Kuva-yı Seyyare Bünyesindeki Komuta Kademesi

Çerkez Ethem Salihli’de iken Dramalı Rıza ve arkadaşlarıyla birleşti. Dramalı Rıza’nın Çerkez Ethem’e katılmasında kendisi gibi komitacı olan Sarı Edip Efe’nin katkısı vardı. Dramalı Rıza Bozdağ Cephesi’nde Birgi ve Salihli arasındaki sahada ve Akhisar mıntıkasında müfreze komutanı olarak Haziran-Temmuz 1919’da Yunanlara karşı mücadele verdi. Anzavur’un birinci isyanı patlak verdikten sonra isyanı bastırmak üzere Çerkez Ethem’le beraber Salihli Cephesi’nden ayrıldı ve bir daha Salihli’ye dönmedi.

Dramalı Rıza ile Çerkez Ethem’in arası Anzavur’un isyanı sırasında açıldı. Dramalı Rıza yaratılışı icabı Çerkez Ethem’in her dediğine boyun eğmedi. Durumu yakından bilen Kazım (Özalp) Bey’de Dramalı Rıza’yı Biga’da bulunan Köprülü Hamdi Bey’in yanına gönderdi. Dramalı Rıza Biga’dayken Akbaş cephaneliği baskınına katıldı. Anzavur’un ilk isyanı sırasında Dramalı Rıza’nın davranışlarını hazmedemeyen Çerkez Ethem, Dramalı Rıza’yı cezalandırmak için her yerde asacağını söylemeye başladı. İkinci Anzavur İsyanı sırasında Balıkesir’de iken Dramalı Rıza’yı her yerde arattı. Dramalı Rıza, Çerkez Ethem’in gazabına uğramamak için Balıkesir’den ayrılarak Bursa’ya gitmiş, Hacim Muhittin Bey’e sığınmıştı. Hacim Muhittin Bey’in teşvikiyle Damat Ferit Paşa’ya suikast yapması

154 _{TBMMZC, C.7, s.225; TİH. 2/3, s.64; HTVD, S.73, BN.1573; Aybars, Age., s.58.} 155 _{TİH, C.6, s.227; Aybars, Age., s.58.}

için yanında 3 kişi ve 300 lira ile İstanbul’a gönderildi. Dramalı Rıza’nın İstanbul’a gitmesinden sonra, Çerkez Ethem Bursa’ya Hacim Bey’in yanına geldi. Bursa Belediye binasında kalan Ethem bir vakit sözü Dramalı Rıza’dan açarak akıbetinin ne olduğunu sordu. Hacim Bey’le Çerkez Ethem arasında şu konuşma geçti:

“―Ethem Bey ben Rıza’yı mühim bir vazife ile İstanbul’a gönderdim. İnşallah muvaffak olup dönünce elinizi öpecek ve bende o vakit affınızı rica edeceğim.

―Öyle ise Rıza’nın yerine Bursa Valisini idam ederiz. ―Onu da kolay ederiz Ethem Bey.”

Hacim Bey Bursa Valisi olduktan sonra Çerkez Ethem’le ilişkileri karşılıklı güvensizlik şeklinde gelişti. Hacim Muhittin Bey’in Dramalı Rıza’ya sahip çıkmasından sonra güvensizlik gün yüzüne daha çok çıkmaya başladı. Dramalı Rıza suikast planının açığa çıkmasıyla, 12 Haziran 1920’de 30 yaşındayken, Nemrut Mustafa Paşa Divan-ı Harbince asılarak idam edildi.157 Aydın Vali Vekili Ahmet Besim Bey, Dramalı Rıza ve arkadaşlarının Çerkez Ethem’in emir ve tertibiyle İstanbul’a yollanabileceğinden şüphe etmişti.158

Manisa’nın işgali sırasında birkaç arkadaşı ile Balıkesir’e oradan Gördes’e gelen Parti Pehlivan, Gördes ve çevresinde teşkilatlanan Kuva-yı Milliyecilerdendir. Parti Pehlivan Çandarlı ailesinden Molla Mehmet’in kızı Hatice Hanım’ı, Halil Efe’de Alustalardan Abdullah Efendi’nin kızı Makbule Hanımı alarak Gördes’e damat oldu. Birliklerinin ihtiyaçlarını Gördes’ten tamamladılar. Gördes’te en kalabalık ve kuvvetli gruplardan olan Parti Pehlivan ve Halil Efe Kuva-yı Seyyare’ye katıldı. Anzavur, Düzce, Hendek İsyanları sırasında Çerkez Ethem’le birlikte hareket ettiler. Çerkez Ethem’in isyanına kadar onunla birlikte çalıştılar. Parti Pehlivan’ın Çerkez Ethem’le arası açıldı. Parti Pehlivan Çerkez Ethem’in cellâdı İbrahim Çavuş’u Eskişehir’de öldürmüştü. Çerkez Ethem’in Yunan tarafına geçmesini kabullenmeyen Parti Pehlivan ve Halil Efe Gördes’ten ayrılarak Kayacık

157 _{Çarıklı, Age., s.111; Turgut Çarıklı, Babam Hacim Muhittin Çarıklı Bir Kuvay-ı Milliyecinin}

Yaşam Öyküsü, İstanbul 2005, s.96;Osman Akandere, Ferudun Ata, Dramalı Rıza Bey ve Milli

Mücadeledeki Hizmetleri, İstanbul 2008, s.47-48-72-85-151-190; Özer, Age., s.76; Osman

Akandere, “Dramalı Rıza Bey ve Kuzey Batı Anadolu Kuva-yı Milliye Mücadelesindeki

Hizmetleri”, AKDTYK AAMD, S.57, C.XIX, Kasım 2003, s.977–1008.

istikametinden kuvvetlerimiz tarafına geçti.159

İzmirli Yzb. Ethem Bey, (Küçük Ethem, Şişman Ethem) Sındırgı’yı temsilen Alaşehir Kongresi’ne ve Sivas Kongresi’ne katıldı. Akhisar Milli Alay Komutanlığı yaptı. Kuva-yı Seyyare’den Osmancık Alayı’na kumanda etti. Çerkez Ethem’le birlikte hareket etti. 150’likler listesine dâhil edildi.160

Sarı Edip Efe, Çerkez Ethem’in bir süre kurmay subaylığını yaptı. Jandarma Yüzbaşısı olan Sarı Edip Efe’nin Balkan Akıncıları isminde müfrezesi vardı. İlk olarak Alaşehir baskınını yönetti. Salihli’de kaldığı sürede mithatpaşa caddesi üzerinde bulunan karargâhında oturmuş, birlikleri Allahdiyen Cephesi yani Sart- Salihli arasını tutmuştu. Salihli’de yanından ayırmadığı tango ismindeki buldog cinsi köpeği, zeybek donu ve sarı çizmeleri ile hatırlanmaktadır. Birliklerini bir örnek giydirmesi ile diğer milislerden farklıdır. Çerkez Ethem’in Ankara ile arası bozulduktan sonra Sarı Edip Efe’nin Düzce bölgesinden Kütahya’ya nakli için çok uğraştı. Sarı Edip Efe ve M. Kemal Paşa nakli kabul etmedi. Kuva-yı Seyyare’nin isyanından sonra Sarı Edip Efe’nin birliği 33. Süvari Alayı adını alarak İzmir Cephesi’nde görevlendirildi.161

Kurmay Başkanı Yzb. Halil Bey, Kuva-yı Seyyare’nin Kurmay Başkanlığı’nı yaptı. Çerkez Ethem’in isyanı sırasında Reşit Bey’le beraber Yunanlarla protokol yaptı. Kuva-yı Seyyare’nin toplarını Refet Bey’e teslim ederek İzmir’e gitti. Daha sonra İstanbul’a, ardından Ankara’ya döndü. Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından yargılanarak idama mahkûm edildi.162

Usturumcalı Halil Efe, Çerkez Ethem kuvvetlerine gönüllü olarak yazıldı. Anzavur, Bolu, Yozgat İsyanları’nın bastırılmasında, Gördes ve Salihli Cephelerinde görev aldı. Demirci muharebesinde yaralandı. Parti Pehlivan ile yakınlığı vardı. Çerkez Ethem’in isyanında Yunan tarafına geçmeyerek Derviş Bey’in davetiyle milli kuvvetlere katıldı.163

İştipli Halil Efe, Çerkez Ethem’in yanında çalıştı. Çerkez Ethem’in vurucu

159 _{Zekeriya Yurdoğlu, Gördes Tarihi, s.62-63-79; Miralay Mehmet Arif Bey, Age., s.23; Selek,}

Age., C.2, İstanbul 2002, s.947.

160 _{Konukçu, Age., s.70; Ergül, Age., s.118; Kaygusuz, Age., s.192-193.}

161 _{Ergül, Age., s.86; Miralay Mehmet Arif Bey, Age., s.23; Güralp, Age., s.33, 78.} 162 _{Cemal Kutay, Çerkez Ethem Tamamlanmış Dosya, İstanbul 2004, s.396–397.}

163 _{Akıncı, Age., s.36; Enver Konukçu, Alaşehir Kongresi (16–25 Ağustos 1919), Ankara 2000, s.19;}

gücü olarak görev yaptı. Tahsildar Şevket Efendi’nin kızı İsmet’le zor kullanarak evlendi.164

Çerkez Çakır Efe, Çerkez Ethem’in Kuva-yı Seyyaresine katıldı. Çerkez Ethem’in Yunanlarla pazarlık yaptığı sırada, Çerkez Ethem’le pazarlığının düşmana kurşun atmak üzere olduğunu, gâvura teslim olmak ya da orduyla harp etmek olmadığını söyledi. İbrahim Kara Mustafa namında birinin yanına sığındı ve düşmana teslim olmayı kabul etmedi.165

Doktor Fazıl Bey, Kuva-yı Seyyare kumandanlarındandır. Çerkez Ethem’in isyanı sırasında Demirci ve bölgesinde faaliyet gösteriyordu. 300 kadar süvarisi vardı. Daha sonra milli kuvvetlere katıldı.166

Yzb. Sami Bey, Çerkez Ethem’in yaveridir. Balıkesir ve havalisinde jandarma kumandanıydı. Yenişehir Cephesi’nde jandarmalarla beraber düşmanla çarpışırken Çerkez Ethem’in yaverliğine getirildi. Çerkez Ehem’in güvenini kazandı. Çerkez Ethem’in hükümetle çatışmasını kesinlikle istememekteydi.167

Düzceli Teğmen Mehmet oğlu Sami ‘Aço Fumbat’ (Akçomit) Tevfik Bey’in yaveridir. 150’liklere çıkan aftan sonra yurda dönenlerdendir.168

Manyaslı Şevket Bey, Çerkez Ethem’in müfreze kumandanlarındandır. Manyas bölgesinde eşkıyalık yaptı. İzmir Valisi Rahmi Bey’in oğlunun dağa kaldırılmasında Çerkez Ethem’le beraber hareket etti. Demirci Muharebesi’nde birliğiyle beraber faydalı hizmetlerde bulundu. Çerkez Ethem’le birlikte Yunanlara sığındı.169

Sefer Bey, Karacabey Müfrezesi’ne kumanda etti. Çerkez Ethem’in akrabalarındandır. Demirci Muharebesi’nde şehit olanlar arasındadır.170

Çerkez Hafız Hüseyin Bey, Çerkez Ethem’in eniştesidir. Akhisar Mıntıkasında Kuva-yı Milliye komutanlığı yaptı. Çerkez Ethem’in mahkûmlardan kurduğu Katiller Taburu’na kumanda etti. Demirci Muharebesi’nde şehit oldu.171

164 _{İbrahim Ethem Akıncı, Demirci Akıncıları, Ankara 1978, s.28; Ergül, Age., s.86-386.} 165 _{Akıncı, Age., s.28; Cemal Kutay, Çerkez Ethem Tamamlanmış Dosya, İstanbul 2004, s.509.} 166 _{Akıncı, Age., s.15-19.}

167 _{Akıncı, Age., s.22-23.}

168 _{İlhami Soysal, 150’likler, İstanbul 1985, s.147.}

169 _{Bazı kaynaklarda Mürüvvetli Şevket olarak geçmektedir. Çerkes Ethem, Anılarım, s.64; Taçalan,}

Age., s.114; Selek, Age., C.2, İstanbul 2002, s.741.

170 _{Çerkes Ethem, Anılarım, s.65.}

171 _{Apak, Age., Ankara 1990, s.114; Cebesoy, Age., s.209; Çerkes Ethem, Anılarım, s.60; İlhan}

Selçuk, Yüzbaşı Selahattin’in Romanı, C.2, İstanbul 2004, s.200; Cemal Kutay, Çerkez Ethem

Çerkez Aziz Bey, Çerkez Ethem’e Gönen’de asker toplayanlardandır. Samsunlu Bekir; Çerkez Ethem’le birlikte Yunanlara sığındı. Vali Rahmi Bey’in oğlunu kaçıranlardandır.172

Bayramiçli Kazım, Çerkez Ethem’in Bandırma’dan topladığı kuvvetler arasındadır. Salihli ve Kütahya bölgesinde Çerkez Ethem’le çalıştı. Çerkez Ethem’in Yunanlara sığınmasıyla Balıkesir’e geldi ve köyünde oturmaya başladı.173

Kayserili Hacı Ömer, Çerkez Ethem’in bayraktarlığını yaptı.174

İbrahim Bey, Çerkez Ethem’in verdiği idam hükümlerini yerine getiriyordu. Adam asmak için aç kurt gibi dolaşıyordu.175

Gâvur Ali Bey, Kuva-yı Seyyare müfreze komutanıdır. Birgi’de Yunanlarla yapılan çatışmada esir düşmüş daha sonra iade edilmiştir.176

172 _{Özer, Age., s.60-69.} 173 _{Özer, Age., s.118.}

174 _{Apak, Age., Ankara 1990, s.104.} 175 _{Güven, Age., s.70.}