Enver Sedat Dönemi’nde Müslüman Kardeşler (1970-1981)

1970’li yıllarda yeni cumhurbaşkanının uyguladığı politikalar sayesi nde Müslüman Kardeşler, Mısır'daki durumunu güçlendirmiştir. Enver Sedat⁴¹² 1971 yılında Nasır’ın takipçilerini iktidardan uzaklaştırarak kendi rejimi için geleneksel olarak Nasırizme ve solcu güçlere karşı olan Müslüman Kardeşlerden destek almaya çalışmıştır. Pan-Arabizmin güçlendirilmesi üzerine oynayan Nasır’ın aksine, Enver Sedat’ın politikalarında en önemli rolü İslamcılık oynamıştır. Enver Sedat müsait olan bütün ortamlarda Müslüman din adamlarının sempatisini kazanmak için inançlı, dindar bir cumhurbaşkanı olduğunu dile getirmiştir.⁴¹³ Enver Sedat, Nasır’ın sahip olduğu güçlü misyona sahip değildir ama muhafazakâr bir lider ve “milletin babası” imajını halk içerisinde oluşturmayı başarmıştır. Arap akademisyen Tarek Osman’ın isabetli ve yerinde tespitlerine göre Sedat, köy muhtarı olan “Omda” gibiydi. Omda, günlük işlerle alakalı tartışmaya hazır olan geleneksel giyimli, saygıdeğer, dindar, düğün ve cenazelerin mütevazi misafiridir.⁴¹⁴ Müslüman Kardeşlerin sosyal alanlardaki tecrübeleri ve sosyalistlere karşı olan antipatileri, cumhurbaşka-nına olan destekleri, iktidarda kalabilmeleri için onlara iyi bir fırsat sunmuştur.

Mısır’ın Nasırizm’den uzaklaşmasıyla ilgili Suudi Arabistan’ın büyük gayretleri olmuştur. Bu süreçte Suudi Arabistan’ın, Mısır lideriyle Müslüman Kardeşler arasında iyi ilişkiler kurulmasında önemli bir rol oynadığı tezi gözlerden kaçmamıştır. Kral Faysal, Enver Sedat ile Müslüman Kardeşlerin temsilcileri arasında buluşma organize etmiştir. Bu görüşmede Sedat, Müslüman Kardeşlerin

Kardeşlerden Yeni Osmanlılara İslamcılık, s.239-240, Ali Bulaç “Terör ve İslami Hareketlerin Seyri”, Zaman Gazetesi, 15 Kasım 2001

411

İ.M Ebu Rebi, İslami Hareketin Entelektüel Kökenleri, s.160, bk. İbrahim Tolga Baban, “Müslüman Kardeşler Örgütünün Çağdaş İslamcı Akımlar Üzerindeki Etkileri” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman:

Prof. Dr. Refet Yinanç, T.C. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı, Ankara, 2006, s.81-95

412

25 Aralık 1918'de Menufiye ilindeki Mit Ebulkum adlı küçük bir köyde doğdu. 1936 yılında liseyi bitirdi. 1938 yılında Piyade Teğmen rütbesiyle mezun oldu. bk. Hilal Görgün, Enver Sedat, DİA, c.11, İstanbul, 1995, s.265

413

Hilal Görgün, Enver Sedat, s.265

414

119

Mısır’ın politik hayatına geri dönmesini sağlayacağına dair söz vermiştir.⁴¹⁵ Aynı zamanda çok geçmeden Sedat, Müslüman Kardeşlerin üyelerini çıkarılan afla hapisten kurtaracak ve sürgünlerine son verecektir. 1975 yılında Müslüman Kardeşlerin “ed-Da'va” ve “el-İltisam” dergilerini çıkarmasına müsaade edilmiştir. Bu dergiler genel siyasi muhalefetten uzak olan ılımlı dergilerdir. Nasır döneminde bozulan teşkilat yapısını yeniden organize ederek hükümet nezdinde yasal hale gelinmek istenmiştir.⁴¹⁶

Genel Mürşid el-Hudaybi'nin 1973'te ölmesi üzerine Genel Mürşid olan ve Nasır döneminde 17 yıl hapis yatan Ömer el-Tilmisani bahsi geçen amaçlar doğrultusunda Müslüman Kardeşlerin 1954’te yasaklanması kararının tekrar görüşülmesi amacıyla dava açmıştır. Ancak bu dava reddedilmiştir. Yasaklanma davası sonuç vermese de 1975 Seçim Yasası ile Müslüman Kardeşler tekrar serbest siyasi faaliyetlerde bulunma konusunda umutlanmıştır. Zira Sedat bu yasayla siyasi parti düzenini değiştirmiştir. Yeni sistemde Arap Sosyalist Birliği Partisi sağ, sol ve merkez olarak üç parçaya ayrılmıştır. Böylece tek parti anlayışının yerini çok partili seçimler almış ve 1976 seçimlerine başka partilerin de girmesine müsaade edilmiştir. Ancak bu izin sadece Sedat tarafından uygun görülenleri kapsamaktadır. Ilımlı siyasi mücadeleyi benimseyen Tilmisani, Sedat’ın İslami yapıların siyaset dışında kalması prensibiyle tekrar hayal kırıklığına uğramıştır. Nitekim sadece Sedat’ın izin verdiği muhalefetin varolma ihtimali vardır. Bu durum, Müslüman Kardeşler Teşkilatı’nın legalleşmesine ve partileşmesine engel teşkil etmektedir.⁴¹⁷

Müslüman Kardeşler, Enver Sedat iktidarının ilk yıllarında güçlenmiş ve Nasır döneminde kaybettikleri pozisyonlarının bir kısmını geri al mışlardır. Sedat, Müslüman Kardeşlerin bazı üyelerini hapishaneden çıkarırken muhafazakarlarla olan dayanışma duygusundan dolayı değil, pragmatik düşünceleri nedeniyle böyle hareket etmiştir. Aslında, Sedat’ın Müslüman Kardeşlere itibarlarını iade etmesi, rejime karşı olan iki muhalif güç olan solcular (Nasırizm, Marksistler ve

415

Fundamentalists and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance. Ed. by M.E.Marty,

R.S.Appleby.The University of Chicago Press, 1993, s.165

416

Halil İbrahim Canbegi, Mısır'da Müslüman Kardeşler Cemiyeti, s.136-137

417

Raymond Baker, Sadat and After: Struggles for Egypt’s Political Soul, Harvard University Press, Cambridge, 1990, s.244

120

Sosyalistler) ve radikal İslamcılarla (Cihatçı ve Tekfirci gruplarla) savaşmasına yardımcı olmasından dolayıdır.⁴¹⁸

Müslüman Kardeşlerin bazı teorisyenleri, Sedat’ın davetiyle 1971 yılında kabu l edilen yeni anayasanın hazırlanmasında rol almışlardır. Fakat anayasaya ülkenin hızlı bir şekilde İslamlaşması ve Şeriat’le yönetilmesi için verdikleri formüllerin büyük bir kısmını ilave etmeyi başaramamışlardır. Sedat, kendisi dışında, İslam hayatının temelleri ve devletin şekillenmesi üzerine inisiyatif kullanılmasını istememektedir. Bu yüzden başkanın Müslüman Kardeşlere karşı olan iyi ilişkilerinin gerçekte sınırlı bir yerde kalması şaşırtıcı değildir. Müslüman Kardeşlere faaliyetlerini genişletmek için verdiği desteklerle beraber aynı zamanda kolay bir şekilde propaganda yapabilmelerine imkân sağlayan kendi basın organlarını onların emrine vermesine rağmen Enver Sedat, 1954 yılında kabul edilen Müslüman Kardeşlerin yasaklanması kararını kaldırmamıştır. Sedat, “Politikanın içinde din, dinin içinde de politika olmaz.” fikrini tekrar ederek büyüyen Müslüman hareketlerini dış ve iç aktif politikadan ayrı tutmaya çalışmıştır.⁴¹⁹ Başkan Sedat, Müslüman Kardeşlere Arap Sosyalist Birlik temelinde kurulan üç güçten birine dahil olmalarını teklif etmiştir. Müslüman Kardeşlerin bu teklifi kabul etmeleri hâlinde resmi olarak yönetim bünyesine dahil olmuş olacaklardı. Müslüman Kardeşlerin yönetimi bu fikre sıcak bakmamış çünkü öyle olduğu takdirde Teşkilat özerkliğini ve iktidardan bağımsız hareket etme özelliğini kaybedecektir. Teşkilat’ın kilit özelliği, devletin vermiş olduğu bazı kararları zaman zaman eleştirme hakkının olmasıdır.

Müslüman Kardeşler Enver Sedat döneminde toplum nezdinde etkilerini ve pozisyonlarını güçlendirme imkânı bulmuşlardır. Ayrıca Müslüman Kardeşlerin konuşmalarının ana teması, mevcut olan siyasi sisteme karşı mücadele etme yerine, reform arzusu gütmeden bu sisteme uyum sağlamak olmuştur. 70’li yılların ilk yarısında Müslüman Kardeşler iktidarla olan barışçıl ilişkilerini korumuşlardır. Müslüman Kardeşlerin radikal İslamcılarla uzlaşma içine giren Sedat rejimini

418

Fundamentalists and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance. Ed. by M.E.Marty,

R.S.Appleby. The University of Chicago Press, 1993. s.167

419

Mariz Tadros, The Muslim Brotherhood in Contemporary Egypt: Democracy Redefined or Confined?, Routledge, NY, 2012, s.72

121

suçlamasına rağmen, ona karşı olan eleştirilerinde son derece ölçülü hareket ettikleri görülmektedir. 1974 yılının Nisan ayında Salih Sariya’nın radikal İslam grubunun Savaş akademisi binasını ele geçirme girişiminden sonra Müslüman Kardeşler, iktidara karşı yapılan bu eylemin suç olduğunu ve dini bütün bir insan ve Müslüman bir müminin oğlu olan Sedat’ın diktatörlük yapmadan Mısır'ın başına geçtiğini söyleyerek mevcut olan rejime karşı olan iyi ilişkilerinin çizgisini netleştirdiğini gösteren resmi bir bildiri yayınlamıştır.⁴²⁰

Enver Sedat ve Müslüman Kardeşler arasındaki ilişki 1970’li yılların ortalarında yavaş yavaş bozulmaya başlamıştır. Bunun tek sebebi sadece Müslüman Kardeşlerin aktif politikalarında başkanın caydırıcı politikası değildi r. “Dışa açılma” politikası (infitah) sonucunda Mısır toplumunda ahlaki anlamda bir dejenerasyon ve çözülme yaşanması (Gece kulüplerinin geniş alanlara yayılması; kumar, fuhuş, alkollü içeceklerin kullanılması, uyuşturucu vb.) Müslüman Kardeşler içerisinde memnuniyetsizlik oluşturmuştur. Bunun dışında 1970’li yılların ikinci yarısı Mısır için sosyal ve ekonomik problemler dönemi olmuştur. “İnfitah” zenginlerin zenginleşmesine, fakirlerin daha da fakirleşmesin e neden olmuştur. Nüfusun farklı kesimleri arasında derin uçurumlar oluşmuştur. Mısır’ın gittikçe kötüleşen durumu, halk arasında toplu sosyal gerilimlere neden olmuştur. 1977 yılının Ocak ayında ekmek, şeker, pirinç, vb. sübvansiyonlarının azaltılması kararından sonra Mısır’da protesto gösterileri ve grevler patlak vermiştir. Genel olarak bu hareketlenmeye “Ekmek İsyanı” adı verilmiştir. Ayaklanmalar Kahire’yi, İskendire’yi ve Mısır’ın diğer şehirlerini de sarmıştır. 1952 Ayaklanması’ndan sonra, 1977 yılının 18-19 Ocak huzursuzluğu en büyük halk ayaklanması olarak tarihe geçmiştir. İsyanın bastırılması esnasında protestoculardan onlarca kişi ölmüş ve yüzlerce kişi tutuklanmıştır.⁴²¹

Enver Sedat’ın İsrail ile yakınlaşması ve aynı zamanda 1973 yılındaki Mısır-İsrail Savaşı’ndan sonra Mısır-İsrail barış görüşmelerin başlaması da Müslüman

420

Shadi Hamid, Temptations of Power, s.63

421

Hilal Görgün, Enver Sedat, s.266, Özge Özkoç, “Mısır Devrimini Anlamak”, Değişen Orta Doğu’da

Değişmeyen Sorunlar, edit. Yavuz Yıldırım- Yasin Atlıoğlu, Dora Yayınları, Bursa, 2014, s.40-41, Raymond

William Baker, Sadat and After: Struggles for Egypt’s Political Soul, Cambridge University Press, Cambridge, 1990, s. 118-119, Noha el-Mikawy, The Building of Consensus in Egipt’s Transition Process, American university in Cairo Press, Cairo, 1999, s.3

122

Kardeşlerin Enver Sedat yönetimini sert bir şekilde eleştirmelerine sebebiyet vermiştir. İsrail, “Müslüman Kardeşlerin” retoriklerinde İslam âleminin, Batı sömürgesi ve komünizm olmak üzere üç önemli düşmanından biridir.⁴²²

Sedat, 6 Ekim 1973 günü, 1967 savaşında kaybedilen toprakları geri almak amacıyla İsrail üzerine üç hafta süren ve galibiyetle sonuçlanan bir saldırı başlatmıştır. Savaş sonunda fazla bir toprak kazanılamadıysa da Sedat’ın saygınlığı arttı ve Batılı devletlerin İsrail’i desteklemelerine, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nin fiilen Yahudilere yardım etmesine misilleme olarak Arap ülkelerinin Batı’ya karşı petrol ambargosu uygulamasına neden olmuştur.⁴²³ Böylece petrolün ilk defa bir silah gibi kullanılması gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte İsrail’in “özgür dünyanın” bir parçası hatta Orta Doğu’daki “anti-komünizm tampon” olduğunu ABD ilan etmiştir. Bununla birlikte hem SSCB, hem de ABD, Orta Doğu’daki çok yönlü menfaatlerini ihmal etmeden Arap-İsrail barışının sağlanmasından yanadır.⁴²⁴

1970’li yılların ikinci yarısı sadece savaş sloganlarıyla geçmemiştir. Sedat, birkaç yıl içinde İsrail’le ABD’nin arabuluculuk yapmasıyla Camp David Barış Sözleşmesi’ni imzalamıştır. Müslüman Kardeşler, Mısır’ın en büyük düşmanı olan İsrail’le barıştığını idrak eder etmez Sedat’ı sert bir şekilde eleştirmeye başlamıştır. Müslüman Kardeşlerin yayın organlarında yayınlanan makalelerde Filistin topraklarının geri alınmasının tek yolunun savaşla mümkün olacağı, Mısır’ın İsrail’le barış anlaşması yapmaya hazırlanması değil, aralarında yapılacak olan yeni bir savaşa hazırlanması gerektiği ifade edilmiştir. Aynı zamanda yapmış oldukları aktif eleştirilerinde Sedat’ın Batı’yla yakınlaşmasına da yer

422

Israel Gershoni, The Muslim Brothers and the Arab Revolt in Palestine, 1936-39 //Middle Eastern Studies, Vol. 22, No. 3 (Jul., 1986)

423

1973 Savaşı sonrasında, petrol ihraç eden Arap ülkeleri (OPEC), savaş sürecinde İsrail’e destek veren başta ABD olmak üzere Batılı devletlerin geneline petrol satmayacağı anlamına gelen ambargo kararını işleme koymuştur. Bu karar dünya genelinde '1973 Petrol Krizi’ olarak anılmıştır. bk. Tayyar Arı, Geçmişten Günümüze

Ortadoğu, s.372, William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, çev. Mehmet Harmancı, Agora Yayınları,

İstanbul, 2008, s.341, Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s.725-734, Fiona Venn, The Oil Crisis, Addison-Wesley Logman Limited, London, 2002

424

Ömer Turan, Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta Ortadoğu, Acar Matbaacılık, İstanbul, s.336, Hilal Görgün,

Enver Sedat, s.266, Tayyar Arı, Geçmişten Günümüze Ortadoğu, s.367-375, William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, s.417-419, Yevgeniy Primakov, Politikanın Mayınlı Tarlası, s.275-276

123

vermişlerdir.⁴²⁵ Ancak Sedat, diğer Arap ülkelerinden ve içten gelen eleştirileri dikkate almayarak 26 Mart 1979 tarihinde ABD’nin arabuluculuğuyla M ısır-İsrail Anlaşması’nı imzalamıştır.⁴²⁶ Müslüman Kardeşler bunu bir ihanet olarak algılamış ve Sedat’ı daha güçlü eleştirmeye başlamıştır. Sedat, tepkilere yönelik bir sürü cezalandırcı önlemler almıştır. 1981 yılında Müslüman Kardeşlerin akıl hocası Ömer Tilmisani tutuklanmıştır.⁴²⁷ Daha sonra Teşkilat’ın çoğu aktivisti de tutuklanmıştır. Aynı dönemde Müslüman Kardeşlerin bütün yayın organları yasaklanmıştır. Müslüman Kardeşler Teşkilatı, iktidar rejimine karşı yapmış oldukları sert eleştiriler nedeniyle yeniden baskıya maruz kalmıştır. Tasfiyelerin sadece Müslüman Kardeşler arasında değil, tüm modern muhalefet temsilcileri arasında da olduğunu belirtmek gerekir.⁴²⁸ Tutuklamaların büyük çoğunluğu 1981 yılının Eylül ayında gerçekleşmiştir. BunlarEt-Tekfir vel-Hicret grubunun üyeleri, Müslüman Kardeşler mensupları ve diğer radikal gruplara ait olan kişilerdendir. Bunun dışında Kıpti Hıristiyan, rahip ve elit kişiler ile aşırı sağcı gruplardan oluşan kişilerdir. Bunun dışında Müslümanlara ve Hıristiyanlara ait olan organizasyonlar dağıtılmıştır. Ayrıca Kıpti Hıristiyan 3. Şenuda tutuklanmıştır.⁴²⁹ Bu dönemde Mısır toplumunun farklı çevrelerinde iktidarın kendi politikaların a yönelik artarak devam eden memnuniyetsizliğe karşılık olarak Mısır Hükûmeti tarafından yapılan baskıcı eylemlerin tüm listesi bunlar değildir.

425 William B. Quandt, The Middle East: Ten Years After Camp David, Washington: Brookings Institution Press, 1988, s.52

426

Camp Davit Antlaşması (26 Mart 1979) Enver Sedat 19 Kasım 1977'de İsrail’i ziyaret edip mecliste bir konuşma yapmıştır. Bu ziyareti ile yeni bir dönem başlatan Sedat, İslam âleminde kınanırken Batı'da takdir edilmiştir. Kendisine İsrail Başbakanı Menahen Begin ile birlikte 1978 yılında Nobel Barış Ödülü verilmiştir. Bu olayın sonrasında ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'in yoğun çabaları sonucu Mısır ile İsrail arasında bu antlaşma imzalanmıştır. Antlaşmaya göre Mısır, İsrail’i tanıyor ve Filistin’e yardımcı olmayacağı sözünü veriyordu. İsrail ise 3 yıl içinde 1967'de işgal ettiği Sina Yarımadası'ndan geri çekilecekti. Batı devletleri bu durumu sıcak karşılarken, İslam dünyası tenkit etmekle kalmamış, iktisadi ve siyasi yaptırımlarda bulunmuştur. bk. Ömer Turan, Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta Ortadoğu, s.336-337, Hilal Görgün, Enver Sedat, s.266, Tayyar Arı,

Geçmişten Günümüze Ortadoğu, s.393-412, William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, s.421-424,

Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s.735-747, Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, s.182-183, Temel İskit,

Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması, 4.Baskı, İstanbul, 2012, s.277, William B. Quandt, Camp David, Peacemaking and Politics, The Brooking İnstitutions, Washington, 1986, s.3-4, Heather Lehr

Wagner, Anwar Sadat and Manachem Begin: Peace in the Middle East, İnfobase Publishing, NY, 2007, s.8, Reşat Bayer, “Barış ve İhtilaf Çözümü” Çatışmadan Uzlaşmaya, Kuramlar, Süreçler ve Uygulamalar, Nimet Beriker, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2009, s.36,49

427

Hilal Görgün, Enver Sedat, s.266

428

The Muslim Brotherhood: The Organization and Policies of a Global Islamist Movement, Ed. by Barry

Rubin, Palgrave Macmillan, 2010. s.42

429

124

Sedat’ın demokrasi anlayışı ve İslamcılara verdiği destek kendi iktidar ve yönetimini sağlamlaştırmak içindir.⁴³⁰Teşkilatın Sedat’ın yönlendirmeleriyle pasif kalması radikal grupları ortaya çıkarmıştır. Onlara göre kendileri ile aynı yolda olanlar Hizbullah, iktidar ve tüm diğer gruplar Hizbuşşeytandır. Batılı değerlere eğilim, İsrail ile imzalanan anlaşma, muhalefet ve radikal cemaatleri rahatsız etmiştir.⁴³¹

Hükûmet karşıtı duygular ve iktidarın eleştirilmesine rağmen Enver Sedat, muhalefetle diyaloglarını devam ettirebilmek için, “kontrollü demokrasi” politikasından ve otoriter iktidarın sert yönetim şeklinden vazgeçmiştir. Geçici bir süre istikrarlı bir süreç içerisinde rejimi kuvvetlendirmesine rağmen, ülkede baş gösteren resmi muhalefetin krizi, cumhurbaşkanını öldüren radikal İslamcıları güçlendirmiştir. Sedat, 6 Ekim 1981’de Mısır’ın bağımsızlığının kutlandığı Ekim Savaşı’nın 8. yıl dönümü için gerçekleşen geçit töreninde öldürülmüştür. Aşırı İslamcıların temsilcileri bu olayın failleri olarak görülmüştür. Günümüze gelindiğinde ise Halid İslambul adı verilen radikal cihat grubu üyesi tarafından öldürüldüğü düşünülmektedir.⁴³²Cumhurbaşkanı Sedat’ın öldürülmesini gerçekte kimin istediği sorusu halen tartışmalıdır.

Sedat’ın öldürülmesinden sonra “Hırsız ve cani olsa dahi yöneticilere itaat edilmesi gerekir.” ifadesine uyulması gerektiğini söyleyen Müslüman Kardeşler Hareketi, resmi İslam’ın yüzü hâline gelmiştir. Teşkilat başkanı Ömer Tilmisani “çağrı hikmetle yapılır, şiddet ve aşırılıktan kaçınmak gerekir.” sözleriyle Sedat muhaliflerince yapılan çalışmalara eleştirel yaklaşarak ‘radikalleri’ılımlı olmaya davet etmiştir.⁴³³

Sedat Dönemi’nde Müslüman Kardeşlerin siyasi yönü geri plana itilerek, sosyal yönü ön plana çıkmış,Teşkilatın idari yapısı bozulmuş şube ve kurumlar dağılmıştır.⁴³⁴

430

Enver Sedat, Meclis kürsüsünde yaptığı konuşmada genelde Müslümanlara özelde ise İhvan'a yaptığı iyiliklerden dolayı pişman olduğunu ifade etmiştir. bk. www.youtube.com/watch?v=TP1tAd1jhs8&feature=related (15 Aralık 2014)

431

Halil İbrahim Canbegi, Mısır’da Müslüman Kardeşler, s.138

432 Ömer Turan, Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta Ortadoğu, s.337, Hilal Görgün, Enver Sedat, s.266, Tayyar Arı,

Geçmişten Günümüze Ortadoğu, s.412, William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, s.424-425 433

Salih el-Verdani, Mısır’da İslami Akımlar, s.217-218, R. Hrair Dekmejian, Arap Dünyasında Köktencilik:

Devrimci İslam, çev. Muhammed Karahanoğlu, İlke Yayıncılık, İstanbul, 1992, s.122, Mehmet Dalar, “Mısır’da Müslüman Kardeşler Hareketi'nin Demokrasi Anlayışı ve Sisteme Etkisi”, Alternatif Politika, Özel sayı1,

2010, s.53

434

125