Müzikte Modern ve Postmodern Dönem

New York Times’ın klasik müzik eleştirmeninden Anthony Tommasini’nin daha sonra pek çok gazetede yayımlanan kışkırtıcı yazısı şöyleydi. Elektronik müziğin öncülerinden, dünya çapında tanınan Alman Karlheinz Stockhausen 16 Eylül 2001’de Hamburg’da bir basın konferansında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki terörist saldırılarla ilgili fikri sorulmuştur. Stockhausen, Dünya Ticaret Merkezine düzenlenen saldırının, “ Bütün kozmosta mümkün olan en büyük sanat eseri.” olduğunu belirttikten sonra hayranlığını gizlemeden teröristlerin, “Müzikte hayal dahi edemeyeceğiniz bir şeyi tek perdede gerçekleştirdiklerini, insanların bütünüyle fanatik bir biçimde delicesine on yıl prova yaptıktan sonra konsere çıkıp öldüklerini.” söylemiştir. Ardından “Bütünüyle bir performansa konsantre olmuş insanlar var ve bu nedenle 5.000 kişi sonsuzlukta kayboluyor, tek bir anda.” diyerek sanki teröristlerin eylemini kıskanırcasına, “Ben bunu yapamazdım. Bununla karşılaştırıldığında besteci olarak bizler bir hiç sayılırız.” diyerek bitirdi. Bu açıklamasıyla büyük bir tepki toplayan Stockhausen, piyanist olan kızının artık Stockhausen soyadı kullanmayacağını basına bildirdi. Eleştirmen Tommasini ise Stockhausen için “psikiyatri kliniğine kapatılması gereken bir egomanyak ve antika çılgın” olarak değerlendirdi ( Lentricchia, McAuliffe 2004:15)

Müzikte dinleyeni sürekli şaşkınlığa uğratma kuralına kurulmuş gibi her besteci yenilik ve ilginçlik peşinde modern dönemi sürdürmektedir. Modern dönem, Stockhausen bu ifadesi ile kendini zor durumda bırakmış olsa dahi, o an yerinde başka bir modern hayranı besteci olsa aynı yorumları yapmaktan çekinmeyeceği düşünülmektedir. Ticaret merkezine yapılan yorumda, hayranlık aslında patlamaya, yangına, ölüme veya yaralanmaya değil, bu zamana kadar görülmemiş bir yaratı olmasına dikkat çekmeye yönelik olmuştur.

Stockhausen’in yaptığı yorumda dünyanın kısa bir sürede nasıl değiştiğini açıkça göstermektedir. Bu nedenle insanların yaşanan eylemlere bakış açısını bu şekilde hızla değiştiği bir dönemde müzik sanatının bu durumdan etkilenmemesi mümkün olmayacaktır. Stockhausen’in yorumu her ne kadar ölümü ve terörizmi desteklermiş gibi görünse de müziksel ifadeyle karşılaştırıldığında o an ki sese, görselliğe, herkesin o anı hayretle seyretmesine eserleriyle hiçbir zaman ulaşamayacağını belirtmiş ve modern

dönemin daha iyiyi arama, daha yeni teknikleri keşfetme ve yapılmayanı yapma sapkınlığını kendi görüşüyle açığa vurmuştur.

Müzikologlar tarafından belirlenen bir anlayışla müziğin her zaman “izm” lere karşı durduğu nedeniyle postmodernlik müzikte fütürizm gibi hiçbir zaman var olmamıştır. Bu nedenle Avrupa müzikolojisi, felsefe ve güzel sanatların başka alanlarındaki yazıların bolluğuna karşın postmoderni tanımada biraz çekimser kalmıştır. Öyle ki daha postmodernin net bir tanımı bile olmadan müzik bu anlayışı kabul görmüştür. Bu tartışmalara yönelik Robert Moran'a Yeni Müzik'çi olup olmadığı sorulduğunda: "Bunun anlamını bilmiyorum. “Minimalizm”, “Avangard” gibi terimleri gazeteciler uydurur ve sanatçılara yapıştırırlar." sözüyle aslında bu akımları sanatçıların mı, yoksa toplumun mu oluşturduğu tartışma konusu olarak günümüzde dahi devam etmektedir (Chevassus, 1998; Akt. Usmanbaş 2002:9)

Postmodern müzik aslında bir karışım müzik olarak algılanmaktadır. Bu nedenle günlük hayatta hatta televizyonlarda dahi oldukça sık rastlanabilinmektedir. 20. yüzyılın sonlarında müzikte duyarlılığı yansıtan Postmodernizm, Barok, romantik, klasik ve modern çağların kendine stillerini barındırmaktadır. Bu nedenle hızla gelişen teknoloji ve hızlı erişime olanak sağlayan internet ile birlikte günümüz müzik stili, bu nedenle postmodern olarak tanımlanmaktadır. Çocuklar için yapılan Teletabiiler, herhangi bir yarışma programı, savaşları gösteren bir haber programı vb. gündelik anlarımızın her birinde postmodern müzik yer almaktadır. Ancak şu durum bilinmelidir ki postmodern müzik dinlerken; Rap, Viyana Vals'i, İran Müziği ve Gregoryen İlahileri'ni aynı anda duyabilir ya da 18. yüzyıla ait füg tekniklerini, heavy-metal yapan bir yaylı dörtlüsü olarak karşımıza çıkabilmektedir (Alper,2000:2) Tüm bu nedenlerle Postmodern müziğin bir karışım müziği olduğu vurgulanmaktadır.

Özellikle klasik, caz, pop vb. müzikleri dinleyen biri için bu Yeni Çağ müziği biraz kaygı yaratabiilir. Oldukça geniş bir çalgı yelpazesi olan bu müzikte dakikalar varyasyonlara geçilir ve tekrarlar oldukça fazladır (Hâll, 1994: 17)

Postmodern müziğin özelliklerini 14 maddeyle sıralayan Amerikalı besteci ve müzik teorisyeni Jonathan D. Kramer (1942- 2004) 1996 yılında Indiana Theory Review dergisinde “Postmodern Concepts of Musical Times” isimli çalışmasını yayınlayarak (Kramer, 1996:21) 60'lardan günümüze karşılaştığımız müzik üretiminde genel bir çerçeve çizmektedir (Akt. Demirel, 2013: 382)

 Postmodern müzik, modernizmin basit bir yadsınması ya da devamı değildir; fakat ikisinin de özelliklerini taşır.

 Bir seviyede ve bir şekilde alaycıdır.


 Geçmişle bugünün yöntemleri arasındaki sınırlara saygı göstermez.

 "Alt kültür" ve "üst kültür" stilleri arasındaki bariyerleri kırmanın yöntemlerini arar.


 Çoğunlukla sorgulanmadan kabul gören, yapısal bütünlük değerini hafife alır.

 "Popülist" ve "elitist" değerler arasındaki ayrımı kabul etmeyi reddeder.

 Bütüncül formlardan sakınır (Örneğin, bir eserin bütününün tamamen tonal, dizisel ya da önceden belirlenmiş bir biçimin içinde olmasına izin vermez.)

 Birçok kültür ve geleneklerden referanslar ve alıntılar içerir.

 Çelişki ve ayrıklıkları benimser.


 İkili zıtlıklara şüpheli yaklaşır.


 Süreksizlik ve parçalanmışlıklar içerir.

 Eklektisizm ve çoğulculuğu kapsar.


 Çoklu zamansallık ve çoklu anlamlar sunar.


 Partisyonda olduğundan çok, dinleyiciye anlaşılabilir bir yapı ve anlam sunar.
 Jonathan Kramer, postmodernizm kavramının kesin olarak belirlenmesi zor olsa da bu özelliklerin bazıları ya da hepsiyle postmodern müziğin karakterize edilebileceğini belirtmiştir (Kramer,1996: 31, Akt. Demirel, 2013: 382)