LEGIO V MACEDONICA

MÖ 43 yılında Pansa315 tarafından Romalılardan oluşturulmuş bir lejyondur. İlk kurulduğunda Legio V Urbana olarak anlandırılmıştır. MÖ 29–27 yılında Macedonica’nın Roma topraklarına katılması esnasında sağladığı yararlarından dolayı Legio V Macedonica ismini almıştır.316 Legio V Macedonica’nın başka bir ismi yoktur, fakat Maternus isyanının bastırılmasında kazandığı başarıdan dolayı Commodus tarafından MS 186 yılında Pia Fidelis317 (sadık ve vefakâr) ünvanıyla ödüllendirilmiştir. Lejyonun simgesi Boğa ve Kartal’dır.318

4.15.1. Arkeolojik Buluntular

MS I. yüzyıl sonu II. yüzyıl başına tarihlendirilen yazıt (Y–25), bir mezar yazıtı olmayıp yazıtın yazıldığı tarihte hayatta olan Romalı yüksek rütbeli bir askeri onurlandırma amacıyla yazılmıştır. Dolayısıyla Legio V Macedonica’nın, yazıtın bulunduğu yerde konuşlanmış olması kabul edilebilir. Çünkü yüksek rütbeli bir askerin bulunduğu yerde, bu askere bağlı birliklerin, bu askerin yanında olması gerekir.

Bugün Yalvaç Müzesinde bulunan ve Yalvaç Müzesi env. No. 803 ile kayıtlı sikke incelendiğinde, sikkenin ön yüzünde İmparator Vespasianus (MS 69- 79) betimlenmiştir. Dolayısıyla (Lev. 16c)’deki sikkenin de onun döneminde darp edilmiş olması gerekir. Biraz yıpranmış da olsa aynı sikkeden bir tane daha bulunması (Yalvaç müzesi env. no: 2901) bu sikkelerin Antiocheia’da MS 70–80 yılları arasında darp edilmiş olduğunu gösterebilir. Vespasianus’un imparatorluk döneminde, sikkelerin darp edilme yeri ve

315

Bunson 2002, 410.

316

Ritterling 1925, 1587; Farnum 2005, 19; Icon Group 2008, 122; Bu ismi almasının nedeni olarak bir dönem Macedonica bölgesinde bulunmasına bağlar.

317

Ritterling 1925, 1372; Farnum 2005, 19.

318

tarihleri ile Legio V Macedonica’nın Anadolu’dan geçiş tarihleri ve yazıtta belirtilen askerin hayatta olduğu göz önüne alınarak birinci yüzyıl sonu ikinci yüzyıl başına tarihlendirilen yazıtın MS 70’li yıllara tarihlendirilmesinin uygun olacağını düşünmekteyim. MS 70 yılından itibaren Anadolu’dan geçerek Danube’ye giden Legio V Macedonica’nın Antiocheia’da birkaç yıl konuşlanmış olduğu düşünülebilir.

4.15.2. Legio V Macedonica’nın Anadolu’ya Gelişi

Legio V Macedonica’nın Anadolu’ya ne zaman geldiği tam olarak bilinmemekle birlikte Anadolu’ya Homanadlara karşı başlatılan savaş nedeniyle MÖ 25 yılı civarında Avrupa’dan319 (Muhtemelen Troesmis’ten) geldiği bilinmektedir. Legio V Macedonica, SE 2568’e320 göre Anadolu’ya Ephesos üzerinden gelerek Pisidia Antiocheia’sında konuşlanmış olabilir. Çünkü lejyonun Anadolu’da nerede konuşlandığına dair herhangi bir kanıt mevcut değildir.

Antiocheia, gelen askeri birliklerin (özellikle de lejyon gibi o döneme göre son derece büyük askeri birliklerin) ihtiyaç duyacağı lojistik ihtiyaçlarını karşılayabilecek Anadolu’daki önemli Roma koloni kentlerinden birisidir. Ayrıca stratejik açıdan bakıldığında, Antiocheia’nın Homanad bölgesine yakınlığı da Legio V Macedonica’nın burada konuşlandırılmasını düşündürecek diğer bir nedendir.

4.15.3. Legio V Macedonica’nın Anadolu’daki Görevleri

Homanad savaşlarının oldukça uzun sürdüğü ve Roma’nın bu savaşlar için daha fazla sayıda lejyon gönderdiği bilinmektedir. Bu savaşın uzun süre devam etmesinde arazinin oldukça engebeli olması ve Homanadların Romalıların karşısına düzenli ordularla çıkmayıp sürekli vur kaç taktiğiyle savaşmasının en etkili faktörler olduğu ileri sürülebilir. Bu savaşın milat başlarında Roma lehine döndüğü Legio XXII Deiotariana’nın bölgeden gönderilmesiyle de anlaşılmakla birlikte yine MS 6321 yılına kadar devam ettiği de bilinmektedir. MÖ 25 yılı ile MS 6 yılları arasında Anadolu’nun başka bölgelerinde de herhangi bir arkeolojik buluntunun olmaması nedeniyle savaşın

319

Speidel 1984, 276; Speidel, lejyonun daha önce Cappadocia’da konuşlanmış olabileceğini ve Homanad mücadeleleri için Cappadocia’dan gelmiş olabileceğini ileri sürer.

320

SE 2568; Bu yazıt, Cumhuriyetin hemen sonuna Augustus’un imparator olduğu dönemin başına rastlamaktadır.

321

MS 25 yılında Galat kralı Amyntas’ın ölümü üzerine Galatya Roma’ya ilhak edilir. Yine aynı tarihte Anadolu’da İsaura bölgesinde Roma ile Homanad’lar arasında uzun yıllar sürecek savaşların başlar. Bu savaşlar MS 6 Romalıların, Homanadları yenmesinden sonra biter.

bitimine kadar Legio V Macedonica, sürekli olarak Antiocheia’da konuşlandırılmış olabilir. Homanad savaşlarının Roma lehine sonuçlanmasıyla birlikte MS 6 yılında sonra Legio V Macedonica, Anadolu’dan Moesia Inferior’a322 gönderilmiştir.323

MS birinci yüzyılın ikinci yarısının başından itibaren Doğuda, Armenia üzerinde başlayan hâkimiyet mücadeleleri Parth-Roma sürtüşmelerine sebep olduğundan Legio V Macedonica, Moesia Inferior’dan P. Partius Verus komutasında Anadolu’da Pontus bölgesine gönderilmiştir.324 Lejyon biraz geç geldiğinden Paetus’la birlikte gitmeyip Pontus’da konuşlandırılır. Pontus bölgesinde yaklaşık iki yıl konuşlandıktan sonra Corbulo’nın diğer lejyonlarıyla birlikte Melitene’de toplanıp, Euphrates’i aşarak Syria325 giderler. Burada Parth’lara karşı savaşmışlardır ve ardından MS 67 yılında Kudüs’te konuşlandırılmışlardır.326

Keppie, Legio V Macedonica’nın MS 70 yılında Yahudi ayaklanması bittikten sonra Titus’un Euraprates’ten başlayan ve Mısır’da sona eren gezisine eşlik etmesinin ardından tekrar Anadolu’ya gelip oradan Danube’ye döndüğünü ifade eder.327 Lejyon Avrupa’ya dönerken Anadolu’da Pisidia Antiocheia’sına gelmiş ve burada bir süre konuşlandırılmış olabilir. Ne kadar süre kaldığı bilinmemekle birlikte birkaç yıl kaldığı kabul edilebilir. Danube eyaletine gönderilen328 lejyon uzun süre konuşlandıktan sonra MS III yüzyılda Syria’de Heliopolis’e intikal etmiş ve orada konuşlanmıştır.329

Legio V Macedonica’nın daha sonraki savaşlarda Anadolu’ya gelip gelmediği bilinmezken Mittford, henüz yayınlanmamış (Legio V Macedonica’ya bağlı bir bölüğün komutanı olan M. M. Caesius Verus’a ait) bir yazıta göre bu bölüğün Pontus bölgesinde Comama’da Armenia yolu üzerinde bulunduğunu ve muhtemelen Traianus döneminde de burada konuşlandırılmış olabileceğini ifade eder.330

4.15.4. Sonuç

322

Mitford 1980, 1204.

323

Bkz. Avrupa’daki Safahatı için: Rumen Ivanov, ZEP 80 içinde: “Lixa Legionis V Macedonicae Aus

Oescu”, 131–136 (1990).

324

Mitford 1980, 1204; Mitford, bunu CIL III 3169’a dayandırır; Ayrıca bkz. Legio V Macedonica, Cohors X bölümü.

325

Tacitus, Annales 15. 26; Keppie 2000, 190; Bennett 2006, 86.

326 Bennett 2006, 88. 327 Keppie 2000, 190. 328 Keppie 2000, 187. 329 Keppie 2000, 91. 330 Mitford 1980, 1197, dipnot 77.

MÖ 25 yılı vivarında Anadolu’ya gelmiş ve yaklaşık 30 yıl Homanad savaşlarına katılmış olan Legio V Macedonica, bu savaşların bitmesinin ardından Anadolu’dan ayrılmıştır. Anadolu’daki en uzun süreli konuşlanması da Homanad savaşlarından dolayıdır. Bu savaşlardan sonra Anadolu’dan ayrılan lejyon, daha sonra Anadolu’da uzun süreli hiç konuşlanmamıştır. Sadece Doğu-Batı intikalleri esnasında kısa süreli olarak lojistik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kalmış olabilir.