Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminde maliyetler faaliyetlere göre takip edilmekte ve uygun dağıtım anahtarlarıyla faaliyetlere dağıtılmaktadır. Fakat bu süreç her zaman sorunsuz devam etmemektedir. Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin
yukarıda belirtilen birçok avantajına rağmen, yöntemin dezavantajına iliĢkin literatürde yapılmıĢ bazı eleĢtiriler de bulunmaktadır. Bu dezavantaja iliĢkin eleĢtirileri aĢağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Deran v.d., 2014: 147-148; Karğın, 2013: 27-28; Akıncı, 2013: 75; Gürsoy, 2010: 91; Alkan, 2005: 47; Doğan, 1996: 181).
Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemine iliĢkin yapılan eleĢtiriler incelendiğinde, yöntemin anlaĢılmasının ve uygulanmasının karmaĢık olması, Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin iĢletmeye kurulması ve uygulanması
için deneyimli personellere ihtiyaç duyulması ve kalifiye personel eksikliği, Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin iĢletmeye kurulması, uygulanması ve
süreçlerin takibinin maliyetli olması,
ĠĢletmede kullanılan mevcut maliyetleme sisteminin yerine getirilecek yeni maliyetleme yaklaĢımlarının iĢletme çalıĢanları üzerinde yarattığı baskı, Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin iĢletmeye gelecekte ortaya
çıkabilecek maliyet artıĢlarını ve kaçınılabilir maliyetleri göstermekten uzak olması,
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin kullanılması ile kaynak maliyetlerinin dağıtılmasında daha fazla dağıtım anahtarının ortaya çıkması ve yoğunluğun artması,
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin verimli bir Ģekilde kullanılması iĢletmenin tüm çalıĢanlarını ilgilendirdiğinden motivasyon ve koordinasyon eksikliğinden ortaya çıkabilecek problemlerin muhtemel olması,
Yönetim desteğinin yetersiz olması,
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin etkin ve verimli bir Ģekilde uygulanabilmesi için gerekli olan bilgilerin elde edilmesinin zorluğu,
Kapasite kullanımının atıl veya aĢırı düzeyde gerçekleĢtirilmesi,
Ürün veya hizmet fiyatlarının belirlenmesinde maliyet bilgisine ihtiyaç olmadığı, fiyatların piyasada oluĢtuğu düĢüncesinin kabul görmesi,
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin uygulanması sonucunda iĢletmeye yaratacağı katkının yönetim ve çalıĢanlar tarafından algılanamıyor olması, Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi, müĢterinin talep ve isteklerine göre
özellikli olarak üretilen ürünler veya sunulan hizmetler için standart üretilen ürünlere veya sunulan hizmetlere göre daha yüksek bir maliyeti müĢteriye
sunmaktadır. Bu durum iĢletmeleri farklı fiyat politikaları uygulamaya ve müĢterileri de daha çok standart ürünleri almaya ya da farklı üreticilere yönelmeye itmektedir. MüĢteri odaklı yaklaĢımın önem kazandığı günümüzde bu durum bir çeliĢki oluĢturmaktadır.
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin çok dinamik bir yapıya sahip iĢletmelerde uygulanmasında yaĢanan sıkıntılar,
Üretim veya hizmet yapısında ve faaliyet türlerindeki değiĢikliklerin sürekli olduğu iĢletmelerde faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin uygulanması için sürekli olarak faaliyet maliyet havuzlarının güncellenmesini ve doğal olarak iĢletmenin ekstra maliyetlere katlanmasına sebep olmasıdır.
Yukarıda ifade edilen eleĢtirilerden dolayı birçok iĢletme faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemini uygulamaktan vazgeçmekte ve geleneksel maliyet yöntemini kullanmaya devam etmektedir. Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemine yöneltilen eleĢtirilerin dikkate alınması ve gerekli önlemlerin alınması ile faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemini uygulamaya karar vermesi iĢletmelerin daha anlamlı veriler elde etmesine olanak sağlayacaktır.
4.6. FAALĠYET TABANLI MALĠYETLEME YÖNTEMĠNĠN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI
ĠĢletmeler maliyetlerini hesaplamak amacıyla birçok yöntemi kullanabilmektedir. Hangi yöntemin benimseneceğine ve uygulanacağına iĢletme yönetimi yapılan analizler ve yöntemden beklenilen faydaya göre karar vermektedir. ĠĢletme için en uygun maliyet yönteminin benimsenmiĢ olması, iĢletmeye avantaj sağlasa da birtakım dezavantajları da ortaya çıkacaktır. ĠĢlem maliyetlemesi olarak da ifade edilen (Doğan ve Çakıcı, 2016: 46) faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi, geleneksel maliyet yönteminin ürün maliyetlerini hesaplamadaki eksikliklerini gidermek ve daha doğru ürün maliyeti hesaplanması amacıyla tasarlanmıĢ bir yöntemdir. Yöntemin iĢletmeye sağladığı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin avantajlarını aĢağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Gunasekaran, 1999: 125):
Daha kesin mamul ve hizmet maliyetine ulaĢılmasını sağlamaktadır (Demir, 2008: 58).
SağlamıĢ olduğu detaylı ve doğru maliyet bilgileriyle mamul satıĢ fiyatı ve karlılığının belirlenmesi, mamul karması ve kaynak oluĢturma (sourcing) gibi konular hakkında kararları vermede yararlanılacak bilgileri sağlamaktadır. Mamul tasarımcılarının yapmıĢ oldukları farklı tasarımların maliyet ve
esneklik üzerindeki etkilerini anlamalarına ve tasarımlarını uygun Ģekilde değiĢtirmelerine olanak sağlamaktadır.
Yöneticilerin dikkatini faaliyetler ve faaliyetler tarafından talep edilen kaynaklar üzerinde toplayarak, faaliyetlerin performansının iç yüzünü yakalamalarını sağlar ve böylece sürekli geliĢme sürecini desteklemektedir. Yöneticilere, karmaĢıklığı anlamak ve elimine etmede yararlı olan faaliyete
dayalı bilgiler sağlayarak üretimdeki karmaĢıklığın yönetilmesini sağlamaktadır.
Maliyet azaltımına yardımcı olmaktadır.
Doğru maliyet hesaplamalarıyla, faaliyet tabanlı bütçeleme ve sapma analizleri için detaylı bilgi sağlamaktadır.
Finansal ve finansal olmayan bilgilerin elde edilmesine olanak sağlamaktadır (Demir, 2008: 58).
Yöneticilere, faaliyetler ve faaliyetlerin tükettiği kaynaklar konusunda daha net bilgiler sunmaktadır (TaĢçı, 2004: 67).
ĠĢletmede maliyet bilincini benimsetmekte ve düĢük maliyetle yüksek kalitede üretim yapılmasına olanak sağlamaktadır (TaĢçı, 2004: 67).
Geleneksel kurumsal kaynak planlaması (Enterprise Resource Planning - ERP) ve müĢteri iliĢkileri yönetimi (Customer Relationship Management - CRM) sistemlerinden veri beslemesi yapabilmektedir (Küçüktüfekçi, 2014: 55). Yöntem hem küçük hem de büyük iĢletmelerde uygulanabilmektedir. Büyük
ve karmaĢık iĢ akıĢına sahip iĢletmelerde uygulanması yöntemin avantajını ortaya koymaktadır (Küçüktüfekçi, 2014: 56-57).
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin dezavantajlarını aĢağıdaki gibi sıralamak mümkündür(Gunasekaran, 1999: 125):
Yöntemin kurulması zaman alıcı ve maliyetli bir süreçtir (Güzeldere, 2007: 45).
Yöntemin kurulması için gerekli verilerin subjektif ve verilerin geçerliliğinin doğrulanmasının zor olmasıdır.
Verileri depolamak, iĢlemek ve raporlamak oldukça pahalıdır.
Yöneticilere sunulacak raporların hazırlanması ve analiz edilmesinde çok geniĢ bir veri tabanı, güçlü analizler ve raporlama araçları gerekmektedir (Küçüktüfekçi, 2014: 58).
Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi modellerinin çoğu bölgeseldir. Bu durum iĢletmeye yönelik karlılık fırsatlarını bütünleĢtiren bir bakıĢ açısı sağlamayabilir.
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin, değiĢen koĢullara uyum sağlamak için güncelleĢtirilmesi kolay olmayabilir.
Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi modelleri, kullanılmayan kapasite potansiyelini göz ardı ettiği için teorik açıdan doğru olmayabilir.
Bazı iĢletmelerin değiĢikliklere ve yeniliklere kapalı olmasıdır (TaĢçı, 2004: 70).
4.7. FAALĠYET TABANLI MALĠYETLEME YÖNTEMĠ ĠLE GELENEKSEL