Manevi DanıĢmanın AĢamaları: Tanılama, Planlama, Uygulama

Manevi danıĢma sistematik ve profesyonel bir etkinliktir ve belli bir plan ve program dahilinde yürütülmelidir. Bu bağlamda manevi danıĢma aĢamalar halinde ve tedricen ilerlemektedir. Manevi danıĢma sürecinin aĢamaları tanılama, planlama ve uygulamadır. Bu aĢamalar aynı zamanda psikolojik danıĢma sürecinin beĢ basamağını kapsar. Bu beĢ basamağın ilk ikisi tanılama, üçüncü basamak planlama, 4. ve 5. basamaklar ise uygulamaya yöneliktir. Bu basamaklar sağlıklı bir Ģekilde oluĢturulduğu zaman, danıĢanla psikolojik danıĢman arasında güvene dayalı sağlıklı bir iliĢki kurulabilir.

a) Danışanla Kaynaşma ve İletişim Kurma

DanıĢma sürecinin ilk basamağı olan kaynaĢma ve iletiĢim kurma en önemli basamak olarak değerlendirilebilir. Çünkü sonraki basamaklara ihtiyaç olup olmadığına bu oturumda karar verilir. DanıĢma sürecinin baĢarısı danıĢman ile danıĢan arasında kurulan iliĢkinin etkinliğine bağlıdır.315

DanıĢma sürecinde yakın ve güven verici bir iliĢki esastır. DanıĢman bu güven verici ortamı yaratmaktan sorumludur. Bu iliĢkinin kurulmasında danıĢmana düĢen tutumun üç yönü vardır:

313 _{Cebeci, Suat, Dini Danışma ve Rehberlik, DĠB Yay., Ankara, 2012, s. 103} 314

a.g.e., ss.104-117

- Kabul: Kabul danıĢmanın, danıĢana karĢı geliĢtirmesi gereken ilk ve en önemli tutumdur. Kabul danıĢanı bir insan olarak değerli bir varlık saymak, meziyetleri, kusurları ne olursa olsun ona saygı duymak demektir. DanıĢanı kabul etmek demek; ona karĢı yargılayıcı bir tutum takınmamak yahut davranıĢ ve düĢüncelerine göre onu bir kategoriye koyup tepkileri ona göre ayarlamak demektir. DanıĢanı kabul etmek demek, onu her durumda haklı görmek ve onaylamak anlamına da gelmez.316

- Dikkatle Dinleme: DanıĢanı anlamak için danıĢman, onu çok dikkatle ve ilgiyle dinlemeli ve tüm davranıĢlarını gözlemelidir. Çok kere insanlar karĢısındaki insanları kendi algısal dünyalarını referans yaparak değerlendirirler. Bu algısal dünyaya uyanları kabul ederek ve uymayanları duymazlıktan gelerek dinlerler. Bu nedenle iki insan arasında etkili iletiĢim kurmak imkânsızlaĢır. DanıĢman özellikle ilk görüĢmede, danıĢanı, sözlerinin her kelimesine dikkat ederek dinlemeli ve bunu davranıĢları ile danıĢana iletmelidir. Bu da danıĢanın söylediklerine kısa fakat uygun cevaplar vererek yapılabilir.

- Empati Kurma: Psikolojik danıĢmada empati, danıĢanın dünyasını, ona göründüğü gibi görebilmektir. Empati danıĢanın yaĢantılarına, danıĢmanın kendi açısından değil danıĢan açısından bakabilmesidir.317

b) Danışan Tarafından Sunulan Problemin Tanımlanması

DanıĢanla iliĢki kurma ve kaynaĢma aĢaması gerçekleĢirken bir yandan da ikinci bir süreçte iĢlemeye baĢlamıĢtır. Bu süreç, danıĢanın yaĢamını, manevi danıĢma almasına yol açan durumları vb. öğrenme ve bu amaçla bilgi alma sürecidir. Bu basamağa değerlendirme ya da problemin tanımlanması aĢaması denir. Bu aĢamada, danıĢman kendine gelen her türlü bilgi için, iletiĢim kanalını açık tutmalıdır. Ġlk baĢta iletilen bilgilere iliĢkin bir anlam ya da örüntü çıkaramayabilir. Fakat zamanla danıĢanın problemini nasıl algıladığı, nasıl yorumladığı bu gerçeği nasıl Ģekillendirmeye çalıĢtığı, yaĢadığı sorunların manevi bir boĢluktan kaynaklanıp, kaynaklanmadığı, kültürel, içsel ve dini olarak olaya nasıl baktığı görülmeye baĢlanacaktır. DanıĢanın dünyasına ait bilgiler çoğaldıkça, manevi danıĢman onu daha geniĢ bir bağlamda, kendi sosyal ortamında, iliĢkiler ve değerler dünyasında

316

a.g.e., s.157

değerlendirmeye baĢlayacaktır. Yapbozun parçaları yerine oturmaya baĢlayıp, belirsiz kısımlar açığa çıktıkça danıĢanına nasıl yardımcı olabileceğine dair danıĢmanın zihninde bir plan oluĢur ve danıĢma sürecinde üzerinde durulacak problemin sınırları belirlenir.318

c) Amaç Oluşturma

DanıĢma sürecinin verimli iĢlemesini sağlamak ve danıĢmanın ne zaman sonlandırılması gerektiğine karar vermek için amaç oluĢturmak önemlidir. Amaçların belirlenmesiyle danıĢan ve danıĢman çalıĢmalarını yönlendirecekleri bir hedefe sahip olurlar. Amaç danıĢmadan beklenen sonuçtur ve danıĢma sürecinin etkinliğini tespit etmek için gelinen nokta ile hedeflenen nokta arasında ne kadar mesafe olduğu hakkında fikir verir.

DanıĢma amaçlarını belirlemede danıĢanın, değerleri, inançları, yaĢam biçimi ve dünya görüĢü etkilidir. Amaç belirleme sürecinde danıĢman, danıĢanın kısa ve uzun vadede gerçekleĢtirilebilir hedefler seçmesine rehberlik etmelidir. Amaçlar, büyük ölçüde çaba ve adanmıĢlık gerektirir. Bu yüzden danıĢman, ulaĢmak için özveride bulunabileceği amaçlar seçmelidir. Amaç belirleme hem danıĢmanın, hem de danıĢanın sorumluluk aldığı etkileĢimli bir süreç olmalıdır.319

d) Müdahalede Bulunma:

Bu basamak, danıĢanı önceki aĢamada belirlenen amaçlara ulaĢtıracak, müdahale stratejilerinin uygulamaya konulduğu 5-10 seanslık süreci içermektedir. Müdahale sürecinde uygulanacak yöntemler, manevi danıĢmanın teorik eğilimine, belirlenen amaçlara veya danıĢanın sorununa göre değiĢebilir. DanıĢman bilgi, beceri ve deneyimlerinden faydalanarak danıĢanın problemini çözmeye yarayacak doğru müdahaleyi seçmelidir. Ayrıca en uygun müdahaleyi bulmak ve uygulamak için sorunun kaynağını irdelemek, danıĢanın daha önce hangi yöntemleri kullanarak baĢarısız olduğunu öğrenmek faydalı olacaktır. Böylece yanlıĢ yöntemler elenmiĢ ve danıĢanın içinde bulunduğu durumu iyileĢtirecek yaklaĢımlar ortaya çıkacaktır. 320

e) Sonlandırma ve İzleme

Terapinin sonlandırılması baĢlangıç aĢaması kadar önemlidir. DanıĢan artık yalnız devam edeceği için bundan sonra ne yapacağıyla ilgili olarak konuĢmak, bir

318 _{Hackney, a.g.e., s.29} 319

a.g.e., s.110

eylem planı geliĢtirmek ve öğrendiklerini en iyi nasıl uygulayabileceğini değerlendirmek bu aĢamada yapılır. Çünkü danıĢmanın amaçlarından biride kiĢinin burada öğrendiklerini günlük sosyal durumlarda yeni beceriler ve yaklaĢımlar uygulayarak günlük yaĢama transfer etmesidir. Ayrıca süreci ve danıĢmanın sonuçlarını ve danıĢanda meydana gelen değiĢimleri değerlendirmek gereklidir. Bu oturumlardan sonra danıĢan haftalık seanslar yerine düzensiz aralıklarla kontrol amaçlı danıĢmanı ziyaret edebilir.321