Hikmetli Kişi

Ben-i İsrail’in dini hayatlarındaki önemli otoritelerden biri de Hikmetli kişiler olmuştur. “Öğütçüler” olarak anılan bu insanlar Kutsal Kitap da hâkimler ve krallar ile birlikte anılmıştır.730

Herhangi bir tapınağa bağlı olmaksızın kendini ibadete adayan kimselerdir. Kimi zaman peygamberler tarafından tenkit edilmişlerdir. Yeremya, şunları söylemiştir: “Biz

hikmetliyiz ve Rabbin şeriatı bizdedir diye nasıl söylüyorsunuz? Fakat işte yazıcıların kalemi yalan düzdü. Hikmetli adamlar utandılar, yıldılar ve ele geçtiler. İşte onlar, Rabbin

sözünü kendilerinden attılar.”731 Yeremya, Tanrı’nın sözüne uygun davranmadan yaşayan

kimsenin hikmet sahibi olamayacağını bildirmiştir. Tezimiz için hikmetli kişi olarak Tanah’tan sadece iki kişiyi incelemek için aldık. Yusuf ve Eyüp’ü seçmemiz İslam dininde peygamber olarak kabul edilmesinden ve Tanah’ta da Yusuf’tan ve Eyüp’ten uzunca bahsedilip ayrı bir önem verilmesinden kaynaklanmıştır.

2.a. Yusuf (Yosef)

Yakup Peygamberin 12 erkek çocuğundan en çok sevdiği oğludur. M.Ö. 1700’lerde yaşamıştır. Yusuf’un ismi ile ilgili iki rivayet vardır. Birincisi, Rahel’in bir oğlunun olması ile utancının ortadan kalkmıştır anlamına gelen “Asaf”, diğeri de ekleyecek, bir tane daha

verecek anlamına gelen Yosef’tir.732

Yusuf, on yedi yaşlarında kardeşleri ile davar gütmüştür. Bu olayı bildiren pasajda Yusuf için kullanılan “çocuk” kelimesinin; “naar” yani “genç- delikanlı” şeklinde doğal bir biçimde kullanım olduğunu söyleyenlerle birlikte, diğer bir rivayet ise Yusuf’u eleştirel niteliktedir. Yusuf istenen olgunlukta davranmamıştır. Saçlarını uzatıp süslenmiş, daha güzel görünebilmek için gözlerini sürmelemiştir.733 Tora yorumcuları da Tanrı’nın bu davranışları çocukça bulup o şekilde hitap ettiği bildirilmiştir.

Yusuf, rüyasında demetinin kalkıp dikildiğini; kardeşlerine ait on bir demetin de kendi demetinin etrafında eğildiğini görmüştür.734 Bu günün birinde kardeşlerinin Yusuf’un önünde eğileceğine ön bildiri olmuştur. Bunun arkasından ikinci bir rüya gördü;

730

İnci, a.g.t., s. 18; Harman, a.g.m., s. 151.

731

Yeremya, 8/8- 9.

732

Tekvin, 30/23- 24.

733

Farsi, a.g.e., I/290; Tekvin, 37/ 2.

734

güneş, ay ve on bir yıldız Yusuf’un önünde eğiliyordu.735 Güneş ve ay; anne- babasını, on bir yıldız ise kardeşlerini temsil etmiştir.

Yusuf’un kardeşlerinin kıskançlığı onun kuyuya atılması736 ve Mısır’a köle olarak satılmasına sebep olmuştur.737 Kardeşlerin kıskanma sebebi yalnızca Yusuf’un gördüğü rüyalardan kaynaklanmamıştır. Yusuf’un, babasına kardeşlerinin yaptıklarını anlatması,738 Yakup’un Yusuf’u diğer çocuklarından daha çok sevmesi739 de etkenlerdendir.

Potifar tarafından satın alınan Yusuf’a Potifar’ın karısı âşık olmuş ve Yusuf için çileli günler yeniden başlamıştır.740 Potifar’ın karısı Zeliha tarafından iftira sonucunda hapishaneye atılan Yusuf, orada 12 yıl kalmıştır. Başta on yıl kalmasına karar verilmişken (Yusuf’un babası Yakup’a kardeşleri ile ilgili kötü haber vermesinin nedeni ile her biri için bir yıl kalacaktır), Yusuf’un Tanrı’ya güvenmek yerine sakinin kendisini kurtaracağını ümit etmesi ile bu süreye iki yıl daha eklenmiştir.741 Yusuf hapishanede Firavun’un (paro) rüyalarını yorumlamış ve bu sayede hapishaneden kurtulmuştur.742 Zeki, bilgece cevapları ve önerileri ile saraya otuz yaşında başvezir olarak tayin edilmiştir.743

Kıtlık yılları gelmeden Yusuf, Asenat ile evlenmiş, ondan iki oğlu olmuştur. Yusuf ilk oğluna Menase (geçmişi unutturan) ikinci oğluna da Efraim (semereli, iki kat verimli) adını vermiştir.744

Kıtlık dolayısı ile Mısır’a yiyecek almaya gelen kardeşleri ile Yusuf karşılaşmışlar ve onlar ile bir süre vakit geçirdikten sonra kendisinin Yusuf olduğunu açıklamıştır.745 Yusuf ile kardeşlerinin barışmasını Yahudi düşünürler şu şekilde yorumlamıştır: Değişimin

735 Tekvin, 37/9- 10. 736 Tekvin, 37/24. 737 Tekvin 37/18- 19; 29- 36. 738 Tekvin, 37/2. 739

Tekvin, 37/3. Yakup’un, Yusuf’u diğer çocuklarından fazla sevmesi normaldir. Zira ondaki maneviyatı fark etmiştir. Nitekim İbrahim İshak’ı, İshak Yakup’u diğer çocuklarından çok sevmiştir. (Yaşlılığında doğduğu için ona karşı şefkati de daha fazlaydı) Farsi, a.g.e., I/293.



Potifar Mısır ismidir. İsminin anlamı saraya ait olan şeklindedir. Bundan da saray içinde bir görev yaptığı anlaşılmaktadır. Farsi, a.g.e., I/305.

740

Tekvin, 37/6- 20.

741

Farsi, a.g.e., I/318.

742 Tekvin 40, 41. bab. 743 Tekvin, 41/37- 41, 46. 744 Tekvin, 41/50- 52. 745 Tekvin, 42- 46. Bab.

mümkün olabileceği, insanların kötülüklerinden vazgeçebileceği, pişmanlığın hataları düzeltebileceği ve nefretin yerini sevginin alabileceği.746

Yusuf, ailesini Mısır’da yerli halktan uzakta olan Goşen’e yerleştirmiştir.747 Yusuf, Yakup’un on iki oğlunun arasından en önce ölen kişi olmuştur. Yusuf, babasının ölümünden elli dört yıl sonra748 yüz on yaşında ölmüştür. Cesedini mumyalayıp Mısır’da bir tabuta koymuşlardır.749

Yusuf, Tanrı vergisi ticari yeteneğe ve rüya yorumlamasına sahiptir. Bu Tanrı vergisi yetenek onun ilerde Mısır yönetimine geçmesine de neden olmuştur.

Yahudi din âlimleri Yusuf’u “Yusuf Atsadik” (dürüst, doğru) olarak nitelendirmişlerdir. En önemli meziyeti olarak Tanrı’ya imanını ve yabancı toprak ve kültürde bir Yahudi olarak yaşayabilmesini göstermişlerdir.750

2.b. Eyüp (İyov)

Eyüp, Tanah’ta kayıp ve felakete uğrayan kutsal bir adam olarak geçer. Kendine adına kitabı vardır. Kitap, Eyüp’ün ibret verici hikâyesini ve Tanrı’ya karşı boyun eğişini anlatır. Kitabın en güçlü mesajı Eyüp’ün arkadaşlarının olaylar konusunda inandıklarının, yanlış olduğunu açıkça belirtmesidir. Onların inancına göre eğer acı çekiyorsanız mutlaka hak etmişsinizdir. Gerçekten iyi insanların başına kötü şeyler gelmez diye iddia edilmiştir. Ama Eyüp iyi ve dürüst bir insandı. İyi insanlar da acı çekebilirdi.

Sevdiklerini kaybeden Yahudiler, Eyüp’ün uğradığı felaket karşısında boyun eğdiğini gösteren sözleri yüzyıllar boyunca kullanmıştır. “Tanrı verdi ve Tanrı aldı.

Tanrı’nın adı kutsansın.”751