Verginin türünü ve seviyesini belirlemek dünyadaki her ülke için önemli ve son derece zor bir konudur. Bu nedenle, iyi tanımlanmış bir yasal çerçevenin vergi oranları ile düzenlenmesi, uygulanan vergilerin mükellefler tarafından ödenebilmesini sağlamak için bir gerekliliktir. Kosova Cumhuriyeti'nde, vergi matrahları ve vergi oranları Kosova fiili vergi mevzuatına göre belirlenir. Tablo 2.26’da Kosova Cumhuriyeti'nde yürürlükte olan vergi oranlar hakkında bilgiler sunulmuştur.
Tablo 2. 26. Kosova’da Yürürlükteki Vergi Oranları
Vergi Türü Cirosu Vergi Oranı
Katma Değer Vergisi – KDV 30,000 € 18%
8%
Kurumsal Gelir Vergisi - KGV 50,000 € 10%
Kişisel Gelir Vergisi - KGV
50,000 €
0 € - 960 € 'ya kadar Yıllık gelirler 0%
960 € 'dan 3000 €' ya kadar Yıllık gelirler 4%
3.000 € 5.400 € 'ya kadar Yıllık gelirler 8%
5.400 €'dan itibaren Yıllık gelirler 10%
Kira Vergisi 10%
Kira Stopaj Vergisi 9%
Faiz ve Mülkiyet Hakları stopaj vergisi 10%
Kaynak: (LTK, 2016: 328, 560, 644)
Kosova Cumhuriyeti düşük vergi oranları ve serbest ticaret rejimi uygulayarak basit bir vergi sistemi geliştirmiştir. Kosova Cumhuriyeti, birçok serbest ticaret anlaşmasına imza atmış olup bunlardan en önemlisi Nisan 2016'dan beri yürürlükte olan İstikrar ve Ortaklık Anlaşması (IOA) (AB ile serbest pazar) ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşmasıdır (OSTA). 2009'da yapılan bir dizi finansal reform sonucunda Kosova'daki vergi sistemi, bölge ülkeleriyle karşılaştırıldığında iş geliştirmeyi kolaylaştırıcı olmaya başlamıştır.
78
05/L-029 sayılı Kanun uyarınca, Kosova'daki Kurumlar Vergisi bölgedeki en düşük orandadır ve bu vergi sonrası yüksek net gelir artışı etkisine tesir eder. Bu, işletmelerin sermayelerini artırmak için kullanılacak ek gelirin bir bölümünü etkiler. Kosova'daki kurumlar vergisi oranı yıllık cirosu 50.000 €'nun üzerinde olan tüm şirketler için yüzde 10'dur (Ligji nr. 05/L-029: 23).
Bununla birlikte 05/L–037 sayılı kanun uyarınca Kosova Cumhuriyeti’ndeki Katma Değer Vergisi bölgedeki en düşük düzeyde olandır. Katma değer vergisi ilk kez 2001 yılında yüzde 15'lik sabit bir oranla uygulanırken, 2009'dan itibaren ise ciroları 100.000 € olan işletmeler için yüzde 16'ya yükseltilmiştir. Halbuki 2015 yılından itibaren, standart KDV oranı yüzde 18 olup, 05/L-037 sayılı Kanunun 26.2 maddesinde belirtilen ürün ve hizmetlerde KDV oranı yüzde 8 olmak üzere tüm mal ve hizmetler için geçerlidir (Ligji nr. 05/L-037, neni: 26).
05/L-028 sayılı kanuna göre, Kosova Cumhuriyeti’nde Kişisel Gelir Vergisi; ücretler, ticaret, kira, faiz, gayrimenkul gelirleri için uygulanır. Maaşlar üzerindeki Kişisel Gelir Vergisi oranları, kazanılan ücret miktarıyla ilişkili olarak artan oranda uygulanmaktadır. Vergi oranları şu şekildedir: Yıllık 960 avroya kadar yüzde 0; yıllık 960 ve 3000 avro arası yüzde 4; yıllık 3001 ila 5400 avro arası yüzde 8; ve yıllık 5400 avro üstü yüzde 10 (Ligji nr. 05/L-028, neni: 13). Tablo 2.27’de, Güneydoğu Avrupa ülkelerinde uygulanan vergi oranları sunulmuştur.
Tablo 2. 27. Güneydoğu Avrupa Ülkelerinde Uygulanan Vergi Oranları Ülkeler Kar Vergisi Katma Değer Vergisi Kişisel Gelir Vergisi
Kosova 10% 8%; 18% 0%; 4%; 8%; 10%; Arnavutluk 5%; 15% 20% 13%; 23% Bosna-Hersek 10% 17% 10% Makedonya 10% 5%; 18% 10% Karadağ 9% 7%; 19% 9%; 15% Hırvatistan 18% 5%; 13%; 25% 12%; 40% Serbistan 15% 10%; 20% 10%; 25% Ortalama 12.5% 20% 19% Kaynak: (LTK, 2016. 328, 560, 644, AlTax, 2017: 48)
79
Şekil 2. 24. Güneydoğu Avrupa Ülkelerinde Uygulanan Vergi Oranları
2016 yılında Güneydoğu Avrupa'daki tüm ülkelerin ekonomileri ekonomik büyümeyi sürdürdü ve bunu istihdam artışında iyileşmeler ve yoksulluğun azalması takip etti. Günümüzde Güneydoğu Avrupa ülkelerinde yüksek vergilerin kayıt dışına teşvik ettiği ve ülkelerinin ekonomik büyümesini tehlikeye attığı bilinmektedir. Her bir ülke için ayrı ayrı bir analiz yapılacaksa, istatistik kurumlarının ve bu ülkelerin merkez bankalarının raporlarına dayanalırak aşağıdaki acıklamalar yapılabilir:
Kosova Cumhuriyeti’ndeki finansal sektör analiz edilirse, ülkenin 2015 yılı sonunda düşürülmüş bir KDV oranı uygulamaya başladığı ve bütçenin mali istikrarını sağlamak amacıyla standart oranı yüzde 2 artırdığı görülmektedir. Kazanç vergisi ile ilgili olarak yüzde 10 ile Kosova en düşük vergi oranını uygulamaktadır. Ayrıca, kişisel gelir vergisi konusunda Kosova, bölge ortalamasının altındadır (BQK-RSF, 2017: 31).
Arnavutluk, yüzde 20 KDV oranı ile standart ortalama bir oran uygulanmaktadır. Kazanç vergisinde ise Arnavutluk bölge ortalamasının altında bir vergi oranı uygulamaktadır. Arnavutluk'taki kişisel gelir vergisi ise yüzde 20 ile bölge ortalamasının üstündedir(BSH-RSF, 2017: 28).
Karadağ, 2016 yılında KDV oranını düşürmüştür, sırasıyla yüzde 7 ve yüzde 19 oranında azaltımıştır. Kar vergisi ile ilgili olarak Karadağ, yüzde 9 ile bölgedeki en
10% 15% 10% 10% 9% 18% 15% 18% 20% 17% 18% 19% 25% 20% 10% 23% 10% 10% 15% 40% 25% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
Kosova Arnavutluk Bosna-Hersek Makedonya Karadağ Hırvatistan Serbistan Kar Vergisi Katma Değer Vergisi Kişisel Gelir Vergisi
80
düşük vergi oranını uygulamakta, kişisel gelir vergisi ise bölgenin ortalamasının altındadır (CBM-AR, 2016: 13).
Bosna Hersek, bölgedeki ortalama seviyenin altında bir KDV oranı uygulamaktadır. Kazanç vergisinde Bosna Hersek bölge ortalamasının altında daha düşük vergi oranı uygulamaktadır. Ayrıca, Bosna Hersek'teki kişisel gelir vergisi ise yüzde 10'dur ve bölgedeki en düşük orandır (CBBH-AR, 2017: 21).
Makedonya standart KDV ortalama oranını yüzde 5 ve yüzde 18 olarak uygulamaktadır. Bu da bölgesel ortalamanın içinde olduğu anlamına gelir. Makedonya, kazanç vergisinde bölge ortalamasının altında vergi oranı uygularken, kişisel gelir vergisi oranı yüzde 10’dur, bölgedeki en düşük orandır (NBRM-AR, 2017: 15).
Hırvatistan, bölge ortalamasının üzerinde bir KDV oranı uygulamaktadır. Hırvatistan, yüzde 20 ile bölgedeki ortalamanın üzerinde bir KDV oranı uygularken, kişisel gelir vergisinde ise yüzde 12 ve yüzde 40 ile bölgede en yüksek oranı uygulanmaktadır (AlTax, 2017: 51).
Sırbistan yüzde 10 ve yüzde 20 ile düşük oranlı KDV uygulamaktadır. Kazanç vergisinde ise yüzde 12,5 ile bölge ortalamasının üzerinde bir oran uygulamaktadır. Ayrıca Sırbistan'daki kişisel gelir vergisi yüzde 19 ile bölge ortalamasının üstündedir (NBS-AFSR, 2017: 19). Tablo 2.28’de Güneydoğu Avrupa ülkelerinde vergi yükü sunulmuştur.
Tablo 2. 28. Güneydoğu Avrupa Ülkelerinde Vergi Yükü
Ülkeler 2016 Kosova 23.5 Arnavutluk 24.4 Bosna-Hersek 37.8 Makedonya 25.6 Karadağ 38.2 Hırvatistan 38.1 Serbistan 36
Güneydoğu Avrupa Ülkelerinde Vergi Yükü Ortalaması 32 Kaynak: (AlTax, 2017: 14)
81
Güneydoğu Avrupa ülkelerinde vergi yükü, mükellefin az ya da çok vergi ve diğer mali yükümlülükleri ödediğinin kanıtıdır. Tablo 2.28’e bakıldığında 2016 için Güneydoğu Avrupa ülkeleri içerisinde en düşük vergi yükünün yüzde 23,5 ile Kosova’da olduğunu görülmektedir. Bunu yüzde 24,4 ile Arnavutluk, yüzde 25,6 ile Makedonya takip etmektedir. Aynı zamanda, Güneydoğu Avrupa ülkelerinin ortalama vergi yükü Karadağ'da yüzde 38.1, Sırbistan'da yüzde 38.2 ve Hırvatistan'da yüzde 36’dır.
Güneydoğu Avrupa ülkelerinde vergi yükü GSYİH'nın ortalama yüzde 32'sini oluştururken, 2015'te bu oran ortalama GSYİH'nın yüzde 31,5 olmuştur. 2015 yılından itibaren vergi yükünde yüzde 0,5 oranında bir artış olduğu görülmekle birlikte, bu vergi yükü GSYİH'nın yüzde 40'ının üzerinde olan AB vergi yüküne kıyasla daha düşüktür (Altax, 2017: 11).