Kredi Fiyatlandırma Yöntemleri

Kredi fiyatlama süreci bankanın müĢterilerinin taleplerini değerlendirilmesi sonunda kredinin maliyetini etkileyen bütün faktörleri dikkate alarak, belirli fiyatlama kriterleri ve yöntemleri doğrultusunda, kredinin gerçek fiyatının hesaplanmasını kapsamaktadır. Bankalar müĢterilerine kullandıracakları kredileri

fiyatlandırma aĢamasında kredi politikalarına bağlı olarak çok farklı yöntemler uygulayabilmektedirler.

1.2.4.4.2.1. Maliyet Artı Kar Marjı Fiyatlandırması

Kredi fiyatlandırılmasında kullanılan basit bir yöntemdir. Maliyet yapısı iyi biliniyorsa bu yöntemin kullanılması oldukça kolaylaĢmaktadır. Kısaca hesaplanan kredi maliyetinin üzerine belirli bir kar marjı ekleyerek fiyat belirlenir. Bu kar marjına risk primi adı da verilmektedir. Bu fiyatlandırma yöntemi mark-up fiyatlandırma olarak da bilinmektedir. Maliyete kar marjının eklenmesi yoluyla yapılan bu fiyatlandırma daha çok tüketici kredileri, kredi kartları, elektronik fon transfer sistemleri, call center, internet ve WAP bankacılığı gibi bankaların doğrudan bireylere yönelik sunduğu bireysel bankacılık hizmetlerinin fiyatlandırılmasında öne çıkmaktadır (Öçal ve Çolak, 1999: 199-201).

Maliyet artı kar fiyatlama yönteminde bankaların kullandıkları formül Ģöyledir. Hedef Getiri = Kredi Geliri – Elde Edilen Fonların Maliyeti

Formüldeki değerler kredi tutarına bölünür;

Hedef Getiri / Kredi Tutarı = (Kredi Geliri / Kredi Tutarı) – (Elde Edilen Fon Maliyeti / Kredi Tutarı)

Formülde;

Hedef Getiri / Kredi Tutarı = Kredi karlılık oranı Kredi Geliri / Kredi Tutarı = Kredi faiz oranı

Elde Edilen Fon Maliyeti / Kredi Tutarı = Elde edilen fonların marjinal maliyeti ya da maliyet oranı olarak ifade edilmektedir.

Kredi faiz oranı, bankalarca, reeskont kaynaklı krediler dıĢındaki kredilere uygulanacak azami faiz oranları ile faiz dıĢındaki diğer menfaatlerin ve tahsil olunacak masrafların nitelikleri ve azami sınırları serbestçe belirlenebilmektedir. Bankalar bunları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası‟na bildirmek suretiyle değiĢtirebilmektedirler2

. Kredi faiz oranı hesaplamasını daha detaylı ele alırsak,

Kredi Faiz Oranı = Fonlama Maliyeti + Genel Giderler + Risk Primi + Kar Marjı

Fonlama maliyetinde dikkat edilmesi gereken nokta, fonların ağırlıklı ortalama maliyetinin ya da marjinal maliyetinin kullanılmasına iliĢkin tercihtir. Kredilerin fiyatlandırılmasında fonların marjinal maliyetinin kullanılması daha tutarlı bir uygulamadır.

Risk primi; eldeki fonun aktarılacağı alanın riskliliğini ifade etmektedir. Kredi kullananın; ratingi, faaliyet gösterdiği sektör, bulunduğu bölge, kredinin; vadesi, çeĢidi ve teminatı gibi faktörler dikkate alınır (BabuĢcu, 2004: 3; Berk, 1998: 181). Kar marjı pazarda rekabet edebilecek düzeyde müĢteri iliĢkilerine de bağlı olarak banka tarafından belirlenmektedir. Kredilerde nihai fiyatı belirleyen unsur rakip bankaların fiyatlandırmalarıdır. Bankanın pazar fiyatını göz ardı ederek bunun aĢağısında bir kredi fiyat belirlemesi rekabet gücünü kaybettirmesi açısından olanaklı değildir.

2

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Mevduat ve Kredi Faiz Oranları ve Katılma Hesapları Kâr ve Zarara Katılma Oranları Ġle Kredi ĠĢlemlerinde Faiz DıĢında Sağlanacak Diğer Menfaatler Hakkında Tebliğ, (Sayı: 2006/1)Madde 4.

1.2.4.4.2.2. Marjinal Fiyatlandırma

Marjinal maliyet üretim miktarının bir birim artırılması sonucu toplam maliyette meydana gelen değiĢimdir. Dolayısıyla marjinal fiyatlandırma, mamul maliyetinin değiĢken maliyetlerden oluĢtuğunu kabul eden bir fiyatlama yöntemidir. Bu yöntemde sabit ve değiĢken maliyetler bankanın genel hizmet maliyeti olarak kabul edilmektedir. Bu tür fiyatlandırma bankanın daha çok kısa süreli ve aĢırı rezerv niteliği taĢıyan fonları ile değerlendirilemeyen boĢ kapasitelerinin değerlendirilmesi için kullanılmaktadır.

1.2.4.4.2.3. Maliyete Dayalı Olmayan Yöntemler

Maliyet kredi fiyatını etkileyen tek unsur değildir. Bu nedenle maliyeti esas alan yöntemler yanında aĢağıdaki yöntemler de kullanılmaktadır (BabuĢcu, 2004: 2- 3).

Fiyat kullanım değeri yöntemi: Bazı bankalar fiyatlarını maliyet üzerinden değil, sunmuĢ oldukları hizmetin(kredinin) müĢteri için sağladığı değeri esas alarak belirlemektedir. Bu fiyatlandırma sistemi belirli kalite ve fiyattan satıĢı beklenen hizmetin hacmini tahmin etmek için yöneticilerin planlamalarına ihtiyaç duymaktadır. Nispi olarak hizmetin kalitesi ve güvenilirliğinin yanı sıra, müĢterinin bu hizmet için ödemeye hazır olduğu değer de hesaba katılmaktadır.

Piyasa fiyatı yöntemi: Bankaların büyük kısmı kredi fiyatı belirlerken diğer bankaların fiyat liderliğini takip etmekte ve inisiyatifi ana rakiplerine teslim etmektedirler. Ġzlenen lider bankanın kredilerini fiyatlamasını sağlıklı maliyet bilgilerine göre isabetli yapması onu takip eden bankanın rekabet edebilirliği ve karlılığı için de çok büyük önem taĢımaktadır. Her bankanın katlandığı maliyetler ve risk düzeyinin farklı olması nedeniyle tek baĢına bu yöntemin

kullanılması risklidir. Bankanın maliyetlerini hesaplayarak daha sonra pazar fiyatı dikkate alması daha sağlıklı olmaktadır.

MüĢteriye özel fiyat yöntemi: Bankanın geçmiĢte kredi iliĢkisi olan müĢterileriyle ve pazarda ciddi yere sahip olan güvenilir müĢterilerle olan iliĢkileri paralelinde fiyatın belirlenmesidir. Son yıllarda müĢteriler giderek artan ölçüde karmaĢık hale geldikçe, bankalar kredilerini fiyatlandırırken çok düĢük marjlar belirlemekte ve hatta bazen zarar yol açacak fiyatlar tespit edilmektedir.

Pazara giriĢ fiyatlandırması: Pazardan pay almak için pazar fiyatlara duyarlıysa ve iyi bir pazar tecrübesine sahip bulunuyorsa, banka pazara ilk girdiği zaman yeni hizmetler için fiyatı düĢük tutma stratejisi izleyebilir ve böylece rakiplerine karĢı bir maliyet avantajı elde eder.

Ġlk olma avantajını kullanma: Bankaların yeni olanakları ya da buna iliĢkin yan hizmetleri sunması hallerinde, rakiplerle karĢılaĢmadan piyasadan sağlayabileceği kadar kar elde edilmesi anlayıĢına dayanan olabildiğince yüksek fiyatlandırma yöntemidir. Piyasaya diğer bankaların benzer hizmetleri ile dahil olması sonucunda fiyatlar düĢmektedir.