Lojistiğin Dağıtım Ağı ve Kademelenme

Lojistik dağıtım ağını ulaşım ve 3. parti lojistik firmaları bağlamında ayrı ayrı değerlendirmek gerekmektedir.

Ulaşım açısından lojistik dağıtım ağı incelendiğinde 5 farklı yapı ortaya çıkmaktadır (Bkz: Şekil 3.8) (Rodrigue ve diğ. 2006):

62

Noktadan noktaya (Point to point) Koridor sistemi (Corridor)

Topla ve dağıt (Hub and spoke) Belirli rota (Fixed routing) Esnek rota (Flexible routing)

Şekil 3.8: Farklı dağıtım sistemleri36

Bu dağıtım sistemlerinde farklı avantaj ve dezavantajlar bulunmaktadır. Örneğin noktadan noktaya taşıma esneklik sağlarken aracın boş olarak dönmesi maliyeti arttırmaktadır. Koridor sisteminde ise yoğun yükleme ve boşaltma noktaları arasında çeşitli durak noktaları bulunmaktadır. Topla ve dağıt sistemi ise bir kutup yapısı şeklinde çalışmaktadır, lojistik faaliyetler bir noktada toplanmıştır. Belirli rota düzeninde belirli noktalarda lojistik faaliyetler yoğunlaşmaktadır. Ancak bu yapı esnek değildir, bu sorunu gidermek için de esnek rota yapısı bulunmaktadır (Rodrigue ve diğ. 2006).

Ulaşım sistemine bağlı oluşan bu dağıtım ağları kademelenme yapısı ile ilgili bir düzen ortaya koymamaktadır. Bu yapıya 3. parti lojistik firmalarının entegre olması ile birlikte kademelenme yapısı ortaya çıkmaktadır.

36 _{Rodrigue ve diğ. 2006, s. 163}

63

3PL firmaları operasyon modelleri kapsamında 2 farklı yapıya sahiptirler;

Yükün bir yerleşmeden diğerine doğrudan taşınması

Yükün bir yerleşmeden diğerine dağıtım noktaları aracılığı ile taşınması

Yüklerin etkin bir lojistik faaliyeti ile taşınması kapsamında genelde dağıtım noktaları oluşturmaktadır. Bu noktalar lojistik firmasına ürün başına düşen lojistik maliyeti azaltması açısından önemlidir.

Bu yapıyı bir örnek ile açıklamak yararlı olacaktır; Örneğin bir üretici firması K yerleşmesinde yer almakta ve buradan birbirine komşu olan birden fazla yerleşime (L, M, N, P, R vb. kentler) ürün göndermektedir. Bu durumda K yerleşmesinden tüm bu kentlere farklı araçlar ile ürün göndermek, bu kentlerden birine (genelde komşu kentlerden çeşitli faktörler bağlamında daha ideal konumda olana), daha geniş miktarda, ürün gönderip daha sonra o kentten diğer komşu kentlere ürün göndermekten maliyetli olması lojistik firmaların dağıtım noktaları oluşturmasına yöneltmektedir. Dağıtım noktası komşu yerleşmelerden birinde bulunmaktadır ve bu yerleşmeyi bölgenin dağıtım merkezi yapmaktadır. Bu kapsamda lojistik firması bölgedeki tüm yerleşmelere göndereceği yükü büyük bir araçla dağıtım merkezine göndermekte ve bu yük dağıtım merkezinden küçük araçlarla komşu yerleşmelere gönderilmektedir (Bkz: Şekil 3,9).

Şekil 3.9: 3PL firmalarının yük dağıtım yapısı37

Şekilde görüldüğü gibi bu yapı kademelenme teorilerinde ortaya çıkan yapı ile paraleldir. Dağıtım noktasının bulunduğu L yerleşmesi dağıtım merkezi olarak L, M,

64

N, P ve R yerleşmeleri de bu merkezin etkisinde kalan alan olarak kademelenme yapısını oluşturmuştur. Burada L yerleşmesi, merkezinden dolayı, lojistik anlamda eş kademede olan L, M, N, P ve R yerleşmelerinden bir üst kademedir.

Kademelenme ile paralel olan bu yapı Türkiye’deki kademelenme yapısı ile de sistem olarak paralellik göstermektedir. Özellikle Düzey 2 yapısında ortaya çıkan kademelenme, desen açısından dağıtım merkezi ve bölgesi şeklinde bir yapıya sahiptir.

Düzey 2 sistemi ile 3PL firmalarının dağıtım ağı yapısı kademelenme konusunda böyle ortak bir noktaya sahip olması bu iki yapının birbirleriyle karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır.

3.7. Bölüm Değerlendirmesi

Bu bölümde yük akımı kavramından lojistik kavramına geçiş ve lojistik ile ilgili kavramlar incelenmiştir.

Yükün bir noktadan diğer bir noktaya taşınması anlamına gelen yük akımı kavramı süreç içerisinde değişikliğe uğrayarak lojistik kavramına dönüşmüştür. Bu kapsamda lojistik kavramı ürünün hammadde halinden üretimine, üretimden tüketimine ve geri dönüşümüne kadar geçen sürecin tamamı olan tedarik zinciri yönetim içerisinde, maddenin taşınması depolanması vb. faaliyetlerin gerçekleştiği bölüm olarak ifadelendirilmektedir.

Lojistik kavramı tarihsel süreçte ilk olarak askeri sistem kapsamında kullanılmıştır. Özellikle savaş dönemlerinde teçhizatın ve askerin geniş zaman içerisindeki sevkiyatlarının organize edilmesi, malzemelerin etkin bir şekilde depolanması gibi eylemler lojistik ile sağlanmaktadır. Bu nedenle askeri anlamda lojistik stratejik bir öneme sahiptir.

Lojistiğin iş dünyasındaki kullanımı ise 2. Dünya Savaşı sonrasında denk gelmektedir. Savaşın yıkıcı etkisinden kurtulmak isteyen Avrupa’da ülkeler hammaddenin ve son ürünün ideal bir şekilde organize edilmesi ve dağıtılması kapsamında lojistiği kullanmışlardır. Ayrıca teknolojik gelişmeler de, örneğin tam zamanlı üretim, lojistiğin iş dünyasında kullanımını yaygınlaştırmıştır. İş dünyasında

65

ilk olarak firmalar kapsamında gerçekleştirilen lojistik faaliyetler, firmaların rekabete ve uzman oldukları konulara odaklanmaları nedeni ile lojistik firmalara devredilerek dış kaynak olarak alınmıştır.

Lojistikte faaliyetler, nakliyeden farklı olarak taşıma dışında depolama, katma değer üretme, yönetim, stoklama gidi yapılar da içermektedir. Bu faaliyetlerin maliyet oranları firma türlerine göre değişmekle birlikte genel olarak taşıma maliyeti en yüksek orana sahiptir.

Lojistiğin genel anlamda en önemli faaliyet kolu olan taşıma faaliyeti farklı ulaşım türleri ile sağlanmaktadır. Bu ulaşım türlerinin önem dereceleri farklı kriterlere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin bir ürünün taşınmasında hız daha önemli ise havayolu, ürünün miktarı önemli ise demir veya denizyolunun önemi daha fazladır.

Firmalara lojistik konusunda dış kaynak kullanımı sağlayan 3. parti lojistik firmaları, firma için ideal ulaşım türünü belirleyerek diğer faaliyetler ile taşıma faaliyetini de gerçekleştirmektedir.

Lojistik kapsamında yapılan taşıma faaliyeti hammadde/ üretim/ dağıtım noktasından ilgiliye, tüketiciye, ulaştırılmasını sağlamaktadır. Bu yapı yerleşme kademelenme kuramları, özellikle Krugman- Fujita kuramı ile paralellik göstermektedir. Krugman’ın modelinde merkezde yer alan firmanın etki alanına ürünü ulaştırması, lojistikte dağıtım noktasının ürünü kendi dağıtım bölgesine ulaştırması ile benzerdir.

Krugman ve Henderson modellerinde olduğu gibi lojistikte dağıtım bölgesinin büyüklüğü, bu bölgenin merkezinde dağıtım noktası yer alan lojistik firmasının kararına bağladır. Firma burada kârını en yükseğe çıkarma amacı çerçevesinde dağıtım noktalarının etki alanını belirlemektedir ve bu yapı kuramlarda geçen merkezdeki firmanın yapısı ile aynıdır. Farklı lojistik firmalarının dağıtım alanlarının büyüklüklerini belirlemeleri farklıdır nitekim lojistik hizmetini gerçekleştirdikleri ürünler farklıdır.

67