Marka Hukukunda Öncelik Ġlkesi ve Bir Arada Var Olma Ġlkesi:

Bir coğrafi iĢaretin marka olarak tesciline imkan verilmesi halinde bir coğrafi iĢaretin aynı veya benzer ürünler için farklı kiĢilerce hem marka hem de coğrafi iĢaret olarak kullanılması durumunda kullanım hakkının kime ait olacağı sorunu

224 _{22. Hukuk Dairesi Tarih 26.11.1999,Esas 1999/5790, Karar 1999/9590 (Yasaman, Altay,}

Ayoğlu,Yusufoğlu,Yüksel, s.118), Karahan, s. 59-60.

225

Hukuk Genel Kurulu (HGK) Tarih 20.12.2000/11-1804, Karar 2000/1814 (Yasaman, Altay, Ayoğlu,Yusufoğlu,Yüksel, s.108).

226 _{Uzunallı, s. 145; Gündoğdu, Türk Hukukunda Coğrafi ĠĢaret Kavramı, s. 155, Özdal, s. 94.} 227 _{Uzunallı, s. 146.}

ortaya çıkmaktadır. Bu soruna çözüm olarak öncelik ilkesinden veya bir arada var olma ilkesinden yararlanılabilinir.

Öncelik ilkesinde coğrafi iĢaretler ve markalar arasındaki uyuĢmazlıklarda baĢvuru, tescil veya kullanım açısından öncelik hakkına sahip olanın koruma kapsamında hakları ilk elde eden olacağı ilkesine göre (first in time first in right) çözülmektedir. Öncelik ilkesi TRIPs‘in 16. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen marka sahiplerinin 3. kiĢilerin markasına benzeyen tüm iĢaretleri ticari hayatta benzer veya aynı mallar veya hizmetler için kullanılmasını engelleme hakkı olarak belirtilmiĢtir.

Uluslararası ġarap ve Asma Ofisi International Vine and Wine Office (OIV) 1994‘de OIV Genel Meclisi tarafından yayınlanan kararında markalar ve coğrafi iĢaretlere eĢit düzeyde koruma sağlanmasını ve çıkan uyuĢmazlıklarda öncelik ilkesinin uygulanması gerektiğini belirtmiĢtir.228

Uluslararası Marka Birliği International Trademark Association (INTA) konuyla ilgili olarak ortaya çıkan uyuĢmazlıklarda öncelik ilkesinin uygulanması gerektiğini belirtmiĢtir.229

Uluslararası Fikri Mülkiyeti Koruma Birliği (AIPPI) ise 2006 yılında verdiği kararda markalar ve coğrafi iĢaretler arasında çıkan uyuĢmazlıklarda öncelik ilkesinin uygulanması gerektiğini belirtmiĢtir.230

Öncelik ilkesinin taraftarları ‗Torres‘ olayını örnek olarak göstermektedirler.231

Her ne kadar markalar ve coğrafi iĢaretler benzer fonksiyonlara

228 _{(SCT/5/3), s. 22-23.} 229

Protection of Geographical Indications and Trademarks,

http://www.inta.org/index.php?option=com_content&task=view&id=242&Itemid=153&getcontent=3, (12.06.2009).

230 _{AIPPI (Association Internationale Pour La Protection de la Propriété Intellectuelle), Resolution}

Q191 Relationship Between Trademarks and Geographical Indications,

https://www.aippi.org/download/comitees/191/RS191English.pdf, (12.06.2009).

231 _{Ġspanyol firması, Miguel Torres S.A. Ģarap ürünleri için kullandığı TORESS markasının sahibidir.}

Markasını tüm dünyada billinen ve korunan bir markadır. Firma markasını Portekiz‘de 17 ġubat 1962‘de tescil ettirmiĢtir. Portekiz Hükümeti ise No. 331/89 27 Eylül 1989 Konsey kararnamesiyle ülkesinde Ģarap üretimi yapılan bölgeye TORRES VEDRAS ismini vermiĢtir. TORRES VEDRAS Ģarapları uluslarası pazarlarda yer almamakla beraber tüm dünyada bilinen ve tanınan bir Ģarap türü değildir ayrıca Portekiz Lizbon SözleĢmesi‘ne taraf olmasına rağmen TORRES VEDRAS Ģaraplarını coğrafi iĢaret olarak sicile tescil ettirmemiĢtir. O tarihte yürürlükte olan AB Tüzüğüne göre Ġspanyol firmanın tescilli TORRES markası 2002 yılından sonra kullanılamayacaktı. Böylelikle Ġspanyol firmasının tüm dünyada bilinen ve tanınan TORRES markası artık uluslarası pazarda olmayacak firmanın markası için yaptığı 90 yıllık yatırım ve emekler boĢa gidecekti. Yapılan lobi çalıĢmaları

sahip olsalar da aynı özelliklere sahip değildirler. Markalar özel mülkiyete konu olurken coğrafi iĢaretlerde mülkiyet söz konusu değildir. Markalar serbest irade ile oluĢurken coğrafi iĢaretler genelde bulundukları yerin ismini alırlar. Markalarda koruma süre ile sınırlı iken coğrafi iĢaretlerde koruma Ģartlarına uyulduğu süre içerisinde coğrafi iĢaret varlığını devam ettirir. Bu temel farklardan dolayı her iki hak türünün içeriği birbirinden farklıdır. Öncelik ilkesinin çıkan uyuĢmazlıklarda kullanılması her iki hak türün farklı özelliklere sahip olmasından dolayı somut olayın koĢullarına göre adil olmayabilir. Örneğin Kanada ve ABD‘de ‗Parma‘ markası jambonlar için marka olarak tescil edilmiĢtir. Ġtalyan Consorzio (Consorzio del Prosciutto di Parma) firması ise ‗Parma Ham‘ ‗Prosciutto di Parma‘, ‗Parma‘ markalarını jambonlar için sertifika markası olarak tescil ettirmek için baĢvurmuĢtur fakat baĢvurusu daha önce bu ürün için Parma markası tescil edildiğinden reddedilmiĢtir. Consorzio firması karara itiraz ederek daha önce yapılan marka baĢvurusunun halkı yanıltmak için yapıldığını iddia etmiĢtir. Jambonlar ABD‘de ve Kanada‘da üretilmektedir. Mahkeme verdiği kararda coğrafi aldatıcılığın belirlenmesinde dikkate alınacak tarihin davanın görüldüğü tarih değil markanın tescil edildiği tarihe göre belirlenmesi gerektiğine hükmetmiĢtir ve markayı sicilden terkin etmemiĢtir.232

Consorzio firması ise markasını daha sonra tescil ettirmiĢtir. Kanada ve ABD‘de ise daha önce tescil edilen ve Parma‘da üretilmeyen jambonlar ile Parma‘da üretilen jambonlar pazarda aynı markayı kullanmakta ve birlikte yer almaktadırlar. Bu davalardan anlaĢılacağı üzere daha önceden tescil edilen markalara baĢka ülkelerde dava açmak mali açıdan zor olmak ile beraber her zaman istenen sonuçlar da alınamamaktadır. 233

sonucunda AB ġarap Tüzüğünde gerekli değiĢikler yapılmıĢ ve TORESS markası ile TORRES VEDRAS coğrafi iĢareti Ģaraplar için bir arada varmaya baĢlamıĢtır. Böylelikle daha az bilinen ve daha düĢük kalitede Ģarap olan TORRES VEDRAS ile tüm dünyada bilinen ve kaliteli bir Ģarap türü olan TORRES Ģarapları pazarda yer almıĢlardır. Bu durumda dünyaca bilinen TORRES Ģaraplarının ününden TORRES VEDRAS Ģarapları yaralanmıĢ, TORRES markasının değeri azalmıĢtır. Florent Gevers, ‗Conflicts Between Trademarks and Geographical Indications The Point of View of The International Association For The Protection of Industrial Property (AIPPI)‘, Symposium On The International Protection of Geographical Indications, Organized By WIPO in Cooperation With The Government of Australia and The Victorian Wine Industry Association, Melbourne, Australia, 5-6 April 1995, WIPO Publication, Geneva 1995, s. 155-157.

232

Markanın tescil edildiği tarihte domuzlarda görülen hastalık nedeniyle Avrupa‘dan Kanada‘ya domuz eti ithalatı yasaklanmıĢtır.

233 _{Dev Ganjee, ‗Quibbling Siblings:Conflicts Between Trademarks and Geographical Indications‘,}

Öncelik ilkesi katı bir Ģekilde uygulandığında markayı tescil ettiren kiĢinin önceliğine önem verilip tescil baĢvurusunda bulunanın kötü niyetli olup olmadığına bakılmaz. Coğrafi iĢaretler ve markalar farklı sınai mülkiyet hakları olduğundan çıkan uyuĢmazlıklarda öncelik ilkesinin katı Ģekilde uygulanması her zaman uygun sonucu vermeyebilir. Öncelik ilkesi diğer ülkelerde markaların ilk kullanımlarıyla ilgilenmemektedir. Ülkesellik prensibinin özelliklerinden biri olan öncelik ilkesi günümüzde ticaretin uluslararasılaĢtığı, iletiĢimin arttığı bu dönemde ülkesellik ilkesi önemini kaybetmeye baĢlamıĢtır. Bu nedenle öncelik ilkesini çıkan uyuĢmazlıklarda uygulamak her zaman doğru olmayabilir. Ayrıca marka hukuku ülkeler açısından farklı uygulanmaktadır. Bir ülkede marka tescil ile kazanılırken diğer ülkede kullanım ile kazanılmaktadır. Bu nedenle öncelik ilkesinde markayı ilk kullanmaya baĢladığı veya ilk kimin tescil ettiğinin belirlenmesi farklı ülkeler söz konusu olunca zor olmaktadır.234

Bir arada var olma ilkesi ise tüketicileri malın menĢei konusunda yanıltabilir. Bu nedenle öncelik ilkesi uygulanacak ise bu ilkede bazı değiĢikliklere gidilmeli, tescil edilmek istenen markanın veya coğrafi iĢaretin ünü, kullanım süresi, tescil talebinin iyi niyetli olup olmadığına bakılmalıdır. Aksi halde baĢka bir ülkede bilinen bir coğrafi iĢaret kötü niyetli kiĢilerce diğer ülkelerde marka olarak tescil edilir ve bu kötü niyetli kiĢiler coğrafi iĢaretin ününden haksız Ģekilde yararlanmıĢ olurlar. Markanın kullanım süresi, ünü, iyi niyetle tescil edilip edilmediği dikkate alınarak markalar ve coğrafi iĢaretler bir arada var olabilirler. Markalar ve coğrafi iĢaretler aynı kategoride bulunan mal veya ürünler üzerinde kullanılacak ise markalar ve coğrafi iĢaretler için kullanılan etiketlerde hangi ürünün üzerindeki iĢaret marka

234

Stern, öncelik ilkesinin çıkan uyĢmazlıkları çözmede yetersiz kalacağını ve günüz koĢullarında uluslararası ticaretin, iletiĢim yöntemlerinin uluslarası boyut kazanmasıyla coğrafi iĢareti veya markayı ilk kullananın kim olduğunun saptanmasının zor olduğunu belirtmiĢtir. Bu zorluktan yola çıkarak vasıflı öncelik ilkesi önerisinde bulunmuĢtur. Bu öneriye göre çıkan uyuĢmazlıklarda uyuĢmazlığın görüldüğü ülkedeki öncelik dikkate alınmalıdır. Markanın veya coğrafi iĢaretin ilk kullanımı belirlenirken o ülkede yapılan genel nitelikteki yayınlar veya reklamlar dikkate alınmamalı ürünü hedef alan reklamlar sonucu coğrafi iĢaretin veya markanın o ülkede belirli bir üne sahip olması dikkate alınmalıdır. Stephan Stern, ‗Geographical Indications and Trade Marks: Conflicts and

Possible Resolutions‘, Worldwide Symposium on Geographical Indications, 9-11 July 2003, San Francisco, , Organized By The World Intellectual Property Organization (WIPO) and the United States Patent and Trademark Office (USPO), WIPO/GEO/SFO/03/13,

http://www.wipo.int/edocs/mdocs/geoind/en/wipo_geo_sfo_03/wipo_geo_sfo_03_13.pdf, s.11-12, (22.10.2007).

hangi ürünün üzerindeki iĢaret coğrafi iĢaret olarak tescillendiği açıkça belirtilmelidir aksi halde tüketiciler satın aldıkları ürünün coğrafi iĢaret olarak mı yoksa marka olarak mı kullanıldığını bilemezler. 235

235 _{Nina Resinek, ‗Geographical Indications and Trade Marks: Coexistence or First In Time, First In}

ĠKĠNCĠ BÖLÜM:

ULUSLARARASI DÜZENLEMELERE GÖRE