LEGIO XV APOLLINARIS

Augustus tarafından MÖ 41–40 yıllarında kurulmuştur.363 Augustus, kendisine koruyucu tanrısı olarak Apollon’u kabul ettiğinden lejyona da bu ismi vermiştir.364 Actium savaşından sonra Noricum eyaletinde (bu eyalet daha sonra Pannonia eyaletine bağlanmıştır.) Carnuntum’da konuşlanmıştır. Legio XV Apollinaris’e, Avidius Cassius isyanına katılmadığı için, MS 176 yılında Marcus Aurelius tarafından Pia Fidelis365 (sadık ve vefakâr) ünvanı verilmiştir. Legio XV Apollinaris’in bilinen lejyon sembolü yoktur.

4.22.1. Arkeolojik Buluntular

Satala’da ele geçen buluntulardan (Y–30, 31, 32, 33, 34) Legio XV Apollinaris’in Satala’da şüpheye yer bırakmayacak şekilde konuşlandığını göstermektedir. Fakat yazıtların, tarihlendirilmesine göre kesin ve belli bir zaman dilimine dayandırılamaması, Legio XV Apollinaris’in Satala’ya geldiği ve Satala’dan ayrıldığı tarihlerin bilinmesinde ya da ne kadar süre konuşlandırıldığı konusunda problemlere neden olmaktadır. (Lev. 17b, 18a)

Ancyra’da ele geçen ve MS II yüzyıla tarihlendirilen (Y–35)’e göre yüksek rütbeli bir askere ait yazıttan dolayı Legio XV Apollinaris’in veya lejyona bağlı bir ya da daha fazla sayıda cohors’un Ancyra’da konuşlandırıldığı ileri sürülebilir. Aynı şekilde MS II. yüzyıla tarihlendirlen (Y–36)’da ismi geçen askerin rütbesinin küçük olmasından dolayı tüm bir lejyonun Ancyra’da konuşlandığını ileri sürmek mümkün değildir. Muhtemelen bu askerle birlikte kendisine bağlı bir bölüğün Ancyra’da konuşlanmış olduğu kabul edilebilir.

Lystra’da ele geçen (Y–37)’ye göre Legio XV Apollinaris bütün bir lejyon olarak yazıtın bulunduğu bölgeye gelmiş olabilir ya da sadece bir birliğini belirli bir görev

363

Keppie 1984, 210; Cowan 2003, 6; Farnum 2005, 23; Farnum, MÖ 43 yılında kurulduğunu belirtir. Parker 1928, 270; Parker, Actium savaşından önce kurulduğunu ileri sürer.

364

Parker 1928, 270; Keppie 1984, 210; Farnum 2005, 23.

365

maksadıyla göndermiş olabilir. Yazıt her ne kadar tarihlendirilmemiş olsa da MS II yüzyıl sonu ya da III yüzyıl başına tarihlendirilebileceği düşüncesindeyim.

Vagharshapat’ta (Ermenistan sınırları içerisinde Türkiye sınırı yakınında bulunan, bugün Ejmiatsin (Echmiatsin, Echmiadzin) olarak bilinen şehirde) ele geçen ve MS 177– 180 yıllarına tarihlendirilen (Y–38), yine aynı şehirde ele geçen ve MS 184–185 yıllarına tarihlendirilen (Y–39)’a göre, adı geçen tarihler arasında Legio XV Apollinaris’in Vagharshapat’ta on yıl civarında konuşlandırılmış olduğu ileri sürülebilir.

4.22. 2. Legio XV Apollinaris’in Anadolu’ya Gelişi

Legio XV Apollinaris, İmparator Neron döneminde Armenia üzerinde başlayan Roma-Parth mücadeleleri nedeniyle doğuda sefere başlayan Corbulo’nun isteği üzerine Marius Celsus366 komutasında MS 61 yılı367 sonunda Pannonia’dan Cappadocia’ya gönderilmiştir. Corbulo, seferi bitirinceye kadar (MS 66 yılına kadar) Cappadocia ile Syria’de bulunmuş ve seferinin başarıyla bitmesiyle birlikte Legio XV Apollinaris, Syria’da konuşlandırılmıştır.368 MS 66 yılı sonunda Filistin’de başlayan ayaklanmanın MS 67 yılında daha da artmasıyla birlikte, ayaklananlara karşı Roma’nın başlattığı mücadelede Legio XV Apollinaris de yer almış, MS 70 yılında Kudüs’ün ele geçirilmesi ve ayaklanmanın bastırılması ile savaş sonuçlandırılmıştır.369 Savaş sonunda Titus’un MS 70 yılındaki Euphrates’ten başlayarak Mısır’a kadar devam eden seyahatinde Legio V Macedonica ile birlikte Legio XV Apollinaris de Titus’a eşlik etmekle görevlendirilmiştir. Bu görevden sonra Legio XV Apollinaris tekrar Carnuntum’a, Pannonia eyaletine geri dönmüştür.370

4.22.3. Legio XV Apollinaris’in Anadolu’ya İkinci Gelişi ile ilgili Tartışmalar

Legio XV Apollinaris’in Anadolu’ya geliş zamanı ile ilgili olarak çeşitli tartışmalar vardır. Bu tartışmalarda bahsedilen tarihler birbirlerine yakın olmakla birlikte birbirlerinden farklıdır. Ritterling’e göre Hadrianus döneminin sonlarında ya da Traianus döneminin başında yeniden yapılan askeri düzenlemelerle Legio XV Apollinaris, 366 Tac. Ann. XV, 25. 367 Bennett 2006, 86. 368

Keppie 2000, 187; Keppie, Corbulo’nun seferinden sonra Lejyonun Danube eyaletine döndüğünü ifade eder.

369

Keppie 1984, 210; Bennett 2006, 88; Keppie 2000, 189.

370

Cappadocia’ya yerleştirilmiştir.371 Keppie, Legio XV Apollinaris’in MS 117 yılında Satala’ya geldiğini belirtir.372 Mittford, Traianus döneminde Satala’da konuşlanmış olan Legio XVI Flavia Firma ile Legio XV Apollinaris’in yer değiştirdiğini ve bu lejyonun Traianus döneminde Satala’da konuşlandırıldığını ifade eder.373 Farnum, Legio XV Apollinaris’in MS 114–116 yılları arasında Romalılar ve Parthlar arasından yapılan savaşlara katıldığını ve MS 120 yılında Satala’ya gönderildiğini ileri sürer.374

4.22.4. Legio XV Apollinaris’in Anadolu’daki Görevleri

MS 161 yılında Elegeia’da Parth’lara karşı yapılan savaşı anlatan Cassius Dio, Parth’ların lejyonun etrafını çevirdikten sonra bütün lejyonu komutanları ile birlikte yok ettiğini yazmıştır.375 Dio’nun yazdığı bu durum çeşitli problemlere neden olmaktadır. Çünkü Roma’nın askeri geleneklerinde yok edilen ya da dağıtılan lejyonlar yeniden kurulmamakta, bunun yerine yeni bir lejyon farklı isim ve numarada kurulmaktadır. Dolayısıyla bu savaş Dio’nun anlattığı gibi olduysa ya savaşta yenilen ve tamamıyla yok edilen lejyon farklı bir lejyondu ya da yenilen lejyon Legio XV Apollinaris idiyse bu durumda ağır bir yenilgi olmaması gerekmekteydi. Çünkü bu tarihten kısa bir süre sonra Legio XV Apollinaris’e bağlı bir birliğin (Vexillation) ya da tüm lejyonun MS 175 yılı civarında (Y–38, 39’a göre) Armenia’nın başkentine gönderildiği ve bu birliğin ya da tüm lejyonun burada uzun bir süre kaldığı ileri sürülebilir.376.

I. Şapur, MS 256 yılında Armenia ve Cappadocia’da yaptığı istilalarla birlikte Satala’yı da ele geçirmiştir. Legio XV Apollinaris, Trapezunta çevresine çekilerek bu bölgeyi savunmuştur. I. Şapur’un yaptığı bu istilada Apollinaris büyük ölçüde yıpranmış olmasına rağmen yok olmamıştır.377

371

Ritterling 1925, 1747,54.

372

Keppie 2000, 221; Keppie, Traianus’un Parth seferinde doğuya daha fazla lejyon getirdiğini beliritir. Bunlardan birisi Apollinaris’tir. Fakat MS 135 yılına kadar Apollinaris doğuda olduğunu gösteren delil mevcut değildir. Bu delil yokluğuna rağmen Apollinaris, Traian’ın Parth seferinden sonra Cappadocia’da Satala’ya konuşlanmış olduğunu ileri sürer. Ayrıca aynı eserin 224. sayfasında MS 71-135 yılları arasında doğudaki lejyonların dağılımı listesinde MS 117 yılından önce Satala’da Legio XVI Flavia Firma’nın konuşlandığı, Apollinaris’in MS 117 yılından sonra Satala’da konuşlandığı görülür.

373

Mittfrod 1980, 1197; Mitford, aynı makalenin 1200. sayfasında Apollinaris’in MS 116 yılında Satala’da bulunduğunu ileri sürer.

374

Farnum 2005, 23.

375

Dio Cassius, LXXI, 2.1.

376

Mitford 1980, 1206; Ritterling 1925, 1747, 1754; Ritterling, Legio XV Apollinaris’e bağlı birliğin değil, Apollinaris’in kendisinin Valarsapa’da bulunuğunu Dessau’ya dayandırarak ifade eder.

377

4.22.5. Sonuç

Farklı zamanlarda Anadolu’ya iki defa gelen Legio XV Apollinaris, Anadolu’ya ikinci gelişiyle birlikte, kendisine kalıcı konuşlanabileceği üs olarak Satala’yı seçmiş ve burada konuşlanmıştır. Satala’da konuşlandıktan sonra kendisine verilen görevler çerçevesinde zaman zaman Anadolu içerisinde çeşitli bölgelere ya kendisi tüm bir lejyon olarak ya da bazı birlikleriyle intikal etmiş, buralardaki görevlerinin sona ermesinden sonra tekrar ana üssü olan Satala’da geri dönmüş ve burada konuşlanmaya devam etmiştir.

Legio XV Apollinaris, Anadolu’da uzun bir zaman dilimi içerisinde konuşlanmış olmasıyla birlikte lojistik ihtiyaçlarını(asker, yiyecek içecek vb.) da Anadolu’dan karşılamış olmalıdır. Bu nedenle Anadolu’nun çeşitli bölgelerine dağılmış Legio XV Apollinaris’te görev yapmış askerlere ait mezar stellerinin yanı sıra onur yazıtları da bulunmuştur.