Kral

Ben-i İsrail’in tek ve gerçek kralı Rabb Yehova olmuştur. Halkın başındaki liderler de Yehova önünde kavimlerini temsil etmişlerdir. Halkı içinde kral, Tanrı’yı temsil

746

Blech, Nedenleri ve Niçinleriyle Yahudilik, s.107.

747 Tekvin, 47/1. 748 MacDonald, a.g.e., s. 88. 749 Tekvin, 50/26. 750

Besalel, “Yosef”, Yahudilik Ansiklopedisi, III/795.

751

etmiştir.752 İsrail kralı “Rabbin Mesihi”dir.753 Kralın yetkileri Tesniye kitabında krallık hukuku ile bildirilmiştir. Ruhban sınıfı oluşturulmadan önce ruhbanlık görevini yerine getirmişler, mabedi yönetmişler, kurban takdim etmişler ve halkı takdis754 etmişlerdir. İsrail’de krallar da peygamberlik karizması gibi karizmaya sahip olmuşlardır.755

Tanah’ta kralların da (peygambere benzer) Tanrı’nın vahyine muhatap olduğu görülmüştür.756 Tanah’ta Davut ve Süleyman İsrailoğulları’nın kralları olarak takdim edilmiştir.757 Tezimizde kral olarak sadece Davut’u ve Süleyman’ı işleyeceğimizin sebebi ise İslam dininde Davut ve Süleyman’ın peygamber kabul edilmesindendir. Ayrıca, Yahudilikte’de Davut ve Süleyman krallar içinde ayrı bir öneme sahip olmuştur. Öyle ki İbn Meymun onların vahyin en düşük derecesini aldıklarını belirtmiştir.

3.a. Davut (David)

İsrail halkının en büyük hükümdarlarından olan Davut faziletli ve hikmetli olarak kabul edilen bir kişidir. Davut “sevgili” anlamına gelen bir lakaptır. “Davidum” kelimesi eski tabletlerde sıkça geçmiş “komutan- savaş şefi- çar” anlamlarına gelmiştir. Unvan daha sonra isim olarak kullanılmıştır.758 Kral Saul’ün ölümü üzerine İsrail’in ikinci hükümdarı olmuştur. Yaklaşık M. Ö. 1004- 965 yılları arasında hükümdarlıkta bulunmuştur. Kurduğu ordusuyla ülkesinin sınırlarını güneyde Mısır’dan kuzeyde Toroslar’a kadar genişletmiş ve Kudüs’ü başkent yapmıştır. Musa’dan kalan Tora’yı ve diğer kutsal emanetleri (Tabtu’s- Sekine) Kudüs’e nakletmiştir.759 Davut’un ülke sınırlarını genişletmesi, İsrail halkının putperest komşular ile iç içe yaşamalarına neden olmuştur.760

Davut, Beytlehem’de sekiz kardeşin en küçüğü olarak fakir bir ailede dünyaya gelmiştir. Kırmızı benizli, sarışın, sevimli bir çocuktur. Annesi dindar bir kadındı. Evin küçüğü olarak babasının sürüsünü otlatmakla görevli idi. Sürüsüne saldıran hayvanları zekâsı ile atlatan Davut yine bu zekâsı ile Kral Saul’un silahtarlığına yükselmiştir. Filistîlerle yapılan savaşta zekâ ve cesareti ile meşhur komutan Golyat’ı öldürerek İsrail

752

Eliade, Mircea, Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu, Çeviren: Mehmet Aydın, Din Bilimleri Yayınevi, Konya, 1995, s. 40.

753

I. Samuel, 26/9, 11, 16, 23; II. Samuel, 1/24, 16; 19/22.

754

Tesniye, 7; II. Samuel, 6/13, 14, 17- 18; 24/18, 21, 25; I. Krallar, 8/1, 5, 14, 55.

755

Harman, a.g.m., s. 152.

756

I. Samuel, 10/6, 16/13; I. Krallar, 3/4- 14, 9- 10.

757

1.Krallar, 1/13; 47; II. Tarihler, 1/1.

758

Örs, a.g.e., s. 179.

759

Besalel, Yahudi Tarihi, s. 40.

760

halkının savaşı kazanmasını sağlamıştır. O sıralarda Davut’un yirmili yaşlarda olduğu tahmin edilmektedir.761 Saul’un damadı ve komutanı olmuştur. Saul daha sonra halk arasında sevgisi ve şöhreti iyice yayılan Davut’tan kurtulmak istemiş, Davut kaçarak kurtulmuştur. Saul’un düşmanca davranışlarına karşı Davut Saul’e saygıda kusur etmemiştir. “Tanrı’nın hükümdarlık verdiği ve takdis ettiği kimseye el kaldırılmaz” diyerek saygısızlık edenleri de cezalandırmıştır.762

Davut, Ahit Sandığı’nı siyasi olduğu kadar dinsel başkent olabilmesi amacı için763 Yeruşalim’e getirtmiştir.764 Davut, Tanrı’nın Sandığı için bir ev inşa etmek istemiştir. Ama Rabb, Natan aracılığı ile bu görevi kendi soyundan gelen birinin yapacağını bildirmiştir.765 Yorumcular Davut’un görevinin bina etmek değil savaşmak olduğunu bildirmişlerdir. Ama bu savaşlar aracılığı ile yüreğindeki bina yapmayı aşırı isteği ile de tapınma evini yapacak olan kişinin önünü açmıştır.766

Davut’un II. Samuel kitabında “Rabbin ruhu benim vasıtam ile söyledi. Onun sözü

benim dilimin üzerinde idi”767 şeklindeki sözlerini İbn Meymun şu şekilde yorumlamıştır.

Davut’a bunları söyleten Rabbin ruhudur. Bunu bu şekilde anlamamızın gerektiğini ileri sürmüştür. Yine Davut’un “İsrail’in Tanrısı bana dedi”768 ifadesinin peygamber aracılığı ile Davut’a iletilerek gerçekleştiğini belirtmiştir.769

Kutsal Kitap’ta yer alan 150 bölümlük Mezmurlar’ın çoğunu Davut yazmıştır. Mezmurlar’da insan ruhunun maruz kaldığı bütün üzüntü, sıkıntı, korku, kuşku, acı, zihin karışıklıkları ve gerilimlerin ifadesi bulunabilmiştir.

Bet Amikdaş’taki ayinler sırasında, Leviler’den oluşan koro, yaylı ve nefesli çalgı aletleri eşliğinde Mezmurlar’dan bölümler okumuştur. Mabet yıkılınca yerini sinagoglar almıştır. Bugün Mezmurlar, litürjinin (topluluk halinde dua) önemli bir kısmını oluşturmaktadır.

761

MacDonald, a.g.e., I/354.

762

I. Samuel, 24/7; 26/11.

763

MacDonald, a.g.e., I/375.

764

II. Samuel, 6/1- 7, 12- 15.

765

II. Samuel, 7/1- 5.

766

MacDonald, a.g.e., I/377.

767 II. Samuel 23/2. 768 II. Samuel 23/3. 769 Sinanoğlu, a.g.t., s. 125.

Mezmurlar, Yahudilerin gündelik yaşamlarının bir parçasıdır. Özdeyişlerine ve dillerine girmiştir ve dualarının ana metnini oluşturur. İngiliz tarihçi Theodore Robinson’un belirttiği gibi: “Mezmurlar, insan ruhunun şarkılarıdır, zamansız ve

evrenseldirler. İnsan ruhunu herkesten iyi ve doğru bir şekilde yorumlayanlar, İsrail’in şairleridir.”770

3.b. Süleyman (Şelomo)

Süleyman, Davut ve Betseba’nın oğullarıdır. Peygamber Natan aracılığı ile Tanrı çocuğa ikinci bir isim vermiştir, Yedidyah “Rabb tarafından sevilen”.771 Kardeşlerinin en yeteneklisidir. M. Ö. 965- 928 yılları arasında krallık yapmıştır.772 Şelomo, İbranice’de “barış adamı” anlamına gelmektedir.773

Firavun’un kızlarından biri ile evlenmesi dindar halkın ve kendi aleyhtarlarının onu putperestlik ile şeriatı çiğnemek ile suçlanmasına sebep olmuştur. Süleyman bilge ve harika bir yönetici olmasına rağmen, çok sayıda putperest kadınla evlenmesinden dolayı ruhsal gücünü kaybetmesine neden olmuştur. Arami bölgesini ve Edom’u kaybetmesi de halkın Tanrı’nın Süleyman’ı cezalandırması şeklinde yorumlanmıştır. 774

Süleyman, ülkesinin topraklarını genişletmemiş, var olan topraklarını korumuştur. Ülkedeki ticaret güçlenmiş, halk zenginleşmiş, Kudüs imar edilmiş, saray ve köşkler ile süslenmiştir. Büyük, ihtişamlı meşhur Süleyman Mabedini yaptırmıştır. Süleyman Mabedi’nin yapılışı Tora’nın I. Krallar bölümünde genişçe anlatılmıştır.775 Süleyman Mabedi sayesinde ülkenin her yerine dağılmış olan dinsel merkezlerin önemi azalmıştır. Mabed, dini merkezin Kudüs’te yoğunlaşmasına neden olmuştur.776

Süleyman Tanrı’nın, kendisine “Mademki bu şey senin tarafından oldu ve sana

emrettiğim ahdimi ve kanunlarımı tutmadın”777 diyerek hitap ettiğini söylemiştir. İbn Meymun Süleyman’ın bu sözünün Şilolu Ahiya veya başka bir peygamber aracılığı ile gerçekleştiğini söylemiştir. Rabbin Süleyman’a Gibeon’da gece rüyasında görünmesini778

770

Blech, Nedenleri ve Niçinleriyle Yahudilik, ss. 120- 122.

771

II. Samuel, 12/24- 25.

772

Besalel, Yahudi Tarihi, s. 41.

773

Örs, a.g.e., s. 185.

774

MacDonald, a.g.e., I/266.

775

Örs, a.g.e., s. 185.

776

Besalel, Yahudi Tarihi, s. 41.

777

I. Krallar, 11/11.

778

de tam bir nebevi olay olarak görmemiştir. Peygamberlerin birine rüyada vahiy geldiğinde nübüvvet sunan vahiy olduğunu bizzat vahyin kendisi içermiştir. Süleyman ile ilgili rüyanın sonunda “Ve Süleyman uyandı ve işte rüya idi”779 ifadesinden başka bir şey yoktur. Peygamberler bu şekilde basit bir rüya şeklinde değil de vahiy olduğunu780 kesin bir şekilde bilmişlerdir. İbn Meymun, Davut ve Süleyman için en düşük derecede nebevi fonksiyon özelliğine sahiptirler demiştir.781

Otuz yedi yıl krallık yaptıktan sonra Kral Süleyman M. Ö. 922 tarihinde ölmüştür. Yeruşalim’e gömülmüştür.782

Süleyman gençken Ezgiler Ezgisi’ni yazmıştır. Rabbiler genç bir erkeğin aşk şarkıları yazmasını normal karşılamışlardır. Süleyman yaşlandıkça bilgelik kazanmış ve düşüncelerini özdeyişler ve aforizmalar ile dile getirmeyi öğrenmiştir. Bunlar da nesiller boyunca Yahudi halkını eğitmeye yardımcı olacak Süleyman’ın Özdeyişlerini oluşturmuştur. Bu Özdeyişler Yahudi halkının gündelik konuşmalarına yerleşmiştir.783

Kutsal Kitap’taki Süleyman Meselleri bölümü Süleyman’a dayanan ilahilerdir.784 İspanyol romancı Cervantes, Özdeyişler’i “uzun deneyimlerden alınmış kısa cümleler” diye adlandırmıştır. Özdeyişler Kitabı, Tanah’ın içinde yer almış olsa da sadece Yahudiler için olan bir kitap değildir. Kitap da bir kere bile “İsrail” sözcüğü geçmemiştir. Evrensel anlamda kullanılan “adam” sözcüğü 33 kez zikredilmiştir. O yüzden Yahudilerce bu öğreti ve sezgiler, her yerdeki herkese uygulanabilir.785 Bilgelik edebiyatının harika bir örneği olarak kabul edilmiştir.786