Mamul yaşam seyri maliyetleme yaklaşımının yararları: Mamul yaşam seyri maliyetleme yaklaşımı ile işletmeler yaşam seyri maliyetlerini ve mamulün kârlılığını önceden hesaplayabilmekte, böylece uzun dönemli planlama ve kontrolü sağlayabilmektedirler. Bu yaklaşım, karar alıcılara yatırım maliyetleri ve işletme giderleri arasında doğru bir denge bulmaları için gerekli ortamı da sağlamaktadır.
Mamul ya!am seyri maliyetleme yakla!ımının süreçleri: $"letmeler, satı" gelirlerini artırabilmek amacıyla mamul ya"am seyri boyunca, mamul çe"itlili!inin ve mamul kalitesinin artırılması, fiyatta farklıla"tırmaya gidilmesi, satı" sonrası hizmetlerin artırılması, vb. kararları alabilecekleri gibi üretim maliyetlerini de etkileyebileceklerdir. Yeni mamul geli"tirilmesi, eski mamulleri iyile"tirme maliyetleri, depolama maliyetleri gibi maliyetler de i"letmenin alaca!ı kararlardan etkilenmektedir. Bu anlamda mamul ya"am seyri maliyetlemenin temel unsurları maliyet, kârlılık, pazar payı ve üretimdir (Karcıo!lu, 2000: 92). Mamul ya"am seyri maliyetleme süreci ve unsurları #ekil 3.2’de gösterilmi"tir.
#ekil 3.2’de görüldü!ü gibi, mamul ya"am seyri maliyetleme, mamulün tasarım a"amasındaki maliyetlerin azaltılmasına ili"kin Hedef Maliyetleme Yakla!ımını ve mamulün üretim a"amasındaki maliyetlerin azaltılmasına ili"kin Kaizen Maliyetleme Yakla!ımını kapsamaktadır.
,
7230%,4RYW!.')</!&'(')!*+,#-!*$#+5-!=+!.')</!&'(')!*+,#-!.'/-,+0/+)+%-%!\%@<#/'#2!
-#F)#3F!]4<W'/7,:^'%_7!ABCC`E9!!"#$%&'()*+,(-.&/,(-#0'(12324,5,3'(6(7,&,002".(8##/(9#"(:3$%0'"*2/(-#5;23*,07!!
!))#%M,HZ,:!!!;,ZH&,Y[[\,],^&HQ2210)IM,HZ,+*2,Y[+*,A)+2&)#+0H)#%,:!!!;,UF"LHM0O"7!a4/<)+!BC7!b49D7!@9JDC9!
!
, ;#"O%, F#E#", M2F&0, "#%0F2+%2"2, F#3%#E'"')'), +2"2%, O)MO&%#&', )2%2&10&S,
,
_>:>`,;!</=>?<>;>,=!-<!7A;A,
Hedef maliyet kavramı ilk kez 1960’lı yıllarda Japon otomotiv i"letmesi Toyota tarafından geli"tirilmi"tir.
Kavram, bir mamule ait beklenen kâr oranını kazandıracak, kabul edilebilir maliyet düzeyi olarak
64
Hedef maliyetleme ise mü"teri istekleri ve pazar odaklı bir mamul geli"tirme stratejisidir. Hedef maliyetleme, yeni bir mamulün planlanması, ara"tırma ve geli"tirme sürecinde maliyetlerin dü"ürülmesi için ortaya atılan tüm fikirlerin gözden geçirilerek, bir taraftan hız, kalite, güvenirlik gibi mü"teri ihtiyaçlarını kar"ılarken di!er taraftan da bu mamulün ya"am seyri maliyetlerini dü"ürmeyi amaçlayan bir faaliyettir (Do!an 1998: 198).
, _212Z, "#%0F2+, 0%2, *212Z, "#%0F2+%2"2, 0Z#12%2&0, Z#&3%', #)%#"%#&#, I2%"23+210&R,
,
_212Z,;#%0F2+%2"2,=#3%#E'"',/%2,52%2)23M2%,;#%0F2+,@2%0&%2"2,U0M+2"0)0),
`#&3%#&',
Günümüzde ayrıntılı bir kâr planlama yönetimi sistemi haline dönü"en hedef maliyetleme yakla"ımında;
i"lemler, geleneksel maliyet+kâr yakla"ımı dı"ında, alıcılara göre "ekillendirilmekte, mamulün üretim tasarım üzerinde yo!unla"ılmakta ve tüm ya"am seyri üzerine da!ılmaktadır.
$"letmeler, geleneksel maliyet belirleme sistemlerinde önce üretim maliyetlerini belirlemekte ve bu maliyet üzerine kâr payı ekleyerek satı" fiyatını hesaplamaktadır. Bu nedenle ço!u zaman mamulün maliyeti arzulanandan daha yüksek çıkabilmektedir. Yöntemde maliyet azaltmaya ili"kin önlemler de ço!u zaman fiili sonuçlardan sonra alınmaktadır. Ancak maliyet dü"ürmenin odak noktasını sadece kayıp ve verimsizli!in azaltılması olu"turmaktadır. Ayrıca geleneksel maliyet belirleme sistemlerinde mamul maliyetleri sadece üretim bölümü ile ili"kilendirilmekte ve mamullerin tüm ya"am seyirleri ile ilgili maliyetler göz ardı edilmektedir (Karcıo!lu, 2000: 178). Geleneksel maliyet belirleme sistemi #ekil 3.3’de gösterilmi"tir.
, ,
7230%,4R4W!>+/+%+1@+/!.'/-,+0!&S%+0-)!*$#+5-!
-#F)#3W!?#4L7!Q9!ABCCBE9!?#&I2+,XHM+0)IF!600IFccLLL9%IKM@4/<0-4%@954)c0'#H+0960)/7!BC9DB9BCDB!!
,52%2)23M2%,"#%0F2+,N2%0&%2"2,M0M+2"%2&0,M#12Q2,K&2+0","#%0F2+%2&0)0), N2%0&%2)"2M0)2, H1#3%#)"'E32)J, *212Z, "#%0F2+, F#3%#E'"', "#"O%K), +K", F#E#", M2F&0)2, FP)2%03,"#%0F2+%2&0,*212Z,#%"#3+#1'&R,
Hedef maliyetleme yakla"ımı mamul ara"tırma, geli"tirme ve tasarım (dizayn) a"amasında mamulün özellikleriyle ilgili kararların üretim ve di!er i"letme fonksiyonlarındaki maliyetleri etkileyece!i varsayımına dayanmaktadır. Yakla"ımda tüm i"letme fonksiyonlarının katılımı sa!lanarak mamul ve süreç de!i"ikliklerinin üretim ba"lamadan, geli"tirme ve tasarım a"amasında yapılması gerekti!i vurgulanmaktadır (Karcıo!lu, 2000. 178). $"letmeler, hedef maliyetleme yakla"ımı ile gelecekte ortaya çıkacak maliyetleri de önceden planlanmakta ve kontrol etmekte, böylece önemli maliyet tasarrufları sa!lanırken aynı zamanda rekabet avantajı elde edilmektedir (Alagöz ve Ceran, 2006: 64; Do!an, 1998: 207). Hedef maliyetleme süreci #ekil 3.4’de gösterilmi"tir.
,
,
7230%,4RaW,N+K+Y!.'/-,+0/+)+!*$#+5-!
-#F)#3W,?#4L7!Q9!ABCCBE9!?#&I2+,XHM+0)IF!600IFccLLL9%IKM@4/<0-4%@954)c0'#H+0960)/7!BC9DB9BCDB!, ,
,_212Z,"#%0F2+%2"2,F#3%#E'"',0%2,0E%2+"2%2&,I2%2Q23+2,H&+#F#,$'3#Q#3,
"#%0F2+%2&0,P)Q212),L%#)%#F'L,3H)+&H%,212N0%"23+2,.2,NO,M#F212,P)2"%0,"#%0F2+,+#M#&&OZO, M#D%#F#,&23#N2+,#.#)+#b')#,O%#E#N0%"23+210&%2&R,
,_212Z,"#%0F2+%2"2,F#3%#E'"',*#)I0,.#&M#F'"#,1#F#)"#3+#1'&S, ,
_212Z,;#%0F2+%2"2,=#3%#E'"')'),/%32%2&0,
Hedef maliyetleme yakla"ımının kavramsal dayana!ını a"a!ıda belirtilen altı temel ilke olu"turmaktadır.
Söz konusu ilkeler maliyet yönetimini geni" bir çerçevede ele almaktadır (#akrak, 1997: 92-95; Ansari, vd. 2009: 18; Feil, vd. 2004: 14-15).
•! Fiyata göre maliyetleme ilkesi,
•! Tüketiciler üzerinde yo!unla"ma ilkesi,
•! Mamul tasarımı üzerinde odaklanma ilkesi,
•! Geni" kapsamlı katılım ilkesi,
66
Fiyata göre maliyetleme ilkesi: Hedef maliyetleme süreci mamulün fiyatı ne kadar olmalıdır? sorusu ile başlamaktadır. Bu yaklaşıma göre maliyet aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanmaktadır.
Hedef Maliyet = Satış Fiyatı - Hedef Kâr
Yukarıdaki eşitlikte görüldüğü gibi hedef maliyetin belirlenmesi için önce satış fiyatının belirlenmesi gerekmektedir. Hedef satış fiyatı müşterilerin işletmenin ürettiği mamullere ödemeyi düşündükleri bedele göre hesaplanmakta; başka bir ifadeyle satış fiyatı pazar kontrolünde oluşmaktadır. Hedef satış fiyatından hedef kâr indirildikten sonra hedef maliyet belirlenmektedir. Hedef kârın belirlenmesinde ise işletmenin finansal gereksiniminin yanısıra içinde bulunduğu sektördeki kâr oranları rol oynamaktadır.
Tüketiciler üzerinde yoğunlaşma ilkesi: Maliyet, kalite ve hız gibi müşteri gereksinimlerini karşılamak, mamul geliştirme sürecinin ayrılmaz parçasını oluşturmaktadır. Bu nedenle hedef maliyet yaklaşımında mamuller müşterinin istediği fiyat ve kalitede, istediği yerde sunulacak şekilde tasarlanmakta, üretilmekte ve teslim edilmektedir. Bu süreçte lojistik önemli bir rol oynamaktadır.
Mamul tasarımı üzerinde odaklanma ilkesi: Maliyetlerin ortaya çıkmadan yönetilmesi ilkesine dayanan yaklaşım, mamul üretim aşamasında uygulanan geleneksel maliyet kontrol yaklaşımlarından farklı olarak mamul geliştirme ve tasarım aşamasında maliyet kontrolünü uygulamaktadır. Çünkü bu aşamada ortaya çıkan maliyetler geleceğe yönelik olup, üretim sürecinde oluşan maliyetlerin büyük bir çoğunluğunu etkilemektedir.
Geniş kapsamlı katılım ilkesi: Hedef maliyetleme yaklaşımında mamul ve süreç tasarımı; tasarım ve üretim mühendisliği, üretim, pazarlama, satın alma, maliyet muhasebesi gibi işletme içi taraflar ile satıcılar, dağıtıcılar, müşteriler gibi işletme dışı tarafları temsil eden çok katılımcılı bir grup tarafından gerçekleştirilmektedir.
Yaşam seyrince maliyet düşürme ilkesi: Hedef maliyetleme yaklaşımında elde etme, müşteri hizmetleri ve elden çıkarma maliyetleri dahil olmak üzere mamulün tüm yaşamı boyunca maliyetlerinin azaltılması hedeflenmektedir.
Değerler zinciri ile ilgilenme ilkesi: Hedef maliyetleme satıcılar, müşteri hizmetleri sunanlar ve dağıtıcılar da dahil olmak üzere değerler zincirinin bütün üyeleriyle ilgilenmektedir. Yöntemin başarısı ancak değerler zincirindeki tüm tarafların birbiri ile uzun dönemli ilişki geliştirmesi ile sağlanmaktadır.
Hedef maliyetleme yaklaşımının kavramsal dayanağını oluşturan ilkeler nelerdir?