Kredi miktarı

Basel II Düzenlemeleri‟ne göre bir firmanın bir bankadaki kredi miktarı (nakdi+gayri nakdi) 1 milyon Euro‟yu geçiyorsa iĢletmenin kurumsal olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu durum firmaları derecelendirilme gereği veya derecelendirilmeden %100 risk ağırlığına tabi tutulma gibi iki seçenekle karĢı karĢıya bırakmaktadır. Her iki durumda da firmanın kredi maliyetinin göreceli olarak artması nedeniyle, birçok KOBĠ‟nin bir bankadaki kredi hacmini 1 milyon Euro‟yu geçmeyecek Ģekilde bankalar arasında dağıtmasına neden olabilir. Bu nedenle bir ya da iki banka ile çalıĢan KOBĠ‟lerin daha fazla banka ile çalıĢması ve bu iĢletmelerin operasyonel maliyetlerinin artması gibi kredi tutarı kriterine bağlı sonuçlar ortaya çıkacaktır.

Basel II uygulamasına geçilmesi ile riski yüksek olan KOBĠ‟lerin kredi maliyetleri artacaktır. Bu noktada KOBĠ‟lerin uygulamaya geçildikten sonra bankalar dıĢında diğer finansman kaynaklarına yönelmeleri gerekecektir. KOBĠ‟lerin alternatif finansman yöntemleri arasında factoring, forfaiting, vadeli iĢlemler borsası, leasing, satıcı finansmanı, devlet teĢvikleri ve yeni kurulan KOBĠ Borsası gibi aktif yöntemler olabilecektir (Çelik ve Kızıl, 2008: 29). Sonuçta farklı finansman kaynağı tercihindeki artıĢ nedeniyle KOBĠ kredilerinde miktar ve oran bakımından düĢüĢ yaĢanabilecektir.

2.4.1.2.2. Teminatlandırma

Teminat, kredilerin ve diğer alacakların geri ödenmemesi riskine karĢılık bankaların kullandırdıkları kredilerinin tamamen veya kısmen güvence altına alınmasını sağlayan her türlü varlık, garanti ve kefaletler ile sözleĢmeden doğan alacakları tanımlamaktadır. Bankalar tarafından kabul edilen teminatlar ilgili yasal düzenlemelerle belirlenmiĢ ve sınıflandırılmıĢtır. Günümüzde bankalar tarafından kullanılan bu teminatlar Basel II ile birlikte farklılaĢmıĢtır.

Basel I sisteminde kredilendirme teminat odaklı yapılmaktayken, Basel II‟ye göre kredi, risk odaklı bir anlayıĢla fiyatlanmakta ve kullandırılmaktadır. Kredi

kullandırma sürecinde risk azaltım unsurları olarak uzlaĢıda belirlenmiĢ olan teminatlar alınmaya devam edilecektir. Ancak Türkiye gibi geliĢmekte olan ülkelerde finansal enstrümanların fazla geliĢmemesi nedeniyle istenilen teminatların yapısı KOBĠ‟ler için zorlayıcı bir unsur olacaktır. Basel II kapsamında belirlenen risk azaltım teknikleri; basit ve kapsamlı yöntemler ile temerrüt halinde kayıp oranlarının bankalar tarafından hesaplanmasına dayalı yöntem olarak karĢımıza çıkmaktadır. Söz konusu yöntemler çerçevesinde kabul edilmesi öngörülen teminatlar aĢağıda belirtilmiĢtir (TBB, 2005: 12).

Tablo 2.10‟da görüldüğü gibi basit ve kapsamlı yöntemde kabul edilen teminatlar arasında gerçek müĢteri çek ve senetleri ile ortak ve grup Ģirketi kefaletleri teminat kapsamına alınmamıĢtır. Temerrüt halinde kayıp yönteminde bankalar gerekli çalıĢmaları yapmaları durumunda kabul edilen teminatlar konusunda kısıtlanmamaktadır. Bu durumda temerrüt halinde kayıp yöntemini kullanan bankalar, diğer yöntemlerde kabul edilmeyen müĢteri çek ve senetleri ile ortak ve grup Ģirketi kefaletleri gibi teminatları risk azaltıcı unsur kapsamına alabileceklerdir. Ancak Basel II‟ye geçiĢ sürecinde öncelikli olarak standart yaklaĢımın benimseneceğini düĢünürsek, bankaların geliĢmiĢ içsel derecelendirmeye dayalı yaklaĢımı uygulayıncaya kadar geçen sürede kredi risklerini azaltmak isteyen KOBĠ‟lerin teminat yapılarını Basel II‟ye uyumlaĢtırmaları beklenmektedir.

Tablo 2.11: Risk Azaltım Teknikleri Kapsamında Dikkate Alınabilecek Teminatlar

BasitleĢtirilmiĢ Standart

YaklaĢım Standart YaklaĢım

Temel Ġçsel Derecelendirmeye Dayalı YaklaĢım

GeliĢmiĢ Ġçsel Derecelendirmeye Dayalı

YaklaĢım

Basit Yöntem

• Nakit, mevduat sertifikası, vb. • Belirli bir ana endekse kote hisse

senetleri, • Hükümetlerce ve Merkez

Bankalarınca veya benzer Ģekilde değerlendirilen kamu kurumlarınca ihraç edilen ve 4 ve üzeri derecelendirme notuna sahip borçlanmayı temsil eden menkul

kıymetler, • Altın,

• Transfer edilebilir menkul kıymetlere yapılan kollektif yatırımlara verilen garantiler ile yatırım fonları.

• Nakit, mevduat sertifikası, vb. • Kredi değerlendirme Ģirketleri tarafından kabul edilen borçlanma senetleri,

• Bilinen bir derecelendirme kuruluĢu tarafından derecelendirilmemiĢ borçlanma senetleri, • Belirli bir ana endekse kote hisse senetleri,

• Altın,

• Transfer edilebilir menkul kıymetlere yapılan kollektif yatırımlara verilen garantiler ile yatırım fonları.

Kapsamlı Yöntem

• Basit Yöntemde kabul edilen teminatlar, • Temel bir ana endekse kote olmayan, ancak tanınmıĢ bir piyasada iĢlem gören hisse senetleri,

• Yukarıda bir önceki maddede bahsedilen hisse senetlerine yatırım yapan kolektif yatırımlar ile yatırım fonları.

• Basit Yöntemde kabul edilen teminatlar, • Temel bir ana endekse kote olmayan, ancak tanınmıĢ bir piyasada iĢlem gören hisse senetleri,

• Yukarıda bir önceki maddede bahsedilen hisse senetlerine yatırım yapan kolektif yatırımlar ile yatırım fonları, • Ticari ve Ġkamet amaçlı gayrimenkul, • Alacaklar ve diğer fiziksel teminatlar.

Temerrüt Halinde Kayıp Yöntemi

• Teminatın risk azaltıcı etkisinin ulusal denetim otoritesine ispat edilmesi halinde, her türlü teminat kredi riskinin hesabında dikkate alınabilecektir.

Kaynak: BDDK, 2007b; Yüksel, 2005: 25.

Sonuçta Basel II teminat yapısına uyum sağlayan ve bankalara sunacakları teminatların kalitesini iyileĢtiren KOBĠ‟ler daha düĢük kredi fiyatı avantajından faydalanabileceklerdir.

1991 yılında kurulan Kredi Garanti Fonu ĠĢletme ve AraĢtırma A.ġ. (KGF) de KOBĠ‟ler için alternatif finansman seçeneklerinden biri haline gelmiĢtir. KGF Türkiye‟nin bütün bölgelerindeki KOBĠ‟lerin kendisiyle anlaĢma yapmıĢ bankalardan kullandığı her türlü nakdi ve gayri nakdi krediye verdiği garanti/kefaletlerle belirli oranda teminat sağlamaktadır. Böylece KOBĠ‟lerin banka kredileri kullanırken yaĢayacakları teminat problemi KGF garanti/kefaleti ile giderilmekte, bu sayede KOBĠ‟lerin de banka kredileri kullanma imkanı artmaktadır. Basel II ile birlikte gerçek ve tüzel kiĢi kefaleti için söz konusu kurumun A- veya üzeri bir derecelendirme notuna sahip olması gerektiği öngörülmüĢtür (TBB, 2005: 31; TBB, 2006: 34). Ancak KOBĠ‟lerin kredilendirilmesinde KOBĠ‟lere teminat sağlayan KGF henüz derecelendirilmemiĢtir. Bu noktada risk azaltıcı bir unsur olarak dikkate alınamayacaktır.