Kullanıcı ve müĢteri gereksinmelerinin belirlenmesi

Katılımcı paydaĢların olduğu görüĢmede mal sahibi/yatırımcı- müteahhitin projeden genel beklentileri ve yapılacak olan binadan istekleri ile ilgili notlar alınmıĢtır. Bu notlardan çıkarılan sonuçlar yatırımcının gereksinmeleri olarak aĢağıdaki gibi sıralanmıĢtır.

Satılmaya uygun ticari fonksiyonda bina tasarımı,

Binanın ilk iki katında (zemin kat ve birinci kat) küçük alanlara sahip çok sayıda dükkan yapılması,

Binanın ana yol cephesinin baktığı kuzey yönündeki dükkanların diğer dükkanlara oranla alanın büyük olması,

Her birimin kendine ait ıslak hacime sahip olması, Dükkanların geniĢ Ģeffaf yüzeylere sahip olması, Bina cephe malzemesinin düĢük maliyetli olması,

Ġkinci ve üçüncü katlarda çok amaçlı (toplantı, seminer, organizasyon vb.) olarak kullanılabilecek farklı büyüklüklerde salonlar tasarlanmasıdır.

Modelin örnek proje uygulamasında gereksinmeleri belirleyen ve diğer önemli paydaĢ olan kullanıcı grubunu da temsil eden mevzuat çerçevesidir. Projenin hem uymak olduğu kuralları açıklayan hem de tasarımı etkileyen sınırlar çizen mevzuatlar olduğu gibi, projenin içermesi gereken özellikleri ve kullanıcı ihtiyaçlarını da dikkate alarak açıklayan mevzuatlar da paydaĢların bir parçası olarak gereksinmelerin belirlenmesinde etkin olmuĢtur. Projenin uyması gereken kuralları belirleyen ve

sınırlarını çizen, arsanın bulunduğu konuma göre de özelleĢen bu mevzuatlar aĢağıda sıralanmıĢtır.

Proje arsası imar planı (imar çapı) Planlı Alanlar Tip Ġmar Yönetmeliği22

ve Konya BüyükĢehir Belediyesi Ġmar Yönetmeliği23

,24

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik25 , TS 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları,

Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği26 , Sığınak Yönetmeliği27

.

Bu mevzuatlardan proje arsası imar planı projenin tasarımıyla ilgili önemli kısıtlamalar içermektedir. Tasarım kararlarını önemli ölçüde etkileyecek olan bu kısıtlamaların, tasarımın baĢlangıç aĢamasında mal sahibinin gereksinmeleri ile birleĢtirilerek yorumlanması tasarımın çıkıĢ noktasını oluĢturmuĢtur. Bu nedenle yukarıda belirtilen mevzuatlardan proje arsası imar planının çizdiği sınırlar ve kısıtlamaları ayrıntılı olarak anlatılmıĢtır. ġekil 5.3.’de proje arsasının imar planı görülmektedir. Bu imar planına bağlı olarak proje arsasına özel imar çapında (bkz. Ek- 1) yazılı olan kurallar aĢağıda belirtilmiĢtir.

Proje toplam alanı = 1671.63 m2 dir.

Arsa toplam alanının en fazla %50’sine bina yapılma izni vardır. (Taks maksimum: 0.50).

Toplam bina alanı, toplam arsa alanının 1.85 katıdır. (Emsal: 1.85). Bu verilere göre yapılabilecek en fazla bina alanı 1671.63x1.85=3092.51 m2_{’dir. ( Bina toplam} alanına zemin kotu altında yer alan katlar (bodrum katları) ve çatı katları dahil edilmemektedir. Bunlarla beraber asansör kovası boĢlukları, merdiven kova

22http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.4877&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch= planl%C4%B1%20alanlar

23 http://www.konya.bel.tr/mevzuat/13.pdf

24 Proje arsasının güncel olarak tabi olduğu Planlı Alanlar Tip Ġmar Yönetmeliği olmasına karĢın bu yönetmeliğin Geçici Madde 6 hükmüne göre proje arsasının imar çapında da belirtildiği gibi proje Konya BüyükĢehir Belediyesi Ġmar Yönetmeliği’ne tabidir. (bkz. Ek-1: Proje arsası imar çapı)

25http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=3.5.200712937&sourceXmlSearch=&MevzuatIl iski=0 26http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.13594&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch =bina 27http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.4883&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch= bina

boĢluğunun yönetmelikde belirtilen kadar alanı, tesisat ve baca boĢlukları vb. alanlar da toplam bina alanına dahil edilmemektedir.

En fazla kat adedi beĢtir.

Yapılacak olan binanın arsayı çevreleyen yollardan en az beĢ metre uzağında yapılması zorunluluğu da bulunmaktadır.

Yapılacak olan binanın zemin kat yüksekliği en fazla 4.5m, üst kat yükseklikleri ise en fazla 4m yüksekliğinde olabilmektedir.

Proje arsası imar planında görülen bu kısıtlamalardan da kolayca anlaĢılacağı gibi Türkiye’deki bina üretim süreciyle ilgili uyulması gereken mevzuat çerçeveler performans tabanlı olmaktan uzak ve kurallı (prescriptive) mevzuatlardır. Aynı Ģekilde bu projenin uyması gereken imar yönetmeliği, yangın yönetmeliği, ısı yalıtım kuralları gibi mevzuatlar da kurallı mevzuatlardır ve performans tabanlı tasarımın önündeki engeller olarak görülmelidir.

Kullanıcı ve müĢteri gereksinmelerinin belirlenmesinde paydaĢların tam katılımının sağlanamamasına bağlı olarak eksiklikler saptanmıĢtır. Bu eksikliklerin performans tabanlı tasarım sürecine olan etkisi önemli olduğundan açıklanması gerekmektedir.

Gereksinmelerin belirlenmesindeki eksiklikler

Tasarım sürecinin analiz evresine Ģekil 4.2.’de görülen paydaĢların ana grupları olan müteahhit, mevzuat çerçevesi ve kullanıcılar, mal sahibi ve yatırımcılar, tasarım ekibi nın her birinden temsilci katılmıĢtır. Ancak bu ana grupların içinde yer almasına rağmen sürece katılamayanların eksikliği bulunmaktadır. Bu eksikliklerden en önemlileri emlak yatırımcıları/pazarlama uzmanları, malzeme sağlayıcılar ve uzman mühendislerdir. Tasarımı yapılacak olan binanın içinde yer alacak olan dükkanların projenin gerçekleĢtirilmesiyle satılması istenmektedir. Bu nedenle emlak yatırımcıları ve pazarlama uzmanlarının eksikliği, tasarımı yapılacak olan projenin satıĢ-pazarlama sürecindeki değerini artırabilecek katkıları, istekleri ve gereksinmeleri tasarım sürecine dahil edilememiĢtir.

Diğer önemli eksik ise malzeme sağlayıcılardır. Mal sahibi/yatırımcının en önemli isteklerinden olan düĢük maliyetli cephe ürünlerinin kullanılması gereksinmesinin nasıl sağlanabileceği ile ilgili bilgi alıĢ-veriĢleri sürecin eksik kalan diğer kısmı olmuĢtur. Malzeme sağlayıcılarının mevzuat çerçevesi tarafından koyulan kurallar çerçevesindeki yapılması gereken katkılarının yapılamaması da diğer önemli bir eksikliktir. Özellikle yangın yönetmeliğinde istenen yangına dayanıklı malzeme kullanımı ve TS 825 ısı yalıtım kuralları kapsamında istenen ve binalarda kullanılması uygun olan yalıtım malzemeleriyle ilgili analiz evresindeki fonksiyonel gereksinmeleri karĢılayan teknik çözümlerle ilgili olası katkılar tasarım sürecinin erken aĢamalarında performans tabanlı tasarıma uygun olarak dahil edilememiĢtir.

PaydaĢlardan sürece dahil olmayan mühendis grubunun; yatırımcı/mal sahibi, müteahhit ve mimarın gereksinmelerin karĢılanmasıyla ilgili olan diyaloglarında yer almaması geniĢ katılımlı paydaĢların sağlananaması adına en önemli kayıp olarak görülmüĢtür. Strüktürel sistemlerin tasarımında özellikle mal sahibi/yatırımcı tarafından istenen ve üst katlarda yer alması planlanan geniĢ alana sahip çok amaçlı salonların özel bir strüktür sistemi tasarımına sahip olması gerekmektedir. GeniĢ açıklıkların geçilmesi gereken bu tip mekanların tasarım sürecinin baĢlangıcındaki olası çözümleri mimar ve

mühendis iĢbirliğinde istiĢare edilmelidir. Ayrıca yine istenen geniĢ Ģeffaf yüzeylerin binanın bütün strüktür sistemine yapacağı olası muhtemel etkileri de tasarımın bu ilk evresinde diyaloglar arasında yer almamıĢtır. Aynı Ģekilde gereksinmelerin belirlendiği ve bu gereksinmelere uygun teknik çözümlerin sunulduğu bu evredeki mekanik ve elektrik mühendislerinin yer almaması bu sistemlerin gerektirdiği çözümler ve bu çözümlerin mimari tasarıma olan etkileri tartıĢılamayan önemli noktalar olmuĢlardır. Özellikle çok amaçlı salon tasarımına uygun mekanik ve elektrik, aydınlatma sistemlerinin çözümü ve bu sistemlerin gereksinmeleri mimari tasarımı etkileyecek önemli kararlar içermektedir. Bu tür sistemlerin uzmanlarının paydaĢlar içerisinde yer almaması sürecin performans tabanlı olarak ilerlemesini etkilemiĢtir. Binanın bütününü ilgilendiren yangın algılama, yangın uyarı ve söndürme sistemleri, ısıtma-havalandırma sistemlerinin mal sahibi/yatırımcının istekleri doğrultusunda mimar ve tasarım ekibiyle analiz evresi sürecinde tartıĢılmaması ileride mimari tasarımı etkileyebilecek ve önemli tasarım değiĢikliklerine yol açabilecektir. Mimari tasarımı etkileyen bu sistemler dıĢında mühendislik ekibinin kendi sorumluluk alanına giren sistemlerin analiz evresindeki katılımı da eksik kalmıĢtır. Yangın dayanımına yönelik strüktür tasarımı, yapay aydınlatmaya yönelik elektrik sistemleri tasarımı, yapay havalandırma ve ısıtmaya yönelik mekanik sistemlerin tasarımı, strüktürel sisteme yönelik uzman mühendis görüĢleri modelin analiz evresinde paydaĢların tam katılımı sağlanamadığı için alınamamıĢtır.

5.1.2. Kullanıcı ve müĢteri gereksinmelerinin performans gereksinmelerine