Geleneksel Bilgi ve Kültürel Değerleri Korumak:

olmaktadır.

Bazı coğrafi iĢaretlerin Ģartnamelerinde çevresel Ģartlar belirtilmektedir. Örneğin ürün yetiĢtirilirken ürünün hormonlu olmaması, organik yöntemlerle yetiĢtirilmesi gerektiği Ģartnamede yazabilir örneğin Schwabisch Haal domuz etinin, Diepholzer Moorschnuncke kuzu etinin ve Idiazabal koyun peyniri coğrafi iĢaretlerinin Ģartnamelerinde bu ürünlerin çevreye duyarlı Ģekilde yetiĢtirilmesi gerektiği belirtilmiĢtir. Çoğu coğrafi iĢaretlerin tescilinin altında yatan neden ekonomik olsa da bazı coğrafi iĢaretlerin ve menĢe adlarının tescil edilmelerindeki neden çevrenin korunması olabilmektedir örneğin Diepholzer Moorschnuncke etinin tescil edilmesinin nedeni yetiĢtirildiği bölgenin çevresinin korunmasıdır. Ayrıca coğrafi iĢaretlerin üreticilere sağladığı ekonomik gelir üreticilerin ürünlerini çevreye daha duyarlı olarak yetiĢtirmelerini sağlamıĢtır. 148

3. Geleneksel Bilgi ve Kültürel Değerleri Korumak:

Coğrafi iĢaretlerin oluĢumunda coğrafi faktörlerin yanı sıra beĢeri faktörlerinde önemli bir yeri vardır. Bu faktörler geleneksel bilgi ve kültürel değerlerdir. Yerel değerleri yaĢatıp korumanın o kültürü yaĢatmakla eĢdeğer olduğu savından hareketle, coğrafi iĢaretler yetiĢtirildikleri bölgelerin gelenek ve kültürünü koruyan, ürünün özgün niteliğinin bozulmadan devamını sağlayan, üretici ile tüketici arasında bilginin ve kültürün paylaĢımına imkân veren bir araçtır. Özellikle nesilden nesile sözlü aktarımla ilerleyen geleneksel ve kültürel birikimin, bozulmadan yazıya aktarılmasını sağlama noktasında önem taĢırlar. Yerel ve ulusal kimliğin oluĢumunda, pozitif bir rol oynarlar. Ülkeler sahip oldukları değerleri ve kültürleri coğrafi iĢaret tescilli ürünler sayesinde tanıtabilirler ve uluslararası pazarlara sunabilirler. Coğrafi iĢaretler ülkelerin kültürel sembolleridirler. Avrupa Birliği Komisyonu Ticaret Bölümü Komiseri Pascal Lamy yaptığı bir konuĢmada ‗Parma

148 _{Mariano Richeri, Benjamin Görlach, Stephanie Schlegel, Helen Keefe, Anna Leipprand,}

‗Assessing the Applicability of Geographical Indications as A Means To Improve Enviromental Quality in Affected Ecosystems and The Competitiveness of Agricultural Products‘, Impact of the Intellectual Property Rules On Sustainable Development Project, Workpackage 3 Final Report, http://ecologic.eu/dowload /projekte/1800-1849/1802/wp3_final_report.pdf, s. 57. (12.08.2007)

Peyniri‘nin, Konyağın, Manchego‘nun ve Ġskoç Viskisi‘nin Ġtalya‘nın, Fransa‘nın, Ġspanya‘nın ve Ġngiltere‘nin kültürel ve ulusal kimliklerinin bir parçası olduğunu belirtmiĢtir.‘149

GeliĢen bölgesel kimlik, bölgedeki diğer üreticiler için de kullanılabilir duruma gelir. Tüketicilerin sadece tükettikleri ürün hakkında değil; bölgenin kültürü hakkında da bilgi sahibi olmasına imkân verirler. 150

Ürünün iĢlenmesi ve hazırlanması belirli bazı geleneksel yöntemlerin kullanılmasını gerektirebilir hatta bazı menĢe adlarının ya da coğrafi iĢaretlerin Ģartnamelerinde ürünlerin kalitesinin sağlanabilmesi için ürünlerin üretim koĢullarında bu geleneksel yöntemlerin kullanılması zorunlu olabilir. ĠĢte bu zorunluluk ürünlerin geleneksel yöntemlerle hazırlanmasını, üretilmesini sağlamakta ve bu ürünlerin nesilden nesile aktarılmasını sağlamaktadır. Bu ürünlere kaynaklık eden tarihin ve kültürün kaybolması engellenmektedir. Örneğin Fransa‘da üretilen Bresse tereyağı diğer tereyağlarından farklı olarak önceden üretilmiĢ krema kullanılarak üretilmektedir. Kremanın aromasının kaybolmaması için krema el değmeden üretilmekte daha sonra tereyağına dönüĢtürülmektedir. Fransa‘da üretilen Rosette Lyon sosisinde ise sosis doğal bağırsak kullanılarak üretilmektedir. Sosisin üretimi daha uzun sürse de doğal bağırsağın sosise verdiği özel tat ancak bu üretim yöntemiyle gerçekleĢmektedir.151

BaĢka bir örnekte ise Ġngiltere‘de üretilen Jersey Royal Patatesleri‘nin üretim aĢamasında Jersey sahillerinden toplanan deniz yosunu doğal gübre olarak kullanılmaktadır. Bu uygulamanın tarihi 12. yüzyıla dayanmaktadır. YetiĢtirildikleri bölgenin dik ve engebeli olmasından dolayı genellikle Jersey Royal Patatesleri‘nin üretimde emek yoğun tarım uygulamaları kullanılmaktadır. Bu durum hem o bölgenin kırsal kalkınmasında etkili olmakta hem de geleneksel bilginin ve geleneksel tarım uygulamalarının korunmasında etkili olmaktadır.152

149 _{Rovamo, s. 14.} 150 _{Tepe, s. 25} 151

Laurence Berard, Philippe Marchenay, ‗From Localized Products To Geographical Indications. Awareness and Action‘,

http://www.foodquality-origin.org/documents/LocalizedProductstoGIenglish.pdf, s. 28, (12.04.2009)

Avrupa‘da 1994 ve 1996 yıllarında 16.000 tüketiciyle yapılan anket çalıĢmalarında tüketicilerin %17‘sinin ürünlerin geleneksel yöntemlerle üretilmesinin coğrafi iĢaretler ve menĢe adlarının önemli unsurlarından biri olduğunu belirtmiĢlerdir. 153

Erzincan bakır iĢlemeciliği, Erzincan kültürünün önemli bir parçasıdır. Bu coğrafi iĢaret, tescile iliĢkin ürün tarifnamesinde ―Külçe halinde gelen hammaddenin

levha haline dönüştürülüp elde ve tezgâhlarda şekillendirilerek, sanatkârın tarihten gelen birikim ve ince nakışı ile 104 defa elden geçirilerek ortaya konan bir sanat eseri‖ olarak tanımlanmıĢtır.154 Ayrıca iyi bir iĢlemeci ustasının 10-15 senede yetiĢtiği belirtilerek aslında korunan bir diğer değerin de nesilden nesle aktarılan geleneksel bilgi olduğu vurgulanmıĢtır.155

Kısacası bir ürünün coğrafi iĢaret ya da menĢe adı olarak tescillenmesi o ürünün taklitlerinden korumasının yanı sıra ürüne hususiyet veren karakteristik özelliklerinin korunması ve nesilden nesile aktarılması da garanti altına alınmıĢ olur.156

153 _Broude,s.20. 154

TPE, Tescilli Coğrafi ĠĢaretler, http://www.turkpatent.gov.tr/dosyalar/cografitescil/38-2.jpg, (16.02.2008).

155 _{Tepe, s. 25.}

156 _{Coğrafi ĠĢaret Korumasının Ülkelerin Kültürlerinin Korunmasında Yetersiz Kaldığını Belirten}

GörüĢler Ġçin Bakınız, Broude, s. 20; Andras Jokuti, ‗Where Is The What If TheWhat Is In Why? A Rough Guide To The Maze of Geographical Indications‘, European Intellectual Property Law Review, Volume 31, No 3, s. 120; Dwijen Rangnekar, The Socio Economics of Geographical Indications A Review of Empirical Evidence From Europe, UNCTAD-ICTSD Project on Intellectual Property Rights and Sustainable Development, Issue Paper No 8, May 2004, s. 17-18.