LEGIO XII FULMINATA

Iulius Gaius Caesar tarafından MÖ 58 yılında XII. Lejyon olarak Helvetii’lere karşı oluşturulmuştur.343 Caesar’la birlikte MÖ 58–49 yılları arasında Gallia’da kalmış, MÖ 49 ve 48 yılında İtalya’da Pharsalus’ta konuşlandıktan sonra MÖ 46–45 yılında dağıtılmıştır. Hemen arkasından XII Paterna olarak yeniden kurulmuş ve MÖ 44–43 yılında yeniden organize edilmiştir. MÖ 41 yılında “Victrix”344 olarak isimlendirildikten sonra MÖ 41–31 yılları arasında Antonius’la birlikte doğuda kalmıştır. MÖ 33 yılında “Antiqua”345 olarak yeniden isimlendirilmiştir. Actium savaşından sonra MÖ 27 yılında ismi yenilenerek sürekli kullanacağı “Fulminata”346 ismini almıştır. MÖ 14347 yılında Mısır’a, sonra da Syria’ya gönderilmiştir348. Legio XII Fulminata Syria’ya gönderildikten sonra Kuzey Syria’da Raphanae’ye349 konuşlandırılmıştır. Marcus Aurelius döneminde MS 175 yılında Legio XII Fulminata’ya Certa Constans (emin ve sadakatli) ünvanları verilmiştir350. Legio XII Fulminata’nın bilinen lejyon sembolü yoktur.351

343 Keppie 1984, 209. 344 Farnum 2005, 22. 345 Farnum 2005, 22. 346 Farnum 2005, 22. 347

Farnum 2005, 22; Farnum, legio XII Fulminata’nın MÖ 30–25 yılları arasında kaldığını ve MÖ 25 yılında Mısır’a gönderildiğini ifade eder.

348

Keppie 1984, 209.

349

Farnum 2005, 22.

350

Ritterling 1925, 1370; Farnum 2005, 22; Farnum, “Firma” isminin verildiğini yani Legio XII Firma Constans şeklinde olduğunu ileri sürer.; Kelime anlamları için bkz. Kabaağaç, Erdal 1995’de “Certa” ve “Firma” kelimelerinin Latincedeki anlamları birbirinin aynısıdır.

351

Farnum 2005, 22; Farnum, lejyonun sembolünün yıldırım ‘Fulminata’ olduğunu ifade eder.; Keppie 1984, 209.

4.20.1. Arkeolojik Buluntular

Apamea Cibotos’un 28 km kuzey batısında bulunan bir mil taşına (Y–28) göre yol yapımında çalışan birlikler Legio XII Fulminata’ya bağlı askerlerdir. Bu birlikler aynı zamanda Aulutrene Castellumu’nda konuşlandırılmışlardır. Aulutrene, Asia Minor eyaleti sınırları içerisindeki yolların kesişme noktasında bulunduğundan stratejik bir konuma sahiptir.352

MS 84–96 yıllarına tarihlendirilen(Y–29)’a göre Legio XII Fulminata’ya bağlı bir bölüğün (Centuria) Bakü’ye ne gibi bir amaçla gönderildiği bilinmemekle birlikte bölgede keşif yapmak amacını güttüğü ileri sürülebilir. Ayrıca Domitianus döneminde Legio XII Fulminata’ya bağlı bir bölüğün bugün Gürcistan sınırları içerisinde kalan Abhazya topraklarında Sebastopolis’e (Sukhumi), Kafkaslardan gelebilecek saldırılara karşı gönderildiği söylenebilir.353

4.20.2. Legio XII Fulminata’nın Anadolu’ya Gelişi

Armenia kralı V. Tigranes’in Adiabene’yi istilasından sonra Parthların karşılık vereceği düşüncesi ile Armenia kralını güçlendirmek amacıyla MÖ 61 yılında Syria’da bulunan Legio XII Fulminata, Armenia’ya gönderilir.354 MS 62 yılında Paetus, Armenia Krallığı’nı Roma topraklarına katmak yani bir Roma eyaleti haline getirmek üzere görevlendirilerek Cappadocia’ya gönderilir. Fakat Parth Kralı Vologases’e karşı savaşmak zorunda kalarak zor bir duruma düştüğünde Corbulo, Paetus’a bağlı askeri birliklerin bakiyelerini toplayarak(ki bu birliklerin içinde Legio IV Scythica ve Legio XII Fulminata bulunmaktadır.) Syria’ya gönderir.355 Fakat bu lejyonların Syria’da nereye gittikleri ve nerede konuşlandıkları konusu tartışmalıdır.356

352 Speidel 1984, 278. 353 Mitford 1980, 1193. 354

Mitford 1980, 1177; Mitford, MS 61 yılında gönderildiğini ve MS 61-62 kışını Melitene yakınlarında kendi yaptıkları küçük kulübelerde geçirdiklerini belirtir. Bennett 2006, 85; Bennett, MS 61 yılında gönderildiğini ileri sürer.; Parker 1928, 136; Parker, MS 59 yılında gönderildiğini belirtir.; Keppie 2000, 1887; Keppie, MS 62 yılında gönderildiğini ifade eder.

355

Bennett 2006, 86; Parker 1928, 137; Keppie 2000, 187.

356

Parker 1928, 137; Keppie 2000, 187; Parker ve Keppie, Syria’da nerede konuşlandığını belirtmez; Pollard 2000, 260. Pollard, MS 66 yılında Zeugma’da bulunan Legio X Fretensis’in Zeugma’dan ayrılarak yerine Legio IV Scythica lejyonun geldiğini Wagner’in Josephus’un (BJ 7.1.3)’e dayandırarak ileri sürer. Konu üzerine çalışan bilim adamları Legio IV Scythica ile ilgili görüşler öne sürerken, Legio XII Fulminata’nın nereye gittiği konusunda herhangi bir fikir öne sürmezler. Düşünceme göre Legio XII Fulminata’dan geri kalanlar da Zeugma’ya gitmiş olmalıdır, çünkü lejyon önemli ölçüde asker kaybettiğinden yeniden derlenip toparlanması için Roma tarafından önemli bir yer sayılan Zeugma’ya gönderilmiş olmalıdır. Çünkü Zeugma, lejyonun yeniden toparlanması için yeterli imkânlara sahipti.

MS 66 yılının ekim ayında Kudüs’te baş gösteren isyanı bastırmak üzere Syria Valisi Cestius Gallus, Antiocheia’dan veya Raphanaea’dan Legio XII Fulminata’nın da bulunduğu orduyla Kudüs’e doğru yola çıkar.357 Suetonius, “ordunun tuzağa düşürüldüğünü ve Legio XII Fulminata’nın Aquila (Lejyon Kartalı)’sının Yahudiler tarafından kapılıp kaçırıldığını” ifade etmiştir.358 Legio XII Fulminata Kudüs’ün ele geçirilmesinden sonra yani MS 70 yılı civarında Kudüs’ten Cappadocia’da Melitene’ye gönderilmiş olmalıdır.359

4.20.3. Legio XII Fulminata’nın Anadolu’da Melitene’deki Görevleri

Legio XII Fulminata, Melitene’ye geldikten sonra burada konaklayacakları yerleri ve lejyon karargâhını inşa etmiştir. MS 76 yılına kadar kuzeyde Satala’dan başlayan ve Melitene’ye kadar uzanan, Roma sınırları boyunca inşa edilen yolun yapımında, yolun kuzey tarafında Legio XV Apollinaris ve güney tarafında da Legio XII Fulminata görev almışlardır.360

Legio XII Fulminata, varlığını Notitia Dignitatum’a göre en erken MS 395 yılına kadar sürdürebilmiştir. ND Or. XXXVIII, 14’de sub dispositione… ducis armeniae

praefectus Legionis duodecimae fulminata Melitene. (Armenia Komutanlığı, 12. lejyon

Fulminata Komutanlığı, Melitene) şeklinde yazılmıştır.

4.20.4. Sonuç

Yahudi isyanından hemen sonra (MS 70 yılı civarında) Anadolu’ya gönderilen Legio XII Fulminata, Anadolu’da Melitene’de neredeyse üç yüzyıl civarında kalmış olmasına rağmen ele geçen buluntular oldukça azdır. Ayrıca buluntular yazıtlardan ibaret olup Fulminata’nın Anadolu’daki faaliyetleri hakkında da bilgi vermemekte, yazıtların tarihlendirilmesinden sadece Legio XII Fulminata’nın varlığını devam ettirdiğini göstermektedir.

357

Keppie 2000, 188; Dodgeon 1991, 138; Bennett 2006, 88; Parker 1928, 110.

358

Suetonius, Tanrısal Vespasianus, V; Türkçeye çeviri: G.Özaktürk, F. Telatar, Ankara 2008.

359

Mitford 1980, 1186; Mitford, adı geçen sayfada tarih belirtmez. Ayrıca Mitford 1980, 1181 Mitford MS 71 yılında Legio XII fulminata Cappadocia’ya geldiğini ifade eder.; Lejyona bağlı birliklerin gelişlerinin MS 71 yılının ortalarını bulduğunu belirtir. Keppie 2000, 192; Keppie, Legio XII Fulminata’nın sürgün edildiğini ve Melitene’ye gönderildiğini ifade eder. Suetonius, Tanrısal Vespasianus, VIII’de yabancıların saldırılarının artması üzerine Cappadocia’ya lejyonların gönderildiğini yazmakla beraber herhangi bir lejyon ismi ya da lejyon numarasından bahsetmemiştir.; Parker 1928, 148. Parker, Legio XII Fulminata’nın MS 69 yılında Melitene’ye geldiğini belirtir.

360

Legio XII Fulminata’ya bağlı birliklerin Phrygia Apameası’nda, Bakü’de ve Sukhumi’de bulunması da oldukça ilginçtir. Çünkü bahsedilen yerlere daha yakın bölgelerdeki birlikler tarafından asker gönderilmesi mümkün iken daha uzak bölgelerden askerlerin gönderilmesi nedeniyle bildiğimizden daha farklı amaçlar güdülmüş olabilir.