Müslüman Kardeşler ve Müslüman Kardeşlerin Dış Dünyayla İlişkileri

Müslüman Kardeşlerin her zaman Mısır’la ilgili kaygıları olmasına rağmen yurtdışında da faaliyetleri vardı. Kendilerini her daim İslam âleminin büyük bir parçası olarak görmüşlerdir. Bu yüzden Müslüman Kardeşler Orta Doğu’da İslam hareketleriyle ilgili gruplarla ilişkiler kurmaya önem vermişlerdir. Müslüman Kardeşlerin katı anti sömürgeci söylemleri ve global İslam’da Batı etkisine karşı olan muhalif tavırları, onları bölgesel anlamda fenomen yapmıştır. Çünkü bütün Arap dünyası, Avrupalıların sömürgesi altında bulunmaktadır. Mısır başta olmak üzere Arap ülkelerinde yaşayan insanlar, politikayla ciddi anlamda ilgilenmişlerdir. Mısırlılar, kendi ülkelerini Arap dünyasının lideri olarak görmüşler ve bu yüzden Arap dünyasında olup bitenlere karşı her zaman sorumluluk hissetmişlerdir. Arap ve Müslüman dayanışması, Orta Doğu’nun diğer ülkelerinde, özellikle Fransa ve Büyük Britanya’nın sömürge politikalarına karşı durmak için yaşanan olaylar, Mısırlıların çok ciddi anlamda tepki vermesine neden olmuştur. Örneğin, 1930’lu yıllarda Filistin etrafında meydana gelen durum, bütün Arap dünyası için en hassas ve en acı olay hâline gelmiştir. 1922 yılında Milletler Cemiyeti (MC), tarafından Büyük Britanya, Filistin’i mandasına almıştır. Mandaya göre İngilizler, Yahudilerin Filistin’e göç etmelerini kolaylaştıracak; siyasi, idari ve ekonomik koşulları oluşturacak ve Yahudilerin Filistin’de ulusal bir yurt kurmalarını sağlayacaktır. 1920’li yıllardaki Yahudi göç akını, Filistinli Araplar tarafında memnuniyetsizlik oluşturdu. Öyle ki bu durum silahlı çatışmalara sebep olmuştur. 1930’lu yıllarda Almanya’da Nazi ideolojisinin patlak vermesi, Filistin’de Yahudi göçmen sayısının artmasına sebep olmuştur. 1917 yılında %10 olan Filistin’deki Musevi

262

Hasan el-Benna, Hatıralarım, s.337-338, Said Havva, Fi Afakıttealim Eğitim Risalesi, terc. Abdulilah Yıkılmaz, Petek Yayınları, İstanbul, 1990, s.194-198, Ahmet Emin Dağ, Hasan el-Benna, s.75

263

86

oranı, 1947 yılında %30’a kadar yükselmiştir.²⁶⁴ Yahudi akını, yerleşik nüfus üzerinde çok ciddi bir dalgaya sebep olmuştur ve 1936 yılındaki Arap Ayaklanması, tarihe geçmiştir. Araplar tarafından gerçekleştirilen hücum, sadece Yahudi yerleşikler için değil, İngiliz yerleşikler için de geçerlidir. Bu ayaklanma bütün Orta Doğu’da çok ciddi yankı yapmıştır. Ayrıca Arapların geneli de bu olaya kayıtsız kalmamıştır. Mısırlılar, kendi hükûmetlerinden Filistin’deki dindaşlarına yardım etmelerini istemiştir. Fakat Mısır Hükûmeti’nin, Büyük Britanya ile olan ilişkilerinin bozulmasından korktuğu için, Filistin’e verdikleri destek, sadece sözde kalmıştır. Ayrıca Filistin’de yaşanan olaylardan duyulan tepkiden, Mısır toplumunun da etkilenmesinden korkmaları diğer bir nedendir.²⁶⁵ Filistin’de ayaklanmanın başlamasıyla birlikte, 1936 yılının Nisan ayında Müslüman Kardeşler, Filistinlilere yönelik bir destek çalışması başlatmıştır. Ayaklanmaya katılanlar için Müslüman veya Hıristiyan olan bütün Mısırlılardan mali yönde her türlü yardımda bulunmaları için çağrıda bulundu.²⁶⁶ 1936 yılının Mayıs ayında El-Benna, bizzat kendisinin başkanlığını yaptığı Filistin için Genel Yardım Komite Merkezi (al-Lajna al-Markaziyya al-‘Amma li-Musa’adat Filistin)²⁶⁷ kurmuştur. Müslüman Kardeşlerin Filistin’deki olaylara aktif olarak katılmaları, hem maddi hem de askeri destekleri, Mısır’da daha da popüler olmalarını sağlamıştır.²⁶⁸ Müslüman Kardeşlerin 1930’lu yılların ikinci yarısında, üye sayısının artması yine Filistin’deki olaylarla ilgilidir.²⁶⁹

264

İrfan C. Acar, Lübnan Bunalımı ve Filistin Sorunu, TTK Yayınları, Ankara, 1989, s.42

265

James Jankowski, “The Government of Egypt and the Palestine Question, 1936-1939” , Middle Eastern Studies, Vol. 17, No. 4 (Oct., 1981), s.429

266

İbrahim el- Beyyumi Ganim, Hasan el-Benna’nın Siyasi Düşüncesi, s.478

267

Israel Gershoni, The Muslim Brothers and the Arab Revolt in Palestine, 1936-39 //Middle Eastern Studies, Vol. 22, No. 3 (Jul., 1986), s.371

268 Hasan el-Benna, Filistin konusuna özel önem vermiştir. Bu sorun bütün İslam âleminin problemidir. Ona göre İngilizler ve Yahudiler tek bir dilden anlarlar, bu da isyanın, gücün ve kanın dilidir. Bu konuda doğrudan silahlı cihadın dışında çözüm yolu görmemektedir. Filistin’de cihadın “en büyük cihat” olduğunu vurgulamış ve üyelerinin bil fiil savaşa katılmasına izin vermiştir. El-Benna daha da ileriye giderek Filistin sorunun canlandırdığı cihadın, İslam toplumlarının birliği için bir ön adım olduğunu düşünmüştür.

bk. İbrahim el- Beyyumi Ganim, Hasan el Benna’nın Siyasi Düşüncesi, s.463-497, İbrahim el-Beyyumi Ganim,

İhvan’ı Müslimin, DİA, s.581, Hasan el-Benna, Hatıralarım, s.459-463, Cenap Çakmak, “Müslüman Kardeşler

Bir Sivil Toplum Örgütü mü?”, s.92, Salih el-Verdani, Mısır’da İslami Akımlar, çev. H. Acar – Ş. Duman- S. Turan, Fecr Yayınları, Ankara, 2011, s.223, Samuel M. Katz, Jihad: İslamic Fundamentalist Terrorism, s.20, Barry Rubin, Revolutioaries and Reforms: Contemporary İslamic Movements in the Middle East, Albany, NY: Suny Press, 2003, s.26

269

15 Mayıs 1948 tarihinde İsrail Devleti'nin kurulması ile Hareket'in en önemli varlık sebeplerinden birisi Yahudi karşıtlığı olmuştur. Bu karşıtlık, İnvan’nın Filistin politikasının anti-semitik olarak tanımlanmasına neden olmuştur. bk. Cenap Çakmak, “Müslüman Kardeşler Bir Sivil Toplum Örgütü mü?”, s.84, İbrahim el- Beyyumi

87

1936 yılındaki ayaklanma öncesinde, Müslüman Filistinli liderlerle temaslar kurulmuştur. Mısırlı Müslüman Kardeşler ve Filistinliler arasında oluşacak ve uzun yıllar sürecek iş birliğinin temellerini atmak için Müslüman Kardeşler temsilcileri, 1935 yılının Ağustos ayında, Müslüman Filistinli lider, Kudüs Müftüsü ve Yüce İslam Konseyi Başkanı Hacı Emin el-Hüseyni ile bir araya gelmiştir.²⁷⁰ 1935 yılında Müslüman Kardeşler heyeti orada yaşayan Müslümanlarla aralarında bir bağ oluşturmak için Suriye’ye gitmiştir. 1937 yılında Müslüman Kardeşler Suriye’nin Hama şehrinde ilk şubelerini açmıştır. Daha sonra Suriye’de Müslüman Kardeşlerin başka temsilcilikleri de açılmıştır. Bunun dışında Suudi Arabistan, Sudan, Lübnan, Fas, Bahreyn, Hadramut, Cibuti ve Paris’te de şubeleri bulunmaktadır.²⁷¹

Müslüman Kardeşlerin bu kadar geniş bölgelere yayılmasının sebebi, sadece uluslararası çapta yapmış oldukları aktif faaliyetlerden kaynaklanmamaktadır. Mısır, geleneksel olarak dini eğitim merkezidir. İslam ve Arap dünyasından gelen öğrenciler Kahire’de okumaktadır. Bunların birçoğu Müslüman Kardeşlerin etkisi altında kalmış ve okullarını bitirdikten sonra kendi ülkelerine dönerek Müslüman Kardeşlerin şubelerini buralarda açmışlardır.²⁷²

Müslüman Kardeşlerin diğer kolları çok değişik şekilde gelişmiştir. Bazı ülkelerden (Suudi Arabistan) Müslüman Kardeşler kovulmuş, bazı yerlerde demokratik sistem içerisinde kendilerine yer bulmuş oldular (Ürdün), bazı yerlerde de hükûmete karşı katı bir muhalefet olarak ortaya çıkmışlardır (Suriye).²⁷³ Müslüman Kardeşler aynı köklere sahip olmalarına rağmen, her ülkede, oranın koşullarına bağlı olarak kendi yollarında ilerlemişlerdir.²⁷⁴ Müslüman Kardeşlerin kendine özgü özellikleri ve faaliyetlerinin

Ganim, İhvan’ı Müslimin, DİA, s.581, Walid M. Abdelnasser, The İslamic Movement in Egypt: Perceptions

of International Relations 1967-1981, Kegan Paul İnternational, NY, 1994 270

Israel Gershoni, The Muslim Brothers and the Arab Revolt in Palestine, 1936-39, s.369-370, İbrahim el- Beyyumi Ganim, Hasan el-Benna’nın Siyasi Düşüncesi, s.482

271

Brynjar Lia, The Society of the Muslim Brothers in Egypt. The Rise of an Islamic Mass Movement

1928-1942, s.155. 272

Mısır dışındaki Müslüman Kardeşler örgütlenmeleri için, bk. İbrahim el- Beyyumi Ganim, İhvan’ı Müslimin,

DİA, s.583-585, İbrahim Tolga Baban, “Müslüman Kardeşler Örgütünün Çağdaş İslamcı Akımlar Üzerindeki

Etkileri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman, Prof. Dr. Refet Yinanç, Gazi Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Ankara, 2006, s.96-127, Ahmet Emin Dağ, Hasan el-Benna, s.136-137, A. Vehbi Ecer, Tarihten Günümüze İhvan’ül Müslimin Örgütü, s.55-67

273

Fondern Billy, The Muslim Brotherhood in Egypt, Jordan and Syria: a Comparison, Naval Postgraduate School, California, 2009, s.25-43

274

Barry Rubin, “Comparing Three Muslim Brotherhoods: Syria, Jordan, Egypt”, Middle East Review of

88

karşılaştırmalı analizleri, farklı ülkelerdeki faaliyetleri, bu yapılan araştırma için bir amaç olmamakla beraber, şu önemli gerçeğin altını çizmek gerekmektedir. Müslüman Kardeşler fikrini, Mısır dışına yaymak modern İslamcılığın gelişmesinde atılan küresel bir adımdır. Müslüman Kardeşler hiçbir zaman Mısır toplumuna hitap eden dar bir teşkilat olmamış ve her zaman halka sunmuş olduğu sosyal ve siyasi gelişim konsepti nedeniyle diğer Arap ülkelerinde de idare tarafından temkin ve kuşkuyla, halklar tarafından da genel olarak coşkuyla karşılanmıştır.