Liderlik

Bilgi yönetimi, üst yönetimler tarafından yeterince anlaşıldığı ve desteklendiği taktirde gerçekleştirilebilir (Mason ve Pauleen, 2003: 47). Üst yönetimin desteğiyle örgütler, bilgi yönetimi için gerekli kaynaklara ulaşır ve çeşitli politikalar oluşturarak çalışanlara bu konuda bir yön tayin ederler (Austin vd., 2008: 374). Çalışanlara yön verilmesi ve onların desteklenmesi konusunda üst yönetimin desteği tek başına yeterli olmayıp, bu desteğin bütün çalışanlara yayılması ve bilgi yönetiminin benimsetilmesi için liderlere önemli görevler düşmektedir.

Başarılı bir bilgi yönetimi için liderlere düşen başlıca görev bilgi yönetimi süreçlerindeki koordinasyonun ve kontrolün sağlanmasıdır. Ne tür bilgiye ihtiyaç duyulduğunun belirlenmesinden, hangi bilgi kaynaklarının kullanılacağına; bilgi yönetimi süreçlerinin hangi sırayla ve kimler tarafından gerçekleştirileceğinden, ortaya çıkan bilginin örgütsel süreçlere entegre edilmesine kadar bütün aşamalar liderin koordinasyonuyla yürütülür. İhtiyaç duyulan bilgi kaynaklarının doğru zamanda, doğru miktarda ve ulaşılabilir durumda olmasını sağlamak, bu kaynakların niteliğinden emin olmak ve kaynakların sürekliliğini sağlamak ise liderliğin bilgi yönetimindeki kontrol işlevini ifade eder. Ayrıca, bilgi kaynaklarının yanlış kişilerce kullanılabilir olması veya kaynakların eskimesi, kaybolması gibi durumlara karşı liderlerin kontrolü sağlaması oldukça önemlidir (Holsapple ve Joshi, 2000: 239-240).

Bilginin emek ve sermaye gibi bir üretim faktörü olarak kullanıldığı işletmelerde liderler, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarının yanı sıra bir katalizör görevi de yapmaktadırlar (Holsapple ve Joshi, 2000: 241). Başka bir deyişle liderler, bilgi yönetiminin başarısı için gerekli olan davranışları sergileyen birer rol modeldir. İzleyicileri ve örgütün diğer üyeleriyle sahip olduğu bilgiyi paylaşmaktan çekinmeyen, her fırsatta önerilerini dile getirebilen, sürekli öğrenme arzusunda olan, yeni fikirlere açık bir lider, başarılı bir bilgi yönetimi için örnek bir rol model olabilir. Rol model olabilmek için ise sözlerden ziyade davranışlar hayati önem taşımaktadır. Liderlerin davranışlarını örnek alarak onlar gibi davranmaya çalışan izleyiciler bilgi yönetimi sürecinde aktif birer katılımcı olabilirler (Wong, 2005: 267).

Liderlerin, bilginin yaratılması ve paylaşılması konusunda izleyicileri destekleyici olması da bu süreçleri kolaylaştıran önemli faktörlerden biridir. İzleyicilerin fikirlerine değer veren, onları fikir ve bilgi paylaşımı konularında yüreklendiren, herkesin düşüncesini açıkça dile getirebileceği ortamı yaratan, katılımcı karar verme süreciyle izleyicileri motive eden liderler bilgi yönetimi sürecinde önemli

birer destekçi olabilirler. Fikirlerinin ve sahip oldukları bilginin liderleri tarafından önemsendiğini ve karar verme sürecinde etkili olduğunu gören izleyiciler böylece bilgi paylaşımı konusunda daha istekli davranacaklardır (Srivastava vd., 2006: 1241).

Başarılı bir bilgi yönetiminin gerçekleşmesi için liderler, izleyicilerin bilgi edinme becerilerinin geliştirilmesi, kişisel bilgilerin örgütsel bilgi havuzuna dahil edilmesi, bilgi kaynaklarına erişimin kolaylaştırılması için uygun ortamı sağlamakla yükümlüdürler (Holsapple ve Joshi, 2000: 241). Bu ortamın sağlanması için gerekli olan en önemli unsur bireyler ve bölümler arasında etkili bir iletişim ağının kurulmasıdır. Bu iletişim ağı resmi olarak çeşitli teknolojiler yardımıyla (e-mail, telekonferans, video konferans, CAD, CAM, SAP gibi programlar, çeşitli veritabanları ve örgütlere özel kurulan yazılımlar vb.) kurulabileceği gibi (Roberts, 2000: 435); gayri resmi olarak sosyal etkileşimlerin artırılmasıyla da genişletilebilir. Resmi olmayan kanallarda gerçekleşen yüz yüze iletişimin, resmi kanallarda gerçekleşen iletişime göre daha etkili olduğu bilindiği için sosyal etkileşimleri artırmak oldukça önemlidir (Cabrera ve Cabrera, 2005: 729). Lengnick-Hall ve Lengnick-Hall (2003: 99), çalışanları çeşitli organizasyonlarla aynı çatı altında toplamanın aralarındaki etkileşimi artırdığını, böylece hem etkileşim sırasında bilgi paylaşımı yapıldığını hem de birbirlerine aşinalık kazanan çalışanların daha sonraki süreçlerde paylaşımlarının çoğaldığını ifade etmektedir. Özetle, bilgi yönetiminin etkinliğini sağlayan bir iletişim ağının kurulabilmesi için liderlere düşen görev hem sosyal ortamlar yaratarak etkileşimi artırmak hem de çeşitli bilgi iletişim teknolojilerinin entegrasyonunu sağlayarak iletişimi kolaylaştırmaktır.

Kurulan iletişim ağının "etkili" olmasındaki en önemli unsur güvendir. Hem çalışma arkadaşlarına hem de genel olarak sisteme güven duyan izleyiciler bilgi paylaşımı konusunda daha açık olabilirler. Nitekim kimse, tam anlamıyla güvende hissetmediği bir ortamda, tam olarak güvenmediği biriyle bütün bilgisini paylaşmak istemez. Bu hususta liderler, izleyicilerin daha şeffaf, açık ve net olmalarını sağlayacak psikolojik koşulları ve güven ortamını yaratmakla yükümlüdürler. Bu güven ortamı adaletin sağlandığı, verilen sözlerin tutulduğu, dürüstlüğün ilke edinildiği, tutarlılığın esas alındığı, başarıların takdir edildiği, ahlaklı olmanın kültürleştiği bir örgüt içinde yaratılabilir (Ribiere ve Sitar, 2003: 45). Liderlerden beklenen ise bilgi paylaşımı için gerekliliği vurgulanan bu değişimlerin öncülüğünü yapmalarıdır (Doğan ve Kılıç, 2009: 102).

Kişisel bilginin örgütün kullanabileceği yenilikçi ve yaratıcı fikirlere dönüşmesinde, bilginin paylaşılması ve kullanılmasında liderlerin izleyicileri motive etmelerini sağlayan diğer bir faktör ödül ve teşvik sistemleridir. Günlük rutin programı dışına çıkmak istemeyen, yeni teknolojilere uyum sağlamaktan kaçınan veya bilgi paylaşımı konusunda fazladan bir çaba harcamak istemeyen çalışanlar için bu teşvik sistemleri olmazsa olmazdır. Teşvik ve ödüller; prim, hisse senedi, tatil imkanları şeklinde somut olabileceği gibi; prestij sağlama, güçlendirme, çeşitli platformlarda temsil yetkisi verme gibi soyut da olabilir (DeTienne vd., 2004: 33).

Özetle liderler, bilgi yönetiminin etkinliğini ve başarısını temin etmede hem doğrudan liderlik vasıflarıyla hem de örgüt kültürünün bilgi yönetimine uygun şekilde dönüştürülmesine öncülük ederek katkı sağlamaktadırlar. Bilgi yönetimini etkileyen en önemli unsurlardan biri olarak liderler, bilgi-yoğun endüstriler içinde "bilgi liderleri" olarak nitelendirilmektedirler. Bir örgütün bütün hiyerarşik kademelerinde bilgi yönetimi sürecinde izleyicileri motive eden ve onlara koçluk eden, davranışlarıyla onlara rol model olan, etkili iletişimle süreci yönlendiren bilgi liderlerine ihtiyaç bulunmaktadır. Yukarıda belirtildiği üzere bilgi liderleri, bilgi yönetiminin hedeflerini açık bir biçimde izleyicilere aktararak onlara rehberlik ederler. Böylece izleyiciler, bu hedeflere ulaşmak için kendilerine düşen rolün bilinciyle sürece etkin katılım gösterebilirler (Singh, 2008: 6).