki deniz yatağı ve toprak altını kapsayan alan; b) Anakara veya adaların kıyıları çevresindeki 200 metre derinliğe kadar suların deniz yatağı ve toprak altı alanı veya bu sınır içerisinde, üstte olan suların derinliğinin araştırma yapmaya izin verdiği ölçüde uluslararası sözleşmelerde tanımlanan ve sınırlandırılan kıta sahanlığı üstündeki alanlar kıta sahanlıkları Yunanistan ile bitişik veya karşılıklı Devletlerle olan sınırlandırma uluslararası hukuk çerçevesinde gerçekleştirilecektir….”

148. madde iki açıdan Cenevre Sözleşmesi hükümlerinden farklıdır;

1.İlgili madde kıta sahanlığının dış sınırını sadece imkân dâhilindeki işletilebilme veya araştırma kriterine göre değil, işletilebilme kriterine göre belirlemektedir. 2.148. maddede sınırlandırmanın “uluslararası hukuk” temelinde gerçekleştirileceği belirtilerek sınırlandırma kavramı genişletilmiştir.

Kıta sahanlığı ile ilgili diğer bir düzenleme, 10 Kasım 1976 tarihli 468 sayılı Hidrokarbon Araştırılması ve Üretilmesine İlişkin Kanundur. Bu kanun genel olarak hidrokarbonların araştırılması ve işletilmesi ve devlet ile özel sözleşmeliler arasındaki ilişkiyi düzenlemektedir. 2. maddenin 1. paragrafında, Yunan karasındaki, göl yataklarındaki ve Madencilik Kanunu m.148’de belirtilen deniz yatağı alanlarındaki, hidrokarbonları arama, araştırma ve üretme hakkı, Yunanistan devletine ait olduğu belirtilmektedir.369 Bu kanun ayrıca yerel ve yabancı işletmelerle yapılacak lisans devri ve üretim paylaşım anlaşmalarını düzenlemektedir. Anlaşma metinleri örnekleri 651/1978, 182/1979 sayılı başkanlık kararları ile yayımlanmıştır. Hidrokarbon araştırma ve kullanımı konusunda yetkilendirilmiş yerel kurum Kamu

369 _{ROZAKIS Christos L., “The Greek Continental Shelf”, Greece and The Law of The Sea,der.}

174 Petrol Ortaklığıdır.370 Yunanistan Kamu Ortaklığı 1998 yılında özelleştirilmiş ve Hellenic Petroleum olarak adı değiştirilmiştir.

Konu ile ilgili en son ve önemli düzenleme ise 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesidir. Yunanistan Parlamentosu Sözleşmeyi 23 Haziran 1995 tarihinde onaylamış ve Sözleşme Yunanistan hukukunun bir parçası haline gelmiştir.

Yunanistan, Danimarka, Fransa ve İrlanda ile birlikte Avrupa Birliği üye Devletleri arasında 1982 Sözleşmesini öncelikle imzalayan dört devletten biridir. Ayrıca 11. Bölümün Uygulanması Sözleşmesini de 21 Temmuz 1995 tarihinde onaylamıştır. Onaylama belgesi Yunanistan Daimî Temsilcisinin şu noktaları belirttiği bir belge ile beraber verilmiştir: a) 1982 Sözleşmesinden kaynaklanan hak ve görevleri kabul ederken Yunanistan, bu hakların kullanımı konusundaki ulusal stratejisini de göz önünde bulunduracaktır. b)Yunanistan 3. bölüme ilişkin, özellikle 36., 38., 41. ve 42 maddelerin371 uygulanmasına ilişkin yorumlayıcı beyanlarını tekrarlamaktadır.372