Kurumsal Kaynak Planlama Sistemi Algılanan Kullanıcı Değeri

Literatür incelendiğinde, araştırmacılar her ne kadar kullanıcı değerini ölçmek için birbirlerinden farklı yol ve yöntemler geliştirse de, KKP kullanıcı değeri tanımında tutarlı bir birliktelik olduğu görülmektedir. Araştırmacılar, genel anlamda benzer tanımlar yapmaktadırlar (Bradford & Florin, 2003:211). KKP algılanan kullanıcı değerinin genel olarak tanımı; işletmedeki KKP kullanıcılarının, KKP sistemi ve sistemin faydaları konusunda sahip oldukları algı şeklindedir.

KKP sistemi alanında, kullanıcı memnuniyeti veya kullanıcı değeri kavramı; KKP sisteminin ulaşılabilirliği ve ihtiyaçlarını ne kadar karşılayabildiği konusunda KKP nihai kullanıcısının sahip olduğu algıyı ifade etmektedir (Dezdar & Ainin, 2011:913; Somers ve diğ., 2003).

Peslak ve Boyle (2012:50); bir KKP sisteminin başarıya ulaşabilmesindeki en önemli etken ve değişkenin insanlar olduğunu ifade etmektedir. Kullanıcılar, eğer işletmede gerçekleşen bu teknolojik değişime yoğun şekilde direnç gösterirse, bu direnç sistemi büyük ihtimal başarısızlığa uğratacaktır (Ling Keong, 2008: 3). Aladwani’ye (2001:266) göre; pek çok KKP sisteminde, kullanıcıların sisteme gösterdiği direnç neticesinde uygulama sorunlarıyla karşılaşılmaktadır.

KKP sistemleri, insanların işletme içinde iş yapış şekillerini ve işleriyle ilgili duygu ve düşüncelerini derinden etkilemekte ve değiştirmektedir. Bu sebeple sistem kullanıcılarının teknik yeteneklerinin yanı sıra psikolojik yönlerine de eğilmek gerekmektedir. Singh, Singh, & Pereira (2010) uygulama sonrası çalışmalarda, böylesine önemli olan insan faktörüne hala yeterince ilgi gösterilmediği eleştirisini getirmektedir. Wu (2011:6943), bu görüşü; KKP sistemlerinin başarısının en önemli

90

etkeni olan insan unsuru kesinlikle ihmal edilmemesi gereken hayati bir faktördür diyerek desteklemektedir.

Sosyal baskı, teknolojik dönüşümlerde bir diğer önemli motivasyon aracıdır. Kullanıcılar, KKP sistemine karşı tutumları konusunda, diğer iş arkadaşlarının ve kullanıcıların algı, beklenti ve düşüncelerinden oldukça güçlü bir şekilde etkilenmektedir (Chang ve diğ., 2008:929). Mevcut araştırmalardan yola çıkan Larsen (2009:657), çalışmasında; KKP sistemini kullanan son kullanıcıların, bilgi sistem memnuniyetinin, örgütün her seviyesinde görev alan karar alıcıların algılarına dayandığını açıklamaktadır.

Bir KKP sistemi, kullanıcı memnuniyeti olmaksızın bir işletme için değer üretip beklenen faydaları gerçekleştirme konusunda yeterli olamayacaktır (Wu & Wang, 2007:1582). KKP sistemleri gibi büyük çaplı yazılım paketleri, personel ve o personelin yaptıkları görevler arasında bir ilişki sağlamaktadır. Buna rağmen bu devasa ve karmaşık sistem aynı zamanda personelin üzerinde bir stres faktörü oluşturmaktadır. Literatürdeki mevcut çalışmalara göre; kullanıcıların sistemi kullanabilme konusunda sahip oldukları inanç arttıkça motivasyonları da önemli ölçüde artacaktır (Peng ve diğ., 2018:107). Bu yüzden, KKP kullanıcı değeri göz ardı edilemeyecek hayati bir faktördür.

KKP sistemi kullanıcıları üzerinde yapılan çalışmaların bir çoğunun, özellikle Teknoloji Kabul Modeli (TKM1) (Davis, 1985) ve geliştirilmiş türev modellerinin (Venkatesh & Davis 2000; Venkatesh ve diğ., 2003) sunduğu bakış açısı ile “algılanan kullanım kolaylığı” veya “algılanan kullanışlılık” ve bu algılar neticesinde tetiklenen “kullanım davranışı” üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. KKP sistemlerinin modüler ve bütünleştirici özellikleri, onları etkili ve verimli işletmeler kurmak isteyenler için dikkate değer unsurlar kıldığından, KKP sisteminin işlevselliği, ürün ve hizmet kalitesi örgütsel boyutta kullanıcı değeri ile birlikte bütüncül bir bakış açısıyla ele alınmalıdır (Chou & Chang, 2008:150).

Younberg ve arkadaşları (2009:138), sosyoteknik bütüncül bakış açısının önemini; teknolojiyi kullanacak olanların sistem hakkında sahip oldukları algılar ile teknoloji bileşenleri sistem açısından kritik iki unsurdur ve teknoloji kullanımının tespiti için bu unsurları bir arada değerlendirmek gerekmektedir şeklinde vurgulamışlardır.

Chang ve arkadaşları (2008:929); nihai kullanıcı davranışlarının, sistemin daha da kullanışlı hale gelmesini uman iş arkadaşları ve yöneticilerinin beklentileri tarafından etkilenebileceğini ileri sürmüştür. Bunun yanı sıra, araştırmacılar; KKP sisteminin kullanım kolaylığı, kullanışlılığı ve sağladığı faydalar hakkında kullanıcıların sahip

91

oldukları algının, sistemin kullanımına yönelik davranışsal niyetlerini de etkileyeceğini varsaymaktadır (Çalışır ve diğ., 2009; Davis, 1985; Venkatesh & Davis, 2000).

DeLone ve McLean (1992), geliştirdikleri modelde; bilgi kalitesinin ve sistem kalitesinin kullanıcı memnuniyetini artıracağını, bunun da sistemin faydalarında olumlu etkiye sebep olacağını açıklamışlardır. Ayrıca, kullanıcı memnuniyeti ile kullanım arasında anlamlı bir ilişki tespit etmişlerdir. 2003 yılında, bilgi kalitesi ve sistem kalitesinin yanı sıra hizmet kalitesi değişkenini modele ekleyerek, kullanım ve kullanıcı memnuniyeti üzerindeki ve akabinde sistemin sağladığı net faydalar üzerindeki etkisini açıklamaya çalışmışlardır.

Birçok KKP araştırması, sistem kullanımı ve sistem başarısını olumlu şekilde etkilemesi açısından, KKP eğitim ve öğrenimine odaklanmıştır (Lotfy, 2015:65). İşletmede yerleşmiş bir öğrenme kültürünün varlığı, kullanıcılar ve KKP sisteminin başarısı üzerinde olumlu etki yapacaktır (Nah, Islam, & Tan, 2007:34). Benzer şekilde kullanıcıların sahip oldukları KKP sistem bilgisi, işletme işlemleri bilgisi ve operasyonel bilgi seviyeleri kullanıcıların tutumunu ciddi biçimde etkileyecektir. Özellikle, karmaşık süreçlere sahip işlerde çalışan personelin tutumları ile iş performansları arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır (Deranek ve diğ., 2017:2). Bu çalışmada, algılanan “KKP kullanıcı değeri” ikinci düzey gizil bağımlı değişken olarak ele alınmaktadır. Kullanıcı kabul değeri gizil bağımlı değişkeni; kullanıcılar açısından, KKP sisteminin iş, örgütsel etkinlik ve koordinasyon üzerindeki faydalarına etkileri konusunda sahip oldukları algılar tarafından tahmin edilmekte ve açıklanmaktadır.

4.3 Kurumsal Kaynak Planlama Sistemlerinin İş, Örgütsel Etkinlik ve