Mamul Deriyi İşlemede Kullanılan Gereçler

Deri iĢlerinde ürünü meydana getiren ana malzemelere temel gereçler ve bunların yanında kullanılan diğer bütün malzemelere ise yardımcı gereçler adı verilir. Deri giyim aksesuarları yapımında kullanılan baĢlıca gereçler Ģunlardır:

Çeşitli Deriler

Yapılacak ürüne göre seçilen desi halinde veya parça olarak temin edilen çeĢitli renklerde ve tekniklerde üretilmiĢ derilerdir (KöprübaĢılı, 2015, s.131).

78 Çeşitli İplikler

Doğal ya da sentetik malzemelerin bükülerek tel haline getirilmesi ile elde edilmiĢtir. Deri parçalarını birleĢtirme ve yüzey süslemede kullanılır.

Pamuk İplikler

Pamuk bitkisinin tohumları çevresinde oluĢan liflerden elde edilir. Makine ve el dikiĢlerinde kullanılır. Mumdan geçirilerek elde edilen çeĢitli kalınlıktaki mumlu ipler, el dikiĢlerinde kullanılmaktadır (KöprübaĢılı, 2015, s.132).

ġekil 80: Pamuklu iplikler

Naylon İplikler

Poliamit elyafından üretilmiĢ sentetik iplik çeĢididir. Yüksek mukavemet ve elastikiyete sahip naylon iplikler polyesterlerle birlikte deri konfeksiyonda, makinede dikilen saraciye iĢlerinde ve tekstilde en çok kullanılan sentetik ipliklerdir. Farklı kalınlıklarda ve bükümde üretilmektedir.

79

Koton

Genellikle dikiĢ yada nakıĢ ipliği olarak kullanılan, tek kat büklümlerinin ters yönünde bükülmüĢ pamuk ipliği. Aynı zamanda pamuk bitkisinden elde edilen doğal ipliklerle dokunmuĢ, yumuĢak dokunuĢlu ve cildin nefes almasını sağlayan bir kumaĢ türü.

ġekil 82: Koton iplikler

Sırımlar

Deri iĢlerinde çanta, kemer, takı, vb. ürünlerin birleĢtirilmesi ve süslenmesinde kullanılan ince Ģeritler halinde kesilen derilerdir. Sırım, tüm derilerde birleĢtirme gereci olarak sık kullanılır. Takı yapımında tek baĢına ip olarak kullanılabileceği gibi, çarklı zımba ile oluĢturulan deliklerin arasından süsleme amacıyla farklı Ģekillerde geçirilerek kullanılır (MEGEP, 2008, s.38).

80 Çeşitli Boyalar ve Parlatıcılar

Boyalar

Deri yüzeyini renklendirme de motif oluĢturma da ve kenar boyamada kullanılan farklı özellikteki boyar maddelerdir. Anilinli boyalar, giysilik deri boyaları, ayakkabı boyası, kenar boyası, akrilik boyalar, cam boyaları ve ekolin boyalar deri giyim aksesuarlarında kullanılan boya çeĢitleridir.

ġekil 84: Deri boyaları

Parlatıcılar

boyalı yüzeyi dıĢ etkilere karĢı korumak, boyayı sabitlemek ve parlak bir görüntü vermek amacıyla kullanılırlar. farklı yüzeyler ve boyalar için süt cila, lak ve gomalak gibi farklı çeĢitleri vardır.

81 Çeşitli Yapıştırıcılar

Derby, Bally vb.

Tiner ve benzin içinde kauçuk ve 1/4 oranında diasetik selülozun eritilmesiyle oluĢur. Deri ürünlerin yapıĢtırılmasında kullanılır. Sıvı plastik görünümünde, kirli sarı Ģeffaf bir maddedir (Gökçesu, 2002, s.41).

ġekil 86: YapıĢtırıcı

Solüsyon (T-28)

Solvent bazlı, özel formülasyonla hazırlanmıĢ yapıĢtırma gücü yüksek, kullanıma hazır, polikloropren esaslı yapıĢtırıcıdır. Ayakkabı imalatında, kösele, suni kösele, deri, suni deri, taban, saya, taban astarı, vardola ve tekstil malzemelerinin yapıĢtırılmasında, saya hazırlamada, ökçe kaplama ve tespitte, ara iĢlerinde, EVA taban ve EVA terlik imalatında, Çanta, kemer, saraciye imalatında kullanılır.

82

Beyaz Tutkal

Teknik adı “polivinilasetat tutkalı”dır. Polivinilasetat bir tür suni reçinedir, su, kömür, kireç ve sirke asidinden kimyasal yollarla elde edilir. YapıĢma olayı, dispersiyon taneciklerinin birbirleriyle birleĢebilme kabiliyetine bağlıdır. Taneciklere birleĢebilme özelliği kazandırmak için bazı yumuĢatıcı, serleĢtirici katkı gereçlerinden yararlanılır. Bu tutkallar, termoplastik özelliktedir. Yani kurumuĢ tutkal filimi sıcakta yumuĢar ve yapıĢma zayıflar. Soğuyunca tekrar sertleĢir. Tutkal yüzeye sürüldükten sonra biraz fazla bekletilirse kendi kendine kurur ve yapıĢır.

ġekil 88: Beyaz tutkal

Çok Amaçlı (Solvent Bazlı) Yapıştırıcılar

Kağıt, karton, seramik, deri vb. YapıĢtırılmasında kullanılan Ģeffaf renkte yapıĢtırıcılardır. Çabuk kuruma özellikleri vardır. Deri üzerinde daha küçük satıhları yapıĢtırmak için uygulanır.

83

Çift Taraflı Bant

ÇeĢitli bantların önünde ve arkasında, birçok uygulamada birçok yüzeyi yapıĢtırmak için basınca duyarlı yapıĢtırıcı bulunur. Kenar kıvırmak ya da iki parçayı birbirine eklemek için kullanılan, dikiĢ öncesi tutturmayı sağlayan pratik bant yapıĢtırıcılarıdır.

ġekil 90: Çift taraflı bantlar

Çeşitli Astar ve Sertleştiriciler

Astarlar

Tekstil ve giyim sektöründeki ürünlerin vücuda temas eden yerlerinde kumaĢ ya da kullanılan derinin üzerindeki kimyasalların deri ile temas etmesini önlemek ve olası sürtünmeden ötürü vücut derisinin tahriĢ olmaması için kullanılan ara malzemelere denir.

84

Sertleştiriciler

Besleme malzemeleri denilmektedir.deri giyim aksesuarlarında alt malzeme olarak kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları deri, salpa, ped, salpalı ped, mukavva, sünger, tela, terlik telası, yapıĢkanlı astar, oya'dır.

Salpa; tamamen yenilenebilir geri dönüĢümlü olup, krom içermeyen deri parçalarının, doğal lateks ve doğal yağların karıĢımıyla oluĢur. Deri sanayin de atık olarak çıkan deri talaĢı ve deri parcaları öğütülür, yağ ve doğal lateks karıĢımı ile lehva veya rulo olarak üretilir.

ġekil 92: Salpa

Ped; deriye yumuĢaklık ve dolgunluk vermek amacıyla kullanılan bir besleme malzemesidir. ÇeĢitli kalınlıkları, beyaz ve gri renkleri mevcuttur. Bir tarafı kendinden yapıĢkanlı veya yapıĢkansız olarak üretilmektedir (KöprübaĢılı, 2015, s.139).

85

Mukavva; cüzdan ve çanta yapımında besleme ve sertleĢtirme malzemesi olarak kullanılan kalın karton. ÇeĢitli kalınlıkları bulunmaktadır (KöprübaĢılı, 2015, s.140).

ġekil 94: Mukavva

Sünger; tüm tekstil ,ayakkabı ve çanta ürünlerinde destek sağlayıcı yardımcı malzeme olarak kullanılmaktadır. Süngerler, hava geçirgenliğini sağlayan açık hücreleri, elastikiyetli yapıları ve hafif olmaları nedeniyle, mobilya ve yatak sektöründe kullanılırlar. Endüstriyel saraciyede, çanta ve cüzdanlarda besleme malzemesi olarak kullanılır.

ġekil 95: Tabaka sünger

Tela; deriyle astar arasına konulan, derinin düzgün durmasını sağlayan kolalı bezdir. Çanta ve cüzdan yapımında besleme malzemesi olarak sıkça kullanılır (MEGEP, 2008, S.39).

86 ġekil 96: Tela

Çeşitli Metal Aksesuarlar

Aksesuar; zenginleĢtirici yedek parçadır. Metal ise; genellikle ısıyı ve elektriği iyi ileten "maden parlaklığı" denilen özel bir parıltısı olan ve çoğunlukla bazik oksitlewr verme eğilimi gösteren basit cisimlerdir (Gökçesu, 2002, s.41).

Tokalar

Kemerin iki ucunu birbirine tutturmaya yarayan, kemerin bel üzerinde kaymadan durmasını sağlayan, çok çeĢitli malzemelerden ve farklı modellerde üretilebilen ve kemeri bütünleyen bağlantı parçasıdır (MEGEP, 2011, s.9). Nikel, gümüĢ, tahta, plastik, kemik, sedef gibi malzemelerden yapılan tek dilli, çift dilli, kare, üçgen, yuvarlak Ģekilli çeĢitleri olan bir gereçtir (MEGEP, 2012, s.11).

87

Klipsler

Saraciye üretim alanında çanta, cüzdan ağızlarını açıp kapamada kullanılan, yaylı ve yaysız çeĢitleri bulunan tutturma aracıdır (MEGEP, 2008, s.17).

ġekil 98: Klipsler

Fermuar

DiĢlerin üzerine dizili bulunduğu iki Ģeritle bu diĢleri kavrayarak hareket edebilen bir parçadan (elciklerden) oluĢur. Elcikler çekildiğinde iki Ģeridi birbirine birleĢtirir ve üzerindeki diĢlerin kenetlenmesini sağlar, ters yöne çekildiğinde onları ayırır. Giysilerin açık uçlarını birleĢtirmede kullanılan bu düzeneğe denir (MEGEP, 2011, S.3).

88

Zımbalar ve Fermejup

Çarklı zımba ile açılan deliklere yerleĢtirilen ve birbirine geçerek tutturuldukları kenarı birleĢtirmeye (kapamaya) yarayan erkek ve diĢi iki parçadan oluĢan madenî ya da plastik tutturucuyu sıkıĢtırmaya yarayan alettir (MEGEP, 2007, s.6).

Birbirini tamamlayan iki kısımdan oluĢur (erkek ve diĢi). Çanta veya cüzdanlarda, erkek çanta veya cüzdanın kapağına, diĢisi de gövdeye tutturulur. Halk arasında fermejup çıt çıt olarak da bilinir (MEGEP, 2007, s.29).

ġekil 100: Metal zımbalar ve fermejuplar

Çeşitli Boncuklar

Cam, tahta, maden, sert yemiĢ kabuğu, deniz kabuğu, kemik, tohum ya da benzeri malzemelerden yapılmıĢ ipe dizilmek üzere ortası delinmiĢ küçük ve genellikle yuvarlak nesnedir (MEGEP, 2007, s.32).

89

Çizim, Kalıp ve Desen Çıkarma Gereçleri

Aydınger Kağıdı

Parlak yüzeyli, yarı saydam, her çeĢit yağdan ari, açık grimat renkte olan bir kağıt çeĢididir. %100 beyazlatılmıĢ kimyasal selülozdan imal edilir. Kalınlığı, kullanıldığı iĢe ve amaca öre değiĢebilir. Üzerinde kurĢun kalem ya da çini mürekkebi kullanılabilir. Mimarlıkta, çizim için ve resim çoğaltma maksadı ile kullanılır.

ġekil 102: Aydınger kağıt

Parşömen Kağıdı

Ġki yüzü parlak ve alt zemini görünen bir çizim kağıdı türüdür. Desen çizimleri,kalıp çıkarma ve modellemede kullanılır.

90

Karbon Kağıdı

Desen ve yazı geçirmeye yarayan özel bir kağıt türüdür. Deri yüzeyine geçirilmek istenen desen ile deri arasına konularak çalıĢılır. ve böylece desenin deri yüzeyine geçmesi sağlanır. DeğiĢik renkleri mevcuttur.

ġekil 104: Karbon kağıdı

Gümüş Kalem

Deri üzerine iĢaret almada kullanılan, daha sonra kolayca silinebilen kalemdir.

ġekil 105: GümüĢ kalem

Kauçuk Silgi

En sık kullanılan silgi cinsidir. Deri üzerindeki yapıĢtırıcı ve kalem izlerini silmek için kullanılır.

91

ġekil 106: Kauçuk silgi