Kuva-yı Seyyare’nin Mevcudu ve Asker Temin Yöntemleri

Kuva-yı Seyyare’nin sayısı hakkında abartılı rakamların ortalıkta dolaştığını söylemekte fayda vardır. Bu sayıyı 6.000 hatta bazı dönemlerde 6.000’i geçtiğini

94 _{TİTE, KN:328, BN:22.}

95 _{Kaygusuz, Age., s.184; Çarıklı, Age., s.84; Konukçu, Age., s.60; Tülay Duran, “Akşehir-Kütahya}

Kuva-yı Milliyesi Hakkında Mustafa Kemal’e Gönderilen Rapor”, BTTD, S.30, Ağustos 1987,

s.13.

96 _{Bayar, Age., C.8, s.57.}

97 _{Ergül, Age., s.220; Çarıklı, Age., s.75.} 98 _{Tekeli, İlkin, Age., s.291.}

ifade eden yazarlarımız99 vardır ki, bu sayının mübalağalı olduğunu belirtmemiz gerekir. Kuva-yı Seyyare birliklerinin mevcudu tam olarak bilinmemekle birlikte zaman zaman çeşitlilik arz etmektedir.

Kuva-yı Seyyare’nin Salihli bölgesinde gerçekleşen ilk teşkilatlanması sırasında, askerlerin büyük bölümünü Çerkezler oluşturuyordu. Bunların sayısı yaklaşık 400 ila 500 arasında değişiyordu.100 Özellikle Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerinde alınan kararlardan sonra, diğer Kuva-yı Milliye reisleri gibi, Çerkez Ethem’de asker toplama faaliyetlerine hız verdi.101

Yzb. Selahattin’in aktardığına göre 16 Mayıs 1920’de Kuva-yı Seyyare’nin 600 süvari, 700 piyade ve 4 toptan oluşan birliği Bursa’da konuşlanmıştı. Çerkez Ethem Bursa’ya adeta bir padişahın azamet ve şevketi ile gelmişti. Bursa halkının Çerkez Ethem’e karşı büyük sevgi tezahüratı vardı.102

Kuva-yı Seyyare’nin mevcudu hakkındaki ortak kanaat 2.500 piyade ve süvariden oluşan birlik olduğudur.103 Ekim 1920’de Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Paşa’nın raporuna göre Kuva-yı Seyyare’nin mevcudu 2.500 piyade ve süvari, ağır ve hafif 12 makineli tüfek ve 4 toplu cebel bataryasından oluşmaktaydı.104

Çerkez Ethem, Anzavur İsyanı sırasında Kuva-yı Seyyare’ye katılanlarla beraber toplam kuvvetinin 5.000 kişiyi geçtiğini, Yozgat İsyanı’nı bastırıp cepheye döndüğünde ise 4.500 atlı ve silahlı asker, 550 civarında piyade taburu olduğunu söylemektedir. Bundan başka, Gediz Taarruzu sırasında Nizamiye Alayı Kuva-yı Seyyare emrine verilmişti.105

Batı Cephesi Komutanlığı’nın 26.12.1920 tarihli raporunda Kuva-yı Seyyare kuvvetlerinin 2.000 piyade, 12 makineli tüfek, 4 cebel topu ve 600 mevcutlu Nizamiye Alayı’ndan oluştuğu tahmin edilmekteydi.106

Yozgat İsyanı’nı bastırmaya giden Ethem’in kuvvetleri Genelkurmay Başkanı İsmet Bey’in ifadesine göre, 2.000’den fazla piyade, 1.500 süvari, 4–5 top ve bir

99 _{Yavuz Abadan, Mustafa Kemal ve Çetecilik, İstanbul 1972, s.106.} 100 _{Özgen, Age., s.41.}

101 _{Bülent Tanör, Türkiye’de Yerel Kongre İktidarları (1918–1920), İstanbul 1998, s.85.} 102 _{Selçuk, Age., C.2, s.199.}

103 _{Feridun Kandemir, Atatürk’ün Kurduğu Türkiye Komünist Partisi ve Sonrası, s.106.} 104 _{Cebesoy, Age., s.535.}

105 _{Çerkes Ethem, Anılarım, s.26–61–79.} 106 _{HTVD, S.73, BN.1583.}

miktar makineli tüfekten ibaretti.107

Rahmi Apak Çerkez Ethem’in kuvvetlerini 200 atlı, 1.000 piyade, emrinde yüzlerce muvazzaf ve yedek subay olarak tarif etmektedir.108 _{Fevzi Paşa topu,}

mitralyözü ve 3.000 kadar eri ve subayları vardı demektedir.109

Çerkez Ethem’i yola getirmek için gönderilen heyette bulunan Kılıç Ali’nin ifadesine göre Aralık 1920’de Kuva-yı Seyyare’nin mevcudu 700–800 süvariden ibaretti.110

Fransız gazetelerinde 3 Şubat 1921’de yayınlanan haberde düzenli ordu ile çatışmaya hazırlanan Kuva-yı Seyyare’nin mevcudu 2.000 kişilik kuvvet ve 4 toptan ibarettir.111

Miralay Mehmet Arif Bey’e göre Kuva-yı Seyyare tümen derecesinde teşkilata sahipti. Genel görünüş itibariyle atlı sınıfından oluşmaktadır. 4 top ve 10 kadar makineli tüfeğe sahipti. Mevcudu ise 2.000 ile 3.000 kişi kadardı. Merkezi Kütahya olmak üzere Gediz, Simav, Gördes ve Eskişehir’de kolları vardı. Çerkez Ethem erlerine 15–20 lira, müfreze komutanları ve subaylarına 50–100 lira maaş veriyordu. Bu takriben düzenli ordudaki askerlerin maaşlarının üç katına tekabül diyordu.112 Yunus Nadi’ye göre, hükümet düzenli ordu birliklerindeki askerlere Kuva-yı Seyyare askerlerinin maaşı kadar para verseydi, bu durumda İngiliz bütçesi bile yetersiz kalırdı.113

Kuva-yı Seyyare’nin asker temin yöntemlerinin kanuni ve insani olduğunu söylemek güçtür. Kuva-yı Seyyare efradının genel profiline baktığımız zaman karşımıza deyim yerindeyse, ipten kazıktan kurtulmuş askerler çıkmaktadır.114 _Fakat

Kuva-yı Seyyare askeri manada yüksek manevra kabiliyetine sahipti. İsyan bölgelerine yıldırım hızıyla ulaşarak, etrafa dehşet ve korku salıyordu.115

Kuva-yı Seyyare’nin asker temin etme ve isyanları bastırmada olan başarısı

107 _{İsmet İnönü, Hatıralar 1. Kitap, Ankara 1985, s.207.}

108 _{Rahmi Apak, İstiklal Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Ankara 1990, s.215.} 109 _{Süleyman Külçe, Mareşal Fevzi Çakmak Siyasi ve Hususi Hayatı, İstanbul 1953, s.178.}

110 _{Kılıç Ali, Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Derleyen: Hulusi Turgut, İstanbul 2005,}

s.143.

111 _{Yahya Akyüz, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu (1919–1920), Ankara 1988, s.168.} 112 _{Miralay Mehmet Arif Bey, Age., s.55;Sarıhan, Age., İstanbul 1998, s.44.}

113 _{Yunus Nadi, Çerkez Ethem Kuvvetlerinin İhaneti, İstanbul 1955, s.16.} 114 _{Abadan, Age., s.106.}

İsmet Bey’in dikkatini fazlasıyla çekti. Bir gün karşılaştığı Reşit Bey’e bu işin sırrını sordu. Reşit Bey’in verdiği cevap çok ilginçti:

“Ben asker gönderiyorum; avutuyorlar, aldatıyorlar, dağıtıyorlar… Siz çeteyle gidiyorsunuz bir yere, 300 kişi gitmişseniz, 350 kişi olup çıkıyorsunuz. Nasıl şey bu? Bulunduğunuz yerden 50 kişi daha kuvvet alarak çıkıyorsunuz, daha kuvvetli olarak… bu nasıl oluyor?

A, kolayı var, bir yere gittik mi, orada intikam güden adamlar vardır, onları buluruz biz. Onlara suç işletiriz, suç işlemiştir veya suç işletecektir. Onları sadık adam olarak alırız. Bizim adamımız olur artık.”116

Çerkez Ethem suç işleyen kişileri adalete teslim etmeyerek Kuva-yı Seyyare içinde sadık birer er olarak kullandı. Yozgat İsyanı dönüşü Kütahya ve bölgesindeki hapishanelerden topladığı mahkûmlardan, 400 mevcutlu katiller taburu kurdu. Taburun komutanlığını Teselyalı Hafız Bey’e verdi. Herhangi bir alay veya tümende görev yapan bir subay, komutanı tarafından cezalandırılacağını anladığı vakit çareyi Kuva-yı Seyyare’ye katılmakta buluyordu. Çerkez Ethem bu tür suçluları hiçbir zaman geri vermedi. Çerkez Ethem’e göre suçu hafif olanlara verilecek en iyi ceza cepheye göndermekti.117

Dikkat çeken bir diğer olay Kuva-yı Seyyare bünyesinde bayan askerlere de yer verilmesiydi. Halide Edip Adıvar’ın ifadesine göre Bolu İsyanı’nı bastıran Çerkez Ethem Kuva-yı Seyyare’siyle Ankara’ya geldi. Ankara sokaklarında yürüyen Kuva- yı Seyyare kuvvetleri arasında kadınlara rastlamak mümkündü.118

Çerkez Ethem’in asker toplamadaki diğer bir yöntemi, adamlarının eline yetki belgesi vererek asker toplamaya göndermesiydi. Çerkez Ethem’den alınan kudretle, Ethem’in gösterdiği yerlerde asker, para, at ve silah toplandı. Çerkez Ethem Yozgat İsyanı’nı bastırdıktan sonra, kaymakamlıklara yolladığı emirle Kuva-yı Seyyare için asker toplanmasını istedi. Alaca eşrafından Galipbeyzade Hüseyin Gazi Bey, Veli Bey, Kalehisarlı Ahmet Bey Çerkez Ethem’den aldıkları yetkiyle Sungurlu ve Çorum’da asker topladı. Çorum Mutasarrıflığı’ndan bu kişilere yardımcı olunması istendi. Çerkez Ethem Yozgat’ta iken Alaca’da bıraktığı Kuva-yı Seyyare komutanlarından İzmirli Ethem Bey ve Çakır Efendi’den asker toplamaya devam

116 _{Cemil Özgül, Heyet-i Temsiliye’nin Ankara’daki Çalışmaları (27 Aralık 1919–23 Nisan 1920),}

Ankara 1989, s.103; İnönü, Age., s.212.

117 _{Çerkes Ethem, Anılarım, s.15–60; Falih Rıfkı Atay, Çankaya, İstanbul 2004, s.274–288.} 118 _{Adıvar, Age, İstanbul 2004, s.150.}

etmelerini istedi. Çerkez Ethem tarafından haklarında idam kararı verilen bazı kişilerde 200–300 silahlı asker toplamaları şartıyla serbest bırakıldı. Çerkez Ethem’in isteklerine karşı koyan bazı köyler yakıldı, halkın malları müsadere edildi. Halktan istenen paralar ve toplanan askerler neticesinde, Çorum-Sungurlu-Alaca bölgesinde şikâyet ve feryatlar çoğaldı.119

1920 Aralık’ta Çerkez Ethem’in Haymana, Kalecik civarında asker ve cephane toplamaya memur ettiği kimselere yardım edilmesi için idari makamlara yazdığı mektuplar ele geçirildi.120