Betül Aycan UYSAL1
1 Dr. Öğretim Üyesi, Bezmialem Vakıf Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Endodonti Anabilim Dalı, Istanbul, Türkiye, balim@bezmialem.edu.tr
Endodontik enfeksiyonlar, gram-pozitif, gram-negatif, fakültatif ana-erob ve zorunlu anaerobik bakterilerin büyük çoğunluğunu içerdiği için polimikrobiyal olarak kabul edilmektedir (Siqueira & Roças 2014). Enfek-siyonun klinik belirti ve semptomları, mikroorganizmaların neden olduğu hasar ve konakçı tarafından üretilen enflamatuar yanıtın sonucudur (Baum-gartner, 2006). Endodontik enfeksiyonların tedavisinde bazı durumlarda tercih edilen antibiyotikler, günümüzde hala en önemli ilaç gruplarından biridir. Doğru antibiyotik kullanımının faydaları arasında; enfeksiyonun giderilmesi, yayılmasının önlenmesi ve enfeksiyon nedeni ile ortaya çıka-bilecek ciddi komplikasyonlarının en aza indirilmesi yer almaktadır (AAE, 2017). Endodonti de antibiyotikler sistemik, topikal ya da profilaksi amaçlı kullanılmaktadır.
Sistemik Antibiyotik Kullanımı
Lokalize şişliği bulunan hastalarda gerekli durumlarda insizyon yoluy-la drenaj ve ilgili dişe endodontik tedavi uygulanması şişliğin giderilmesi için asıl tedaviyi oluşturmaktadır. Böyle vakalarda, periapikal bölgedeki apsenin içindeki asidik pH ve antibiyotikler üzerinde inaktivasyon yapı-cı enzimler antibiyotiklerin etkisiz kalmasına neden olmaktadır. Ayrıca, nekrotik pulpalı dişlerde kan dolaşımı bozulduğu için sistemik yolla kul- lanılan antibiyotiklerin bu bölgede yeterli bakterisidal konsantrasyona ula-şamadığı bildirilmiştir (Baumgartner, 2006; Keenan, Farman, Fedorowicz,
& Newton, 2006). Yapılan çalışmalar, yeterli kök kanal dezenfeksiyonu sağlandığında irreversibl pulpitis ve semptomatik apikal periodontitis va-kalarında antibiyotiklerin iyileşmede etkisiz olduğunu göstermiştir. Aynı durum drenaj sağlanmış olan lokalize şişlik bulunan akut apikal apseler için de geçerlidir (Cope, Francis, Wood, Mann, & Chestnutt, 2014; Fou- ad, Rivera, & Walton, 1996; Pickenpaugh, Reader, Beck, Meyers, & Pe-terson, 2001). Ancak yeterli debridman ve drenaja rağmen hızla yayılan enfeksiyon mevcut ise, antibiyotik reçete edilmesinin yararlı olabileceği vurgulanmıştır. Bu durumda da hekimin kısa etkili bir antibiyotik reçete etmesi, geniş spektrumlu antibiyotik kullanımını en aza indirmesi ve has-tayı yakından izlemesi önerilmiştir (AAE, 2017) . Semptomlarda klinik iyileşmenin başlaması, antibiyotik tedavisinin süresi için rehber olmalıdır.
Hastanın semptomları düzelir düzelmez ve klinik iyileşme kanıtı elde edi-lir edilmez, antibiyotik tedavisinin bırakılması önerilmiştir (AAE, 1999).
Enfeksiyonu kontrol altına almak için, genellikle 3-7 günlük tedavi süresi yeterlidir, ancak tedavinin kesilip kesilmeyeceğini belirlemek için hastalar 2-3 gün sonra görülmelidir (Dar-Odeh, Abu-Hammad, Al-Omiri, Khrai-sat, & Shehabi, 2010). Genel antibiyotik yönetiminin bir parçası olarak, şu anda 3 gün boyunca antibiyotik reçete edilmesi ve hastanın gözden geçiril-mesi önerilmektedir (Segura-Egea et al., 2017).
Endodontide sistemik antibiyotik tedavisi gerektirebilecek durumlar, Segura ‐ Egea ve arkadaşları (2017) tarafından aşağıdaki gibi güncellen-miştir:
-Trismus, lenfadenopati, 38°C üzeri ateş ve halsizliğe sebep olan akut apikal apse,
-Sistemik olarak riskli hastalarda akut apikal apse,
-Selülit, yaygın şişlik ve osteomiyelitin eşlik ettiği cerrahi müdahale gerektiren enfeksiyonlar,
-Avulse olmuş dişlerin replantasyonu,
-Travma sonucu tedavi gerektiren yumuşak doku yaralanmaları.
Semptomatik irreversibl pulpitis, pulpa nekrozu, kronik apikal apse, sistemik tutulumu olmayan akut apikal apse (lokalize fluktuan şişlik), semptomatik apikal periodontitis ve bazı travmatik yaralanmalarda (diş kırıkları, sarsıntı, subluksasyon, luksasyon, ekstrüzyon) antibiyotik teda-visine gerek duyulmamaktadır (Andersson et al., 2017; Segura-Egea et al., 2017; Segura-Egea et al., 2018). Endodontide sodyum hipoklorit kazalarını içeren bazı durumlarda antibiyotik reçete edilmektedir. Ancak literatürde irrigasyon esnasında sodyum hipokloritin apikalden taşması sonucunda te-davi amaçlı antibiyotiklerin rutin kullanımı tartışmalıdır. Antibiyotiklerin ancak herhangi bir enfeksiyonun klinik kanıtı varlığında veya dokularda sodyum hipoklorite bağlı nekroz beklendiğinde uygulanması önerilmiştir (Motta, Chaves-Mendonca, Stirton, & Cardozo, 2009).
Penisilin VK’nın, 2000’li yılların başlarında yapılan çalışmalara göre, periradiküler apselerde sıklıkla tercih edilen bir ilaç olduğu görülmüştür (Craig Baumgartner & Xia, 2002; Khemaleelakul, Baumgartner, & Pruk-sakorn, 2002). Endodontik enfeksiyonlarla ilişkili fakültatif ve anaerobik mikroorganizmalara karşı etkili olduğu bilinmektedir. Penisilin VK etkin- liği, düşük toksisitesi ve düşük maliyeti nedeniyle tercih edilen bir antibi-yotik olmaya devam etmektedir. Yükleme dozu olarak oral yolla 1000 mg uygulandıktan sonra, 5-7 gün boyunca her 4-6 saatte bir 500 mg kullanıl-ması önerilmiştir (Baumgartner, 2006).
Amoksisilin, hızla emilen ve Penisilin VK’ ya göre daha uzun yarı ömre sahip olan bir penisilin alt grubudur. Amoksisilin için oral yolla 1000 mg yükleme dozunun ardından 5-7 gün boyunca 8 saatte bir 500 mg kul-lanım önerilmiştir. Şiddetli dentoalveolar enfeksiyonların yaklaşık %30’
unun penisilin benzeri ilaçlara dirençli suşlara sahip olduğu tahmin edil-mektedir (M. K. Kim, Chuang, & August, 2017). Endodontik debridman ve/veya drenaj sonrası semptomlarda düzelme olmazsa amoksisilin, bir beta-laktamaz inhibitörü olan ve penisiline dirençli suşların duyarlılığını
artıran klavulanik asit (125 mg) ile kombine edilebilir. Amoksisilin ile kla-vulanatın (AugmentinTM
Metronidazol grubu antibiyotikler, anaerobik bakteri spektrumlarını reçete edilmektedir. Bazı durumlarda, yeterli lokal debridman ve ampi-rik antibiyotik uygulamasına rağmen, tedavi etkisiz kalabilir ve hastanın
Belirti ve bulgular Olası Durum Yönetim Stratejileri Devam eden ağrı ve/veya
Trismus, dispne ve disfaji Submandibular, sublingual
ağrısı Kavernöz sinüs tutulumu IV antibiyotiklerle birlikte hastanede yatış, kültür ve
Tablo 1. Kök kanal debridmanı ve drenajı takiben ampirik olarak reçete edilen antibiyotiklere karşı oluşan istenmeyen yanıtlar ve yönetim stratejileri (AAE,
2017) (IV: intravenoz).
Yapılan bazı çalışmalarda, endodontik enfeksiyonların tedavisinde ilk tercih edilen antibiyotik grubunun amoksisilin olduğu bildirilmiştir. Pe-nisilin alerjisi olan hastalar için ise, hekimlerin ilk tercihinin klindamisin
Antibiyotik Profilaksisi
Infektif endokarditin (IE) önlenmesine yönelik öneriler, Amerikan antibiyotik kullanımının aşağıdaki hastalar için gerekli olduğunu belirt-mektedir (Wilson et al., 2007):
-Protez kalp kapağı bulunan hastalar -Önceden geçirilmiş IE hikayesi
-Doğuştan kalp hastalığı bulunan hastalar2
*Palyatif şantlar ve kanallar dahil onarılmamış siyanotik kalp hastalığı bulunan hastalar
* Işlemden sonraki ilk 6 ay içinde cerrahi veya kateter müdahale ile yerleştirilmiş protetik malzeme veya cihaz ile tamamen onarılmış doğum-sal kalp defekti
*Protetik cihaz bölgesinde veya yakınında rezidüel kusurlar bulunan onarılmış kalp hastalığı bulunan hastalar
- Kardiyak valvülopati geliştiren transplantasyon alıcıları
Izole sekundum atrial septal defekt, cerrahi olarak düzeltilmiş atrial septal defekt ve ventrikuler septal defekt, mitral kapak prolapsusu (mitral yetmezlik olmayan), Kawasaki hastalığı (kapak disfonksiyonu olmayan), akut romatizmal ateş geçirmiş olmak (kapak disfonksiyonu olmayan), kar-diyak peacemaker ve defibrilatör taşıyor olmak infektif endokardit pro-filaksisi uygulama kapsamına girmemektedir (Türk Kardiyoloji Derneği, 2016). Dental prosedürlerden kaynaklanan bakteriyemi ihtimalinde geniş bir spektrum bildirilmiştir: diş çekimi (%10 ila %100), periodontal cerrahi (% 36 ila% 88), detertraj ve polisaj (%8 ila %80), rubber dam klembi veya kama yerleştirme (%9 ila %32) ve endodontik prosedürler (% 20’ ye kadar) (Forner, Larsen, Kilian, & Holmstrup, 2006; Lockhart et al., 2009). Lite- ratürde antibiyotik profilaksisi ve IE ile ilgili birçok vaka-kontrol ve ko-hort çalışması olmasına rağmen, antibiyotik profilaksisinin klinik etkinliği konusunda fikir birliği bulunmamaktadır (Wray, Ruiz, Richey ve Stokes, 2008). Yalnızca fayda kanıtlandığında veya bu tür bir kullanım için fikir birliği olduğunda profilaksi uygulanması dikkate alınmalıdır. Herhangi bir şüphe varsa, endodontik tedavi öncesinde bir tıp doktoruna danışılmalıdır (Segura-Egea et al., 2017). Kardiyolog ve kalp damar cerrahları ile yapı- lan bir çalışmada, katılımcıların %82’si endodontik işlemler öncesi anti-biyotik profilaksisini önermiştir (Alim, Guneser, & Dincer, 2020). Yine Türkiye’de 2020 yılında yapılan bir çalışmada, kalp kapakçık operasyonu öncesi dental işlemleri yapılan ve antibiyotik profilaksisi uygulanan hasta- larda, operasyon sonrası enfeksiyon parametrelerinde iyileşme olduğu gö-rülmüştür. Profilaksi uygulanmayan hastalarda ise, en belirgin enfeksiyon parametresi olan C-reaktif protein seviyesi daha yüksek seviyede tespit edilmiştir (Alim, Canturk, & Koksal, 2020).
Erişkinlerdeki profilaktik amoksisilin dozunun 2 gr olması yeterli kabul edilmektedir. Ayrıca bu dozdan sonra serum amoksisilin düzeyinin uzun süre oral streptokokların minimum inhibitör konsantrasyon değer-
lerinin üzerinde kalması ve amoksisilinin bu suşlar üzerindeki serum in-2 Yukarıda listelenen durumlar haricinde, antibiyotik profilaksisi artık herhangi bir doğuştan kalp hastalığı formu için önerilmemektedir (Wilson et al., 2007).
hibitör aktivitesinin 6-14 saat devam etmesi nedeniyle girişim sonrasında olduğu belirtilmiştir. Antibiyotik kullanmakta olan hastalarda yapılması planlanan girişimlerin 9-14 gün geciktirilmesi de diğer bir seçenektir. Bu durumda standart profilaksi önerileri uygulanabilir (Türk Kardiyoloji Der-neği, 2016). Antibiyotik profilaksi rejimi Tablo 2’de gösterilmektedir.
Baş ve boyun kanserlerinin tedavisinde yüksek doz radyasyona ma-ruz kalan çene kemiği, lokal enfeksiyonlar ile ilişkili komplikasyonlara daha duyarlı hale gelmektedir (Tolentino et al., 2011). Yüksek doza maruz kalan bölgelerde işlem yapılacak ise, enfeksiyonun kemiğe geçme riski göz önünde bulundurularak diş tedavisinden önce antibiyotik profilaksisi
Durum Antibiyotik Rejim
Oral alınabiliyorsa Amoksisilin Yetişkin: 2 gr, Çocuk: 50 mg/kg (işlemden 1 saat önce)
Oral alınamıyorsa
(IM ya da IV) Ampisilin Yetişkin: 2 gr, Çocuk: 50 mg/kg (işlemden önce 30 dakika içinde)
Penisilin alerjisi varsa ve oral ilaç
Yetişkin: 600 mg, Çocuk: 20 mg/kg (işlemden 1 saat önce)
Yetişkin: 2 gr, Çocuk: 50 mg/kg (işlemden 1 saat önce)
Yetişkin: 500 mg, Çocuk: 15 mg/kg (işlemden 1 saat önce)
Penisiline alerjisi
Yetişkin: 600 mg, Çocuk:20 mg/kg (işlemden önce 30 dakika içinde) Yetişkin: 1 gr, Çocuk: 25 mg/kg (işlemden önce 30 dakika içinde)
Tablo 2. Antibiyotik profilaksi rejimi (Nishimura et al., 2008) (IM:
intramuskuler, IV: intravenoz).
Eklem protezi taşıyan hastalarda, antibiyotik profilaksisi uygulanma-sı ile ilgili hekimler arasında görüş farklılıkları mevcuttur. Kalça veya diz eklem protezi yerleştirilmiş olan hastalarda dental işlemlerden sonra enfek- siyon riskinin artmadığı ve antibiyotik profilaksisinin etkisiz olduğu belir-lenmiştir (Kao et al., 2017). Genelde endotelizasyonun tamamlanmaması nedeniyle eklem operasyonlarından sonraki ilk 3 ayda enfeksiyon riskinin arttığı düşünüldüğü için, invaziv diş tedavilerinin gerekli olması duru-munda antibiyotik profilaksisi önerilmektedir (Font-Vizcarra et al., 2011).
Topikal Antibiyotik Uygulaması
Kök kanalına antibiyotiklerin lokal olarak uygulanmasının, antibiyo- tiklerin sistemik yan etki riskini ortadan kaldırdığı ve kan akımından yok-sun nekrotik pulpalı dişlerde etkili bir tedavi sağladığı düşünülmektedir (Mohammadi & Abbott, 2009).
Rejenerasyon ve revaskülarizasyon protokolünde ve nekrotik pulpalı açık apeksli dişlerin tedavisinde üçlü antibiyotik patı (ÜAP) kullanılmak-tadır. ÜAP, siprofloksasin, metronidazol ve minosiklinin bir kombinas-yonudur (Hargreaves, Giesler, Henry, & Wang, 2008). Bir nitroimidazol
1: 1) porsiyonlara ayrılıp 0,1–1,0 mg/mL konsantrasyonda karıştırılmalıdır (AAE, 2016). Yüksek konsantrasyonlarda antibiyotiklerin apikal papilla kök hücreleri için toksik olduğu gösterilmiştir (Althumairy, Teixeira, &
Diogenes, 2014; Ruparel, Teixeira, Ferraz, & Diogenes, 2012).
Topikal antibiyotik kullanılmış rejeneratif endodontik tedavilerle il- gili çalışmaların %40’ ında dişlerde renk değişikliği bildirilmiştir (Torabi-nejad, Nosrat, Verma, & Udochukwu, 2017). ÜAP’ daki minosiklin dişte renk değişikliğine neden olan antibiyotik türüdür (J. H. Kim, Kim, Shin, Park, & Jung, 2010). Renklenmenin oluşmaması için minosiklin yerine sefaklor (Thibodeau & Trope, 2007), arestin (Trope, 2010), amoksisilin (Thomson & Kahler, 2010) kullanan çalışmalar mevcuttur. Başka bir yön-tem olarak, ÜAP uygulamasından önce dentin bonding ajan ve kompozit kullanımı önerilmiştir (Reynolds, Johnson, & Cohenca, 2009). Ayrıca, mi- nosiklinin renklenmeye sebep olma özelliğinden dolayı sadece metronida-zol ve siprofloksasin karışımından elde edilen ikili antibiyotik patı (IAP) üretilmiştir (Sabrah et al., 2015).
Avülsiyon vakalarında, topikal antibiyotik kullanımının sistemik anti-biyotiklere kıyasla daha faydalı olduğu bildirilmiştir (Hinckfuss & Messer, 2009). Tetrasiklinlerin (20 mL salin solüsyonu için 1 mg minosiklin veya doksisiklin) 5 dakika süreyle kök yüzeyine topikal uygulaması, avülse ol- muş açık apeksli dişlerde revaskülarizasyon ve periodontal iyileşme şansı-nı artırmaktadır (Andersson et al., 2012).
Antibiyotik patlarını kanal içinden uzaklaştırmak oldukça zordur, bu-nun için hastaya ek randevular vermek gerekebilir, bu da kontaminasyon riskini daha da artırır (Bansal & Jain, 2014). Rejenerasyon prosedürlerine ilişkin son güncellemelerde, dişin renklenmesini önlemek için antibiyotik-ler yerine kalsiyum hidroksit kullanımını önerilmiştir (ESE, 2016).
Sistemik Antibiyotik Kullanımına Farklı Yaklaşımlar
Diş ve tıp hekimleri genellikle diş ağrısını ve ağız içi şişliği gider-mek için antibiyotik reçete etmeyi tercih edebilirler. Diş hekimliğinde dental enfeksiyonlar için rutin olarak antibiyotik reçete edilmesinin hiçbir yarar sağlamadığı sürekli olarak vurgulanmasına karşın, antibiyotik tüketi-mi giderek artmaktadır (Sović et al., 2020). Hekimlerin genellikle garantili ve etkin çözüm arayışında olması ve risk almak istememeleri bu artışın en önemli nedeni olarak gösterilmiştir (Bal, 2006). Hasta konforunun sağla- namaması endişesi ve hastalığın sistemik olarak yayılma korkusu, fazla-dan antibiyotik reçete edilmesine sebep olabilmektedir. Birçok hastanın antibiyotik aldıktan sonra durumlarında iyileşme algılaması ya da antibi- yotiklerin sahip olabileceği güçlü plasebo etkisi nedeniyle doğru antibiyo-tik kullanımı ile ilgili durum daha da karmaşık hale gelmektedir (Tilburt,
Emanuel, Kaptchuk, Curlin, & Miller, 2008). Hatta bazı çalışmalar, antibi-yotiklerin endodontik enfeksiyonu çözecek veya en aza indirecek “mucize 2009). Ispanyol Endodonti Derneği üyelerinin ise %40’ ının irreversibl olmadığını, %31.6’ sı ise akut apikal apse varlığında daima antibiyotik Yapılan literatür araştırmasında, antibiyotiklerin esas kullanım ama-cının haricinde de sıklıkla reçete edilen ilaç grubu olduğu görülmüştür.
Çeşitli ülkelerde yapılan çalışmalarda, herhangi bir şişliği bulunmadan sa-dece ağrı şikayeti ile kliniğe başvuran hastalara hekimin kısıtlı zamanı,
hastada şişlik oluşma endişesi veya geçici çözüm arayışı nedeni ile gerek-siz yere antibiyotik reçete edildiği tespit edilmiştir. Hekimlerin antibiyotik reçete etme eğilimi, hastada bakteriyel dirence sebep olma ihtimalinden dolayı azaltılmalıdır. Güncel literatür bilgileri ve yayınlanan rehberler ta-kip edilmelidir. Önerilerin dışında antibiyotik reçete edilmesinin hastalara yarardan çok zarar getireceği unutulmamalıdır.
Kaynakça
Abbott, P. V. (2000). Selective and intelligent use of antibiotics in endodontics. Australian Endodontic Journal, 26(1), 30–39.
American Association of Endodontists (AAE) Position Statement: AAE Guidance on the Use of Systemic Antibiotics in Endodontics. (2017). Journal of Endodontics.
Adriaenssen, C. F. (1998). Comparison of the efficacy, safety and tolerability of azithromycin and co-amoxiclav in the treatment of acute periapical abscesses. Journal of International Medical Research, 26(5), 257–265.
Alattas, H. A., & Alyami, S. H. (2017). Prescription of antibiotics for pulpal and periapical pathology among dentists in southern Saudi Arabia. Journal of Global Antimicrobial Resistance, 9, 82–84.
Alim, B. A., Canturk, E., & Koksal, C. (2020). The effect of treated apical periodontitis before heart valve surgery on C-reactive protein levels. Oral Diseases. https://doi.org/10.1111/odi.13554
Alim, B. A., Guneser, M. B., & Dincer, A. N. (2020). Cardiologists’ and cardiovascular surgeons’ attitudes toward managing endodontic infections and oral health in patients with cardiovascular diseases. Postgraduate Medicine, 132(2), 156–161.
AlRahabi, M. K., & Abuong, Z. A. (2017). Antibiotic abuse during endodontic treatment in private dental centers. Saudi Medical Journal, 38(8), 852–856.
Althumairy, R. I., Teixeira, F. B., & Diogenes, A. (2014). Effect of dentin conditioning with intracanal medicaments on survival of stem cells of apical papilla. Journal of Endodontics, 40(4), 521–525.
American Association of Endodontists. (1999). Prescription for the future:
responsible use of antibiotics in endodontic therapy. AAE Endodontics Colleagues for Excellence, 1–8.
American Association of Endodontists. (2016). AAE clinical considerations for a regenerative procedure. Revised 6-8-16. Chicago (IL): American Association of Endodontists.
Andersson, L., Andreasen, J. O., Day, P., Heithersay, G., Trope, M., Diangelis, A. J., … & International Association of Dental Traumatology (2012).
International Association of Dental Traumatology guidelines for the management of traumatic dental injuries: 2. Avulsion of permanent teeth.
Dental Traumatology, 28(2), 88–96.
Andersson, L., Andreasen, J. O., Day, P., Heithersay, G., Trope, M., DiAngelis, A. J., … & Tsukiboshi, M. (2017). Guidelines for the Management of Traumatic Dental Injuries: 2. Avulsion of Permanent Teeth. Pediatric dentistry, 38(6), 369–376.
Aydın, M., Z. Koyuncuoglu, C., Kırmızı, I., Isli, F., Aksoy, M., Alkan, A.,
& Akici, A. (2019). Pattern of Antibiotic Prescriptions in Dentistry in Turkey: Population Based Data from the Prescription Information System. Infectious Diseases and Clinical Microbiology, 1(2), 62–69.
Bal, F. (2006). Prophylactic and therapeutic use of an- tibiotics in dentistry: the proper use of antibi- otics in dentistry. Hastane İnfeksiyonları Dergisi.
10(1):30-6.
Bansal, R., & Jain, A. (2014). Overview on the current antibiotic containing agents used in endodontics. North American Journal of Medical Sciences. 6:351–
358.
Bansal, R., Jain, A., Goyal, M., Singh, T., Sood, H., & Malviya, H. (2019).
Antibiotic abuse during endodontic treatment: A contributing factor to antibiotic resistance. Journal of Family Medicine and Primary Care, 8(11), 3518.
Baumgartner, J. C., & Xia, T. (2003). Antibiotic susceptibility of bacteria associated with endodontic abscesses. Journal of Endodontics, 29(1), 44–47.
Baumgartner, J. C., American Assosiation of Endodontists. (2006). Antibiotics and the Treatment of Endodontic Infections. AAE, (1), 1–6.
Buffie, C. G., Jarchum, I., Equinda, M., Lipuma, L., Gobourne, A., Viale, A.,
… Pamer, E. G. (2012). Profound alterations of intestinal microbiota following a single dose of clindamycin results in sustained susceptibility to Clostridium difficile-induced colitis. Infection and Immunity, 80(1), 62–73.
Cachovan, G., Böger, R. H., Giersdorf, I., Hallier, O., Streichert, T., Haddad, M.,
… Sobottka, I. (2011). Comparative efficacy and safety of moxifloxacin and clindamycin in the treatment of odontogenic abscesses and inflammatory infiltrates: A phase II, double-blind, randomized trial. Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 55(3), 1142–1147.
Cope, A., Francis, N., Wood, F., Mann, M. K., & Chestnutt, I. G. (2014). Systemic antibiotics for symptomatic apical periodontitis and acute apical abscess in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews, 6.
Dannemann, C., Grätz, K. W., Riener, M. O., & Zwahlen, R. A. (2007). Jaw osteonecrosis related to bisphosphonate therapy: a severe secondary disorder. Bone, 40(4), 828–834
Dar-Odeh NS, Abu-Hammad OA, Al-Omiri MK, Khraisat AS, Shehabi AA.
(2010). Antibiotic prescribing practices by dentists: a review. Therapeutic and Clinical Risk Management, 6, 301–6.
Deniz-Sungur, D., Aksel, H., Karaismailoglu, E., & Sayin, T. C. (2020). The prescribing of antibiotics for endodontic infections by dentists in Turkey: a comprehensive survey. International Endodontic Journal, 53, 1715–1727.
Diwan, A., Bhagavaldas, M. C., Bagga, V., & Shetty, A. (2015). Multidisciplinary approach in management of a large cystic lesion in anterior maxilla - A case report. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 9(5), 41–43.
Durkin, M. J., Hsueh, K., Sallah, Y. H., Feng, Q., Jafarzadeh, S. R., Munshi, K. D., … Fraser, V. J. (2017). An evaluation of dental antibiotic prescribing practices in the United States. Journal of the American Dental Association, 148(12), 878-886.e1.
Ellison S. J. (2009). The role of phenoxymethylpenicillin, amoxicillin, metronidazole and clindamycin in the management of acute dentoalveolar abscesses--a review. British Dental Journal, 206(7), 357–362.
European Society of Cardiology. (2015). ESC Guidelines for the management of infective endocarditis. European Heart Journal, 36, 3075–123.
European Society of Endodontology Position Statement. (2016). Revitalization procedures. International Endodontic Journal, 49, 717–23.
Font-Vizcarra, L., Tornero, E., Bori, G., Bosch, J., Mensa, J., & Soriano, A. (2011). Relationship between intraoperative cultures during hip arthroplasty, obesity, and the risk of early prosthetic joint infection: A prospective study of 428 patients. International Journal of Artificial Organs, 34(9), 870–875.
Forner, L., Larsen, T., Kilian, M., & Holmstrup, P. (2006). Incidence of bacteremia after chewing, tooth brushing and scaling in individuals with periodontal inflammation. Journal of Clinical Periodontology, 33(6), 401–407.
Fouad, A. F., Rivera, E. M., & Walton, R. E. (1996). Penicillin as a supplement in resolving the localized acute apical abscess. Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology, and Endodontics, 81(5), 590–595.
Hargreaves, K. M., Giesler, T., Henry, M., & Wang, Y. (2008). Regeneration Potential of the Young Permanent Tooth: What Does the Future Hold? Journal of Endodontics. 34 Supplement:51–56.
Hinckfuss, S. E., & Messer, L. B. (2009). An evidence-based assessment of the clinical guidelines for replanted avulsed teeth. Part II: Prescription of systemic antibiotics. Dental Traumatology, 25(2), 158–164.
Jayadev, Karunkar, P., Viswanath, B., Siddhartha, Chinmayi, S., & Chaitanya, B. (2014). Knowledge and pattern of antibiotic and non narcotic analgesic prescription for pulpal and periapical pathologies- A survey among dentists. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 8(7), 10–14.
Kandemir, S., & Ergül, N. (2000). Grievances in cases using antibiotics due to orodental problems and assessment of the need for antibiotics. International Dental Journal, 50(2), 73–77.
Kao, F. C., Hsu, Y. C., Chen, W. H., Lin, J. N., Lo, Y. Y., & Tu, Y. K. (2017).
Prosthetic joint infection following invasive dental procedures and
antibiotic prophylaxis in patients with hip or knee arthroplasty. Infection Control and Hospital Epidemiology, 38(2), 154–161.
Kaptan, R. F., Haznedaroglu, F., Basturk, F. B., & Kayahan, M. B. (2013).
Treatment approaches and antibiotic use for emergency dental treatment in Turkey. Therapeutics and Clinical Risk Management, 9(1), 443–449.
Keenan, J. V., Farman, A. G., Fedorowicz, Z., & Newton, J. T. (2006). A cochrane systematic review finds no evidence to support the use of antibiotics for pain relief in irreversible pulpitis. Journal of Endodontics, 32(2), 87–92.
Khemaleelakul, S., Baumgartner, J. C., & Pruksakorn, S. (2002). Identification of bacteria in acute endodontic infections and their antimicrobial susceptibility. Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology, and Endodontics, 94(6), 746–755.
Kim, J. H., Kim, Y., Shin, S. J., Park, J. W., & Jung, I. Y. (2010). Tooth discoloration of immature permanent incisor associated with triple antibiotic therapy: A case report. Journal of Endodontics, 36(6), 1086–1091.
Kim, M. K., Chuang, S. K., & August, M. (2017). Antibiotic Resistance in Severe Orofacial Infections. Journal of oral and maxillofacial surgery:
official journal of the American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons, 75(5), 962–968.
Lacey, R. W., Lord, V. L., Howson, G. L., Luxton, D. E., & Trotter, I. S. (1983).
Double-blind study to compare the selection of antibiotic resistance by amoxycillin or cephradine in the commensal flora. Lancet. 2:529-32.
Lockhart, P. B., Brennan, M. T., Thornhill, M., Michalowicz, B. S., Noll, J., Bahrani-Mougeot, F. K., & Sasser, H. C. (2009). Poor oral hygiene as a risk factor for infective endocarditis-related bacteremia. Journal of the American Dental Association, 140(10), 1238–1244.
Mainjot, A., D’Hoore, W., Vanheusden, A., & Van Nieuwenhuysen, J. P.
(2009). Antibiotic prescribing in dental practice in Belgium. International Endodontic Journal, 42(12), 1112–1117.
Maslamani, M., & Sedeqi, F. (2018). Antibiotic and Analgesic Prescription Patterns among Dentists or Management of Dental Pain and Infection during Endodontic Treatment. Medical Principles and Practice, 27(1), 66–72.
Mohammadi, Z., & Abbott, P. V. (2009). On the local applications of antibiotics and antibiotic-based agents in endodontics and dental
Mohammadi, Z., & Abbott, P. V. (2009). On the local applications of antibiotics and antibiotic-based agents in endodontics and dental