Finansman Sorunları

Finansman iĢletme faaliyetlerinin sürdürülmesi, yeni ürün geliĢtirilip ürün yelpazesinin geniĢletilebilmesi ve yeni üretim ve iĢgücü yatırımlarının yapılabilmesi için önemli bir araçtır. Çoğu küçük iĢletme bir veya iki kiĢinin giriĢimi ve kendi birikimleri veya ailesinden ve yakın çevresinden edinilmiĢ sermaye ile kurulmaktadır. Bu iĢletmeler baĢarılı olup geliĢmeye baĢladıklarında ve yeni bir yatırım ya da yenilik yapmak istediklerinde, tüm geliĢmekte olan KOBĠ‟lerin yaĢadığı bir dönem baĢlamaktadır. Bu dönem, geliĢmekte olan küçük iĢletmelerin büyük iĢletmelere göre sermaye piyasaları, bankalar ve diğer kredi kuruluĢlarından finansman sağlamalarının daha zor olması nedeniyle söz konusu iĢletmelerin sık sık sorunlarla karĢılaĢtıkları bir dönemdir (OECD, 2006:2). Birçok ülkede iĢletmelerin büyük bölümünü küçük iĢletmeler oluĢturmaktadır. Dolayısıyla hemen hemen tüm KOBĠ‟ler, geliĢim süreçlerinde ve faaliyetleri sırasında en çok finansman sorunlarıyla karĢılaĢmaktadırlar.

KOBĠ‟lerin geliĢmeleri ve büyümeleri için gerekli olan finansman öncelikli olarak iĢletmenin hâlihazırdaki fonlarının, kendi özsermayelerinin ve varlıklarının daha etkin biçimde kullanımı ile sağlanabilmektedir. Ancak iĢletme bünyesinde yeterli kaynağın bulunmadığı durumlarda, dıĢ kaynağa ihtiyaç duyan iĢletmelerin en çok baĢvurdukları kurum bankalar olmaktadır. Banka kredileri genellikle yatırımların finanse edilmesi, çalıĢma sermayesi finansmanı ve stok finansmanında kullanılmaktadır. Kredilendirme teminatlı veya teminatsız olarak firmanın kredi notuna göre yapılmaktadır (ABĠGEM, t.y.: 37; Audretsch vd, 2009: 35). Kredilendirme esnasında KOBĠ‟ler bazı engellerle karĢılaĢmaktadırlar. KOBĠ‟lerin

bankacılık sistemine baĢvurduğu anda karĢılaĢtıkları engellere kısaca maddeler halinde değinirsek (KOSGEB, 2004: 5);

Bürokratik engeller,

Yatırımın getirisi ile bağdaĢmayan kısa vadeler, Yüksek faiz oranları,

Ağır ödeme koĢulları,

Teminat unsurlarındaki yetersizlikler

Kendilerine özel hizmet verecek ve yönlendirme yapabilecek aracıların eksikliğidir.

Katma değer yaratma kriterini göz önünde bulundurursak; bildiğimiz üzere iĢletmelerin önemli hedeflerinden biri olan yüksek katma değer yaratmada birincil araç günümüzde kalite ve verimlilik çalıĢmalarıdır. Kalite ve verimlilik çalıĢmaları KOBĠ‟lerinin teknoloji yatırımlarını artırmakta ve bu durum KOBĠ‟leri finansal kaynak yaratma sorunu ile karĢı karĢıya bırakmaktadır. Finansal kaynak yaratma sorunu ile karĢı karĢıya kalan iĢletmelerin asıl sorunu bu kaynağı bulmak değildir. Finans piyasalarında kendilerine sunulacak olan söz konusu fonların yüksek sermaye maliyetleri, iĢletmelerin borç/alacak vade yapısına uymayan kısa vadeler ve talep edilen teminatlardır.

KOBĠ‟lerin Türkiye‟de karĢılaĢtıkları sorunlar AB ülkelerindekine kıyasla çok daha ciddi boyuttadır. AB Ġlerleme Raporunda, diğer Avrupa ülkeleri ile karĢılaĢtırıldıklarında Türkiye‟deki KOBĠ‟lerin, ciddi oranda finansmana ulaĢma problemleri olduğu belirtilmektedir. Grant Thornton tarafından Avrupa ülkelerinde Küçük ve Orta Ölçekli ĠĢletmeler arasında yapılan araĢtırmaya (European Business Survey 2002) göre, anketin yapıldığı Avrupa ülkelerindeki KOBĠ`lerin ortalama % 24`ü kısa vadede büyümenin önündeki en büyük engel olarak finansman maliyetlerini görürken, Türk KOBĠ`lerinin % 51`i finansman maliyetlerinin en büyük

engel olduğunu belirtmiĢtir. AraĢtırmadaki herhangi bir ülkenin cevapları dikkate alındığında bu konuda en yüksek oranın Türkiye‟ye ait olduğu açıklanmıĢtır (Aras ve Müslümov, 2002: 15-16; ABĠGEM, t.y: 37). Türkiye‟de KOBĠ‟lerin fon temininde karĢılaĢtıkları önemli sorunlardan biri de teminattır. Basel II süreciyle bu sorun daha önemli bir hale gelmiĢtir. Basel II ile bankacılık sistemi risk odaklı sermaye yönetimine geçmekte ve bu da beraberinde risk odaklı kredi fiyatlamasını getirmektedir. Risk odaklı kredi fiyatlaması, KOBĠ‟lerin risk ve teminat durumuna göre kullanacakları kredi miktarını ve kredi maliyetini etkileyecektir. Bu sorunun çözümü için, Basel II süreci de dikkate alınarak KOBĠ‟lerin kredilerden aldıkları payların artırılmasına yönelik uygulamalar geliĢtirilmeli, bu bağlamda banka kredileri ile ilgili problemlerinin giderilmesi için hâlihazırda faaliyet gösteren Kredi Garanti Fonu ĠĢletme ve AraĢtırma A.ġ. gibi kuruluĢlar yaygınlaĢtırılmalı ve kredi sigorta sistemleri, dıĢ kaynaklı fonlar, BASEL II, KGF ve KOBĠ A.ġ. vb. konularda bilgilendirme faaliyetleri yoğunlaĢtırılmalıdır (TOBB, 2007; DPT, 2007: 37-38).

Finansman konusunda KOBĠ‟lerin yapılarından kaynaklanan sorunlar da vardır. Bunlar, yetersiz finansman bilgisi, modern finansman tekniklerini izleyememe, sermaye piyasalarından yararlanamama, oto finansman olanaklarının kısıtlı olması, ortaklık ve birleĢme konularına sıcak bakılmaması ve iĢletme sahibinin kiĢisel varlıkları ile sorumlu tutulmasıdır (Müftüoğlu, 1991: 62). 2007-2009 KOBĠ Stratejisi ve Eylem Planı‟nda, KOBĠ‟lerin finansman sorunun çözümü için, finansmana eriĢim imkanlarının iyileĢtirilmesinin, giriĢimciliğin geliĢtirilmesinin ve desteklenmesinin, rekabet, yenilik, verimlilik ve ekonomik geliĢmenin sağlanmasında oldukça önemli olduğuna değinilmiĢtir. Sorunların çözümüne yönelik olarak, KOBĠ‟lerin finansman sisteminin gerektirdiği karmaĢık ve kapsamlı finansal dokümantasyon sistemine uyumlu duruma getirilmesi ve gerekli bilgilendirilmenin yapılması gerekmektedir. KOBĠ‟ler risk sermayesi konusunda bilgilendirilmeli ve yaygınlaĢtırılması için KOBĠ‟lere özgü esnek bir ortam sağlanmalıdır. KOBĠ'ler, sermaye piyasası ve mali piyasalarla düzenli çalıĢan bir ortamda modern finansman araçları ve kurumları ile desteklenmelidir. GiriĢimcilere baĢlangıç sermayesi sağlayabilmek için GiriĢim sermayesi yatırım ortaklığı (GSYO), finansman yatırım

ortaklığı, gayrimenkul yatırım ortaklığı gibi finansman araçları yaygınlaĢtırılmalı, bu uygulamalara kaynak teĢkil edebilecek fonlar harekete geçirilmelidir. Bankalar büyük iĢletmelere göre KOBĠ‟lerin finansmanını, riski yüksek, getirisi düĢük olarak görmektedir. Bu nedenle banka kredilerinden aldıkları pay oldukça düĢük olan KOBĠ‟lerin alternatif finansman hizmetleri hakkında bilgilendirilmesi sağlanarak, finans kuruluĢları, meslek kuruluĢları ve kamu hizmet birimlerinin iĢ birliği ile bilgilendirme programları hazırlanmalı, finansmana yönelik bilgi sistemi oluĢturulmalıdır. Bankalar ve diğer finans kuruluĢlarında küçük iĢletmelerin ihtiyaçlarına yönelik krediler uyarlanmalıdır. KOBĠ‟lerle ilgili ekonomideki finansal politikaların çerçevesi AB politikaları ile uyumlaĢtırılmalıdır. Bu uyumlaĢtırma KOBĠ‟lerin sınır ötesi alanda stratejik uyumunu sağlayacaktır (DPT, 2007: 37-38; Mckee ve Dietrich, 2003: 4). Sonuç olarak, KOBĠ‟lerin sorunlarının çözümü için tüm sorunlarının bütünsel olarak değerlendirilmesi ve geliĢtirilen strateji ve politikalar doğrultusunda yapılan düzenlemelere uyum sağlamaları için danıĢmanlık hizmetleri ile desteklenmesi gerekmektedir.