ĠĢletmeler, kar ve /veya sosyal fayda sağlamak gibi birçok amacı gerçekleĢtirmek için faaliyet göstermektedir. ĠĢletmeler, sınırsız olan insan ihtiyaçlarını ürün satıĢı veya hizmet sunumu yaparak karĢılarken, politik, hukuki, ekonomik, demografik, sosyo-kültürel, teknolojik ve küresel çevreden etkilenmektedir. ĠĢletmeler bu amaçlar ve çevresel faktörler dikkate alındığında, tüketiciler, alıcılar, potansiyel yatırımcılar, rakipler, çalıĢanlar, ortaklar, tedarikçiler, sendikalar, kredi kuruluĢları ve devletin bazı organları gibi çıkar gruplarına karĢı finansal ve finansal olmayan bilgileri sunan ve her faaliyet dönemi sonucunda elde ettiği kar üzerinden devlete vergi ödeyen ekonomik birimler olarak ifade edilebilir (Uzun, 2019: 102).
Lojistik iĢletmesi ise, insan ihtiyaçlarını karĢılamak amacıyla elde edilen çıktıları depolayan, sipariĢini düzenleyen, ambalajlayan, taĢımacılığını gerçekleĢtiren, personelleri yönlendiren ve bu süreçleri etkin ve verimli bir Ģekilde yöneten ekonomik birimlerdir. Lojistik iĢletmelerin etkin ve verimli yönetilebilmesi, lojistik sektöründe rekabet edebilmesi hatta ayakta kalabilmesi için bazı özellikleri taĢıması gerekmektedir. Bu özellikler, lojistik iĢletmeleri müĢteri memnuniyetini karĢılayabilmeli, bilgi güvenliğini, iĢ sağlığını ve iĢ güvenliğini sağlayabilmeli, 7/24 ulaĢılabilir olmalı, teknik destek sunmalı, sürdürülebilir olmalı ve risk yönetimini sağlayabilmelidir Ģeklinde sıralamak mümkündür. Bu özellikler lojistik iĢletmelerinin olumlu yönde değiĢmesine ve sektör içerisinde geliĢmesine katkı sağlayacaktır.
Lojistik iĢletmelerinin gündelik faaliyetleri içerisinde, ürünleri baĢlangıç noktasından alarak taĢıma türlerinden olan karayolu, denizyolu, havayolu, demiryolu, boru hattı, nehiryolu veya kombine taĢımacılık aracılığıyla nakliye, sigortalama, gümrükleme, depolama, elleçleme faaliyetleri yer almaktadır. Bu faaliyetlerin tam zamanında gerçekleĢtirilmesi için lojistik süreç içerisinde yer alan tüm faaliyetlerin Gümrük Kanun ve Yönetmelik‟lere, taĢıma türlerine iliĢkin devletin organları tarafından belirlenmiĢ kanunlara ve yönetmeliklere uygun olarak gerçekleĢtirilmesi
gerekmektedir. Lojistik sektör içerisinde yaĢanan tüm geliĢmeler takip edilmeli, kanun ve yönetmeliklerde yaĢanan değiĢimler iĢletmenin tüm süreçlerine entegre edilmelidir.
Özellikle lojistik sektör içerisinde süreci etkileyen kanun ve yönetmeliklerin iĢletmeler tarafından kolay bir Ģekilde anlaĢılır olması sevkiyatların zamanında yapılmasına katkı sağlayacaktır. Lojistik iĢletmeler, lojistik süreci etkileyecek tüm kanun ve yönetmeliklere hakim olmalıdır. Yeterli bilgiye sahip olmayan lojistik iĢletmeler, Maliye Bakanlığı ve Gümrük MüsteĢarlığı tarafından yetki verilmiĢ karne sahibi olan gümrük müĢaviri ve/veya kamu deneyimi bulunan kiĢi ve kurumlarla çalıĢmalıdırlar (Erdal ve Saygılı, 2007: 21). Kanun ve yönetmelikler hakkında yeterli bilgiye sahip kiĢi veya kurumlarla çalıĢmak sürecin hatasız bir Ģekilde tamamlanmasına katkı sağlayacaktır.
Lojistik iĢletmeler yaptıkları faaliyetler dikkate alınarak sınıflandırılmaktadır. Bu bağlamda lojistik iĢletmeler; taĢımacılık iĢletmeleri, depolama iĢletmeleri ve aracılık iĢletmeleri olarak sınıflandırılmaktadır (Güloğlu, 2013: 115). TaĢımacılık faaliyetinde bulunan iĢletmelerde kendi içerisinde unimodal, multimodal, intermodal ve kombine taĢımacılık yapan iĢletmeler olmak üzere 4‟e ayrılmaktadır. TaĢımacılık faaliyetinde bulunan iĢletme türlerini ġekil 2.1‟deki gibi göstermek mümkündür.
ġekil 2. 1: TaĢımacılık ĠĢletmeleri
TAġIMACILIK ĠġLETMELERĠ UNIMODAL TAġIMACILIK YAPAN ĠġLETMELER INTERMODAL TAġIMACILIK YAPAN ĠġLETMELER KOMBĠNE TAġIMACILIK YAPAN ĠġLETMELER MULTIMODAL TAġIMACILIK YAPAN ĠġLETMELER
TaĢımacılık faaliyetinde bulunan ġekil 2.1‟deki gibi belirtilen iĢletmeler, ürünün teslim edileceği veya hizmetin sunulacağı ülkenin, bölgenin, ilin veya ilçenin fiziki konumu ve siyasi durumuna göre tek bir taĢıma türü veya birden çok taĢıma türünün birlikte kullanımıyla taĢımacılık faaliyetini yerine getirmektedir. Hangi taĢıma türlerinin kullanılacağı taĢımacılık faaliyetinde bulunan iĢletmelerin sahip olduğu özelliklere bağlıdır. TaĢımacılık faaliyetinde bulunan iĢletmeleri açıklamamız hangi taĢıma türünün hangi iĢletmeler tarafından kullanıldığını ortaya koyacaktır. Unimodal taĢımacılık, bir varlığın sadece bir taĢıma türü (kara, hava, deniz, demiryolu) kullanılarak taĢınmasını ifade etmektedir. Multimodal taĢımacılık, bir varlığın birden fazla taĢıma türü (kara+hava, kara+deniz gibi) kullanılarak taĢınmasıdır. Intermodal taĢımacılık, kapıdan kapıya taĢımacılık olarak bilinen yöntemde en az iki taĢıma türü kullanılarak ilgili varlığın nihai varıĢ noktasına ulaĢmasıdır. Kombine taĢımacılık, en az iki taĢıma türü kullanılarak ve taĢıma türleri arasında ilgili varlığın bu türler arasında yer değiĢtirmesine gerek kalmadan yapılan taĢımacılığı ifade etmektedir (AltuntaĢ, http://www.ekodialog.com, 28.01.2018). Kombine taĢımacılığa örnek olarak Ro-Ro taĢımacılık gösterilebilir. Ro-Ro taĢımacılığı ilk olarak 1850 yılında tren taĢımacılığı ile gündeme gelmiĢ olup Ġngilizce “Roll On / Roll Off” kelimesinin kısaltmasıdır (BaĢar vd., 2015: 73). Ro-Ro taĢımacılığı kamyon, römork ve vagon gibi tekerlekli yük taĢıyan araçların bu amaçla üretilmiĢ yük gemileri ile taĢınmasını ifade etmektedir. Oldukça esnek olan bu taĢımacılık türünde, ürünlerin araçlara yüklenmesi ve boĢaltılması kolaylıkla yapılabilmekte ve ürünün kapıdan kapıya teslimatı gerçekleĢtirilmektedir.
Depolama iĢletmeleri ise tedarik zinciri içinde, ilgili varlığı çeĢitli amaçlarla ve değiĢik dönemlerde kullanmak amacıyla saklayan, koruyan, stoklayan veya aktarımını sağlayan idari birim alanlarına sahip ve malzeme tipine göre tasarlanmıĢ, farklı boyutlarda ve özelliklerdeki, kapalı veya açık alanları kullanarak faaliyetlerini gerçekleĢtiren ekonomik birimlerdir (TanyaĢ ve Baskak, 2012: 1).
Bu tür iĢletmeler, ilgili varlığın nihai tüketiciye ulaĢması sürecinde montaj, demontaj, mal bölme, mal birleĢtirme, etiketleme ve paketleme gibi faaliyetleri gerçekleĢtirmektedir. Depolama iĢletmeleri üç temel fonksiyon üzerinde yoğunlaĢmaktadır. Bunlar, hareket, stoklama ve bilgi transferidir. Hareket, ürünlerin kabul edilmesini, ürünlerin yerleĢtirilmesini, ürünlerin transfer edilmesi gibi eylemleri ifade etmektedir. Stoklama, ürünlerin özelliklerine göre ayrılması, depolara
yerleĢtirilmesi ve saklanması iĢlemlerini içermektedir. Bilgi transferi, depolama iĢletmelerinin üç temel fonksiyonlarından en önemlisidir. Bu fonksiyon diğer iki fonksiyonun gerçekleĢtirilmesinde etkin rol oynamaktadır. Ürün giriĢlerinde, ürünlerin yerleĢtirilmesinde, stok düzeylerinde, müĢteri verilerinde ve depolama alanlarının etkin kullanılıp kullanılmadığı konusunda yöneticilere nihai bilgileri sunarak, zamanında ve doğru kararlar almalarına yardımcı olmaktadır (Tekeli, https://docplayer.biz.tr , 10.02.2019).
Aracılık yapan iĢletmeler, proje ve özel kargo taĢımacılığı, kapıdan kapıya teslimat, çıkıĢ ve varıĢ noktalarında taĢıma süresi boyunca profesyonel operasyon hizmetleri, yurtiçi dağıtım hizmetleri, yurtiçi ve yurtdıĢı gümrükleme hizmeti ve sigortalama gibi iĢlemleri gerçekleĢtiren ekonomik birimlerdir. Bu tür iĢletmeler hem aracılık görevlerini hem de komisyonculuk faaliyetlerini gerçekleĢtirebilmektedirler. Aracılık yapan iĢletmeler, lojistik hizmet sağlayıcılar ile sürekli iletiĢimde bulunmalı ve ticari iliĢkileri korumalıdır. Bu yüzden aracılık yapan iĢletmeler, tek bir hizmet sağlayıcı ile çalıĢmak yerine birçok hizmet sağlayıcı ve tedarikçi ile çalıĢmakta ve kaynak ağını oldukça geniĢ tutmaktadır (Buran, 2010: 46).