1. Evlerden teker teker toplamrdi takdar
Gelin Ham m b a pna elmastan tag takardi. 2. Filahti'nin diikkdni akpuncilar dergahi
Ferhad Lala paydosta tiirkii soyler gakardi.
3. Evlerde kiilhanlari hurma dali isitir
Hamam giinii Takuyi hep h n a la r yakardi.
4. A$gi Dervi§ dendi mi yemegin en giizeli
Kel S a ffe t’in sozieri niikte niikte gikardi.
5. Topuz M ehmet Efendi elde ganta gramofon
Meyhaneye bir girer, bir de ak§am gikardi. 6. Soyle, Kiraci Dervi§ gabuk tutsun elini
Ki$ basar, odun gelmez, ocagi kim yakardi.
7. M asala ba$lamadan Meyz.in Gi:i Genabla
Kinali saglarina giinnasirler takardi. 8. Portakal F estiva li... Vali Bey de gagnli...
Yakin gormek isteyen hurmalara gikardi.
9. M ehm ed Bey Emin Aga bir taneydi dama 'da
Tek ta$hi oyun kurar, on b ep n i takardi.
10. Mersin, hurma, leymonun mevsimiydi sonbahar
Bahgecinin cebine degme para akardi.
11. Fes bapa, el kulakta, bapardi Talha Yegen
52 Iz Birakmis Kibnsli Tiirkler I. Sempozyumu: Niyazi Berkes
12. Raflar bopildi diye tinmazdi Ermen Baba
Sardigi sigarayi fa g o ile yakardi.
13. Otlarin en giizeli Ibrahim Varnava’da
Zivaniya sepette, kulaga giil takardi.
14. O m erAga, Ata Beg, belde ip, elde nacak
Kel M ustafa hurmaya gozti gibi bakardi.
15. Kesme ta$ geriz.lerde K arlidag'in sulari
Degirmen uyur diye fisd tiyla akardi.
16. Tadina doyulmazdi, K a lo ’nun koz. uzumii
Su borulu gardaktan bet bereket akardi.
17. Bitli K ira n g a ’la n n hizh m anevrasm a
M ahalle gocuklari agiz agik bakardi.
18. Yolcuyu dorder dorder Lefkoge’ye taprken
Faytoncu Sabri Dayi yedege at takardi.
19. £ o k azizligi vardi Tehlike B o ru su ’nun
M illeti apar topar siginciga sokardi.
20. Biitun ada bilirdi taksici K olakas’i
Ki$ giinii arabayi tuzlu suda yikardi.
21. Suyu tulumbaliydi, o Agagh Kahve'nin
Yolcu doyunca iger, elin-yiizun yikardi. 22. Karpuz.lar yarihrdi K a lifler’in suyunda
K arlidag'da gegmeyen yaz, giinleri sikardi.
23. Yazin cansiz dii^erdi in g iliz’in valisi
Tam kadro erkaniyla Trodos’a gikardi.
24. Kci.'j k a m n n c a Zangog. elde takim-taklavat
25. H anruinlar’a §antoz.lar yilda birkag gelirdi
Yere gdkmu§ kadinlar ta uzaktan bakardi.
26. Hile nedir bilmezdi Lambasuyu 'cu Hasan
M iilver gubugu yakip hep keyfine bakardi.
27. 'Adab-erkan' bilirdi N aile'nin kizlan
Evli erkek almmaz, gelenler hep bekardi.
28. Yunanlt gogmenlerin anadan rahvan kizj
L e fk e ’nin genglerini belalara sokardi.
29. Enneni Liiccan vardi : demircilerin piri
Giinduz kazandigim meyhanede yakardi.
30. “Kitnse olm asin” deyip gegerken H aftabap
Suya kesen kadina bir acaip bakardi.
31. Kiillii suyu kupleri mersin alti sirali
Dag boyu g aim qin Hacieski yikardi
32. Gololambi bahgesi inciriyle unluydu
Qepegevre bocekler lam balar’m yakardi.
33. Soz olmazdi ip n e §ofor B a p Yanni’nin
Diimene geger gegmez bir cigara yakardi.
34. Bigagimn iistiine, yoktu kasap Yango’nun
Salih H afiz'dan sonra hep tepeden bakardi.
35. Hasan Fahreddin Aga... Bir civ an delikanli
Zihniyanim sezmeden nice canlar yakardi.
36. Miinti§ Yenge duyarsa bu hamyaz.e sozleri
Arkasi gelsin diye hep yollara bakardi.
37. Geng kizlarui gozleri “O dem e” giinlerinde
5 4 Iz Birakmis Kibnsli Tiirkler I. Sempozyumu: Niyazi Berkes
38. Udi Betros olmadan olmazdi diigtin dernek
Birkag kadeh atinca soze beste takardi.
39. Yilanlari me^hurdu Aymama bahgesinin
Bir tavladan tavlaya devrilerek akardi.
40. Yolcuya han gibiydi deveciler duragi
Yemekler sahan sahan, yataklar giil kokardi.
41. Faik A g a ’nin ham deveciler duragi
Qirak solgun mintani ta§ yalaktu yikardi.
42. Sim it helva dendi m i : G irm ’li A hm et Aga...
Yiyende i§tah artar, yiyemeyen bakardi.
43. Kuyruk acisi vardi Tiirk'ten Kor E rm en i’nin
Atatiirk denildi mi di§lerini sikardi.
44. Peksemet, sucuk, kofter; dagli M arahefti’de
Katir yiiklii gegerken herkes gikip bakardi.
45. N er'de Hasan B a sri’nin Haci M ehm et Tatlisi
Hacibekir gorseydi madalyayi takardi.
46. Kern ellerce yikildi Dani$ Aga konagi
(iirisi amma serin, sulari ho§ akardi.
47. Qift ddnii§ii gegerken Pagci’nm okuzleri
Rumu Tiirkii hasetle doniip doniip bakardi.
48. Elinde iki valiz, Filistin'in Arabi
M ahalle arasinda satilik kiz bakardi.
49. M evlevi $eyhi sanki Di$ Doktoru Dervi§ Bey
Kadin erkek herkese evlat gibi bakardi.
50. Sepeti sirtluyinca D if D o kto r’un Efesi
51. Yapilar anlatirdi 3 1 ’in k ip m
Soguk, amma bir soguk, kar ise amtna k a r d i!
52. Bir denizci gordii mii Dedemin H ilm iza t’i
Sepeti ativerir, tabanlari sikardi.
53. Fehmi Dayi e^kerir 1stavri tepesinden
Eli alm nda siper, suriisiine bakardi.
54. Eva peri kiz.iydi Kontarini doktorun
Qile f ile yiin sarar, gelene ho§ bakardi.
55. K ib ris’in G d ka lp ’iydi Ba.pnuallim Sarica
Saffet'in nikteler'ne d ip erin i sikardi. 56. Dolunayda toplardi zeytini Dayandama
Geceleri canavar, giindiizleri sakardi.
57. Hig de $akasi yoktu Nekib-zade F a d ilin
Okkalik kiifrii basar, hem sabunsuz yikardi.
58. Sokagi kapatirdi gelik-gomak oyunu
Gdz.iim gikmasm, diyen ba$ka yola sapardi.
59. Ahilli, m ekamydi Yahudi gogmenlerin
Elalk bu kalntorlara gibta ile bakardi.
60. Ne temiz giyinirdi Ecz.aci feridun Bey
Gegtigi yerden herkes ayagina kalkardi.
61. Vermeseydi arsavi Haci M cvhibe H am m
Peri p m bunca gcigmen huyatm dan bikardi.
62. M im ar Sinan samrdi kendini Emin Usta
Aksi soz soyleyeni akrep gibi sokardi.
63. K o p Miiftiisii gibi M ehm ed Saib B e y ’imiz
56 Iz Birakmis Kibnsli Tiirkler I. Sempozyumu: Niyazi Berkes
64. Halkin “EhendV’siydi Eczaci “K e m a lB e y i”
Selam sabah demeden ne taklidler yapardi.
65. S a jfet’le soylefirken Miimtaz, Faik dostumuz
B ektap ftk ra la n iki boyut artardi. 66. Ofkesi me^hur idi Rasih Haci M u lla ’m n :
Savurdugu yogurttan, doner ayran yapardi.
67. Emin N ureddin’deydi O sm anli’nm ‘a d a b i’
Kallavi selam verir, soze niikte katardi. 68. G o: agik sayiklarken sen yaz giinti Harida
Eller pusuya yatmi§ orm anlan yakardi.
Ek : 2
“K ib n s’in Lefke kasabasm da §eyh Nazim Kfendi'nin bir de dergahi bulunmaktadir. L efke’de bir zamanlar, toprak arklardaki gumrah sular, gorkemli evlerin avlularindan focuklara ninni soyleyerek akarlardi. Artik h if donmeyen degirm enlerin gerizlerine dokiildiiklerinde ise; diinyamn en giizel tig sesinden (para, kadin, su) birini sabah uykusundan uyananlann kulaklarina, bir ilahi gibi fisildar geferlerdi.
“ 1974 sonrasinda canliligm i yitirip bir sim r kasabasm a donen L efke’nin, §imdilerde, o giizelim portakal bah^eleri arasmdan ge^en; ya m n yum ru beton su arklarmin e§lik ettigi tenha, daracik sokaklannda Nak§-i bendi giysili; asali, uzun tespihli, Bati iilkelerinden, A m erika’dan gelmi§ k adinlan, erkekleri; ruhlarmi yen id en bulm u§, hayata tek rar baglanm i§ gorm ek, ib ret verici ve de ^ok dii§iinduriicii oluyor!”
(Kaytaz-zade’nin Hayati, Sanati, XXVIILs., Ruh-i Mecruh -§iirler-, KKTC. M illi Egitim ve Kiiltiir Bakanligi Yayinlari- 26, Istanbul 1993, Yayma hazirlayan: Harid Fedai - ortak ^ali§ma.-)
E k : 3
"Hatimeten §u noktayi da arzedeyim: Zaman gelecek ki Arap elifbasi gibi sakat ve na-tam am bir elifbanin yerini Latin hurufu tutacaktir. Fakat o zamani yeti§ecek karilerime tavsiye ederim ki ‘k ilif’, ’balik’ gibi kelimelerdeki ‘sakil y ’ harfini; ve ‘k e s \ 'k a fi’ kelim elerindeki A rabi ve Turki; ve ‘gezm ek’, ‘degirm en-, ‘senin’ ve ’gogercin’ kelim elerindekidorttiirlu ‘k/g’ harfi; ve ‘o ’, ‘oziim ', ’oktiz’ kelimelerindeki ‘o/o, u/ii’ harfleri igin Latin elifbasina ilaveler yapmak iktiza eder. O zaman Tiirk elifbasi diinyanm en giizel ve kolay bir elifbasi olacaktir”
(Musahabe-i Edebiyye:3, im lam iz Hakkinda, tarih-i tahrir :31 Kanun-i Sani 1907, Fiiyuzat m ecm uasi, 11. sayi; Eski §eyler, Lefko§e, 1 9 2 6 ,42-45.ss.)
Ek : 4 Prof. Dr. Niyazi BERKES’in Aile Agaci
L /l 00 H a c i H a s a p g e r M e h m c i A g a T e rz i H u s e v in E fe n d i T iic c a r H a c i O m e r A g a Y u s u f A g a A y s e H a m m H a fiz A b d u r r a h m a n H a k im O m e r V a im k E fe n d i U m m ii H a r a m H a m m Z e h r a H a m m Z e h r a S u h k a H u sn ii E fe n d i D c rv i^ e H a m m N e y y ire M e h m e t H u riy e B a h ir e F a iz K a \ m a k A h m e t P e r te v N a /e n in M u s ia t'a Z a h it Y u s u f Z iy a S a lih Z c k i B n \ e r B e rk e s N iy a z i B e ig e s K e m a l F a u n a V a m ik C e m il C a h it O s m a n § e v k e l S a la h i C e m a lA y h an S u / a n R u s h a n S e r \ c t F e v z i B e r i a T c v fik O g u / Z e h r a F.rol A li E e v la S e l i n a T u rg u t F ik re i T o m ris S e v im V a m ik
I In c i V a m ik Q 'clin E sin O v a K a v a N ilu f e r Y al^in D e m ir L a T a n k
1 1 1
| t i l let1 |
K e v inI
Erol L a ik a O / e r Z iv a O g u / S u / a n T u rh a n N a / i n i T en A ita n Ik h al F e rid u n Y a p ra k U m u i N ifg iin O v g ii A le \ P e rih a n M u r a l M e tin L 'lv iv e O / a c r T e o m a n S e v d a F a tih O / l e m Nil C e r n F a t m a K e r im K utIz B ir a k m is K ib ri sl i T u rk le r I. S e m p o z y u m u : N iy a z i B e rk e s
“Turkiye’de £agda§la§ma” Kitabim Yeniden Okumak
Dog. Dr. Ayhan AKTAR *
Bundan yakla§ik yirmibe§ yil once, 1974-75 ders yilinda Bogazigi Universitesi, S o sy o lo ji B o lu m u ’niin ikinci sin ifin d a o g ren ciy d im . P ro f. § e r if M a rd in 'in
“M odernlepne S iireci: Osman/i Imparatorlugunda M odernlepne ” konulu seminerini
takip ediyordum. Bu seminerin yakla§ik oniki sayfalik bir okuma listesi vardi ve tarih sel so syolojinin tem el konulari O sm anli m odernle§m esi baglam in d a ele ahm yordu. lncelenen konular arasinda Avrupa’da eski rejimin nitelikleri, eski rejimin gokiisii ile modern devletin ortaya §iki§i arasmdaki ili§kiler ve belki de en onemli tarti§ma konusu olarak Avrupa’da kilise ile devlet ili§kilerinin evrimi ele ahm yordu.
B u sem inerin gayet kapsam li olan okum a listesinin b a jin d a ise B e rk e s’in
T iirkiye’de Cagda$la§ma kitabi bulunuyordu. Her ogrencinin bu kitaptan bir tane
satin alm asi gerekliydi. H er hafta m ecburi okum alar igin genellikle B erk es’in kitabm dan bir bolum vardi ve B erkes’in tezlerini agimlayan veya geli§en bazi kitap ve m akaleler de okum a listesine ilave edilmi§ti. Sem iner ashnda bir panel gibi i§leniyordu. Her haftamn okum alarm dan bir ogrenci sorumluydu. D iger ogrenciler ise sedece mecburi okumalari yapiyorlar, sorumlu ogrencinin yaptigi sunujtan sonra tarti§ma ba§liyor ve ders §erif M ardin’in yakla§ik bir saat siiren toplayici bir konusmasi ile sonuglamyordu. Ogrenci sayisinm azligi dersi son derece yogun tarti^malarin siirduruldiigu bir panele domi§turiiyordu.