Vergi Aflarının Lehinde Olan Görüşler

Yaygın olarak vergi afları çoğunlukla devletin ek likidite ihtiyacı sebebiyle uygulanmaktadır. Bu sayede daha önce ülke dışında bulunan ilave sermaye akışlarının sağlanması mümkün olur. Girişimciler genellikle vergi afları talebinde bulunurlar, ancak sıklıkla kullanmaları yetersizliklerinin bir sonucudur. Birçok durumda vergi aflar, işletme sermayesi yasadışı kaynaklardan oluşan ve vergi mükelleflerini kötü emellerine alet eden kötü eğilimli vergi mükelleflerinden işletmeyi korur ve daha sonra kötü eğilimli vergi mükellefleri, devlet kaynaklarına zarar vermek suretiyle durumu lehlerine çevirerek istismar ederler.

Uygulamalarında sermayenin liberal hale getirilmesine yönelik teşvikler ve ülkenin kalkınması için serbest ekonomik güç olarak teşvik edilmesi amaçlanan vergi afları, kısa vadede gelir tahsilatının çok düşük maliyetle artırılması ve aynı zamanda vergi kaçakçılarını “sağlıklı modele” geri getirme fırsatı sağlamak için tarihsel olarak tercih edilmiştir. Vergi afların yararlarına ilişkin olarak kamuoyunun genel görüşü, bu programların olumlu sonuçlar doğurması ve bu yazarların tutumlarının ekonomik, politik, ahlaki ve psikolojik bakış açısından çeşitli alanlarda sıralanmasıdır.

Devlet kurumlarının düzgün işleyişi için kamu finans kaynaklarından beklentiler kaçınılmazdır. Vergi, kamu sektöründe kullanılmak üzere kaynaklarına ihtiyaç duyulduğu ekonomiyi dengeleyen bir araçtır (Jayawardane, 2015: 131). Bu sebeple, bu uygulamaların düşük maliyetle kısa vadede pozitif sonuçlar getirmesi nedeniyle vergi aflar kabul edilebilir olarak değerlendirilmelidir. Vergi uyumu sürecinde, vergi aflarına itiraz edilmesine rağmen, vergi afları kısa vadede gelir artışını ve yönetim maliyetlerini azaltabilir (Torgler, 2003: 3). Agbonika'ya göre (2015: 116-117) bir af programının başarısı ve uygun olabilmesi icin birkaç duruma bağlıdır;

- Vergi kaçakçılığı ülke ekonomisi içerisinde yaygınsa ve af teklifine karşı çıkan vergi mükellefleri için risk yoksa,

- Hükümetlerin vergi kaçırmayla uğraşmasının yanı sıra, pişman olan vergi kaçakçılarına merhamet gösterme kararlılığı vardır,

103

- Vergi kaçıranın gizli muameleye tabi tutulması ve açıklanmaması ve gelecekte devlet tarafından hedef alınmaması sağlanmalı,

- Teklif belirli ve sınırlı bir süre için geçerli olmalı, ancak tüm vergi kaçıranları bir af kapsamına alacak şekilde olmalıdır,

- Af, tek seferlik bir teklif olmalı ve gelecekte tekrarlanmamalıdır.

Birçok araştırma tarafından öne sürülen görüşler vergi aflarının çok boyutlu faydaları olduğunu kanıtlamaktadır. Vergi afları, “kayıtlara yeni vergi mükellefleri

ekleyerek uygulamayı iyileştirmek için değerli bilgiler sağlabilir” (Villalba, 2017: 286).

Af destekçilerinden gelen ilginç bir görüş, pek çok vergi kaçıran kişinin vergi kaçırmasını bir hata olarak görüyor olması, değişikliği yapmak istemesi, ancak cezadan korkması şeklindedir. Bu, sürekli vergi kaçırmaya sebep olmuş olabilir. Bu vergi mükellefleri, afları “yeni başlangıç” fırsatı olarak karşılayabilirler (Fisher vd. 1989: 18). Fisher, Goddeeris ve Young’un (1989: 26) başka bir görüşte ise vergi aflarının başka amaçlara da hizmet edebileceği belirtilmektedir. Birçok durumda vergi affı, ani ve önemli bir devlet geliri kaynağı olmuştur. Bununla birlikte afla gelirler daha çabuk ve daha düşük bir tahsil maliyetiyle tahsil edilmektedir.

Alm, Mckee ve Beck’in (1990: 31-33) bir affın uzun vadeli etkisini analiz eden çalışmalarına göre, önemli görüşlerden biri, iyi tasarlanmış affı vergi uyumu üzerindeki olumsuz etkiyi dengeleyebilir. Daha fazla uygulama çabaları vergi uyumu üzerindeki olumsuz etkileri hafifletebilir. Dolayısıyla, vergi uyumu artırımında vergi affının uygulama ile birleştirilmesinin daha etkili olduğu görülmektedir. Ayrıca onlara göre vergi aflarından düzenli olarak toplanan gelirlerin ortalamalarına göre daha fazla gelir elde edilir. Aynı zamanda onlara göre, vergi afları yeni uygulama rejimine geçişi daha kolaylaştırabilir, eğer devlet ceza ve denetimleri arttırmak istiyorsa, bu değişikliklerin vergi affı ile birlikte yapılması zorunludur.

Alm, Vazquez ve Wallace (2009: 249) vergi aflarının temel faydası kısa vadede vergi gelirlerini arttırmasıdır. Bazı ülkelerdeki birçok deneysel çalışma gösteriyor ki gelir yaratmak için çıkarılan en etkili af programları, afta belirtilen kalemlerdeki vergi, faiz ve cezaları azaltır ve borcunu ödememiş mükelleflerin katılımını sağlar.

104

Ödenmemiş vergi borçları olan bir birey, affın faydalarının vergi kaçırma maliyetinden daha fazla olduğuna inanmalıdır.

Yukarıda belirtilen görüşlere rağmen, Andreoni'nin (1991: 157-158) görüşlerinden görüleceği üzere vergi aflarının başka faydaları da vardır. Af dolandırıcılığı artırsa bile sonuçta vergi gelirlerinin düşeceği anlamına gelmez, vergi affının verimliliği artıran başka yararlı etkileri de vardır. Af yüzünden vergi gelirleri azalsa dahi, vergi affı verimlilik gerekçesiyle haklı gösterilebilecek bazı sigorta menfaatleri sağlamaktadır. Af, daha riskli portföylere ve daha fazla girişimciliğe sebep olabilir.

Politika üretenler genellikle vergi aflarını ek gelir kaynaklarından yararlanmak ve vergi uyumunu iyileştirmek için etkin bir politika aracı olarak görmektedir (Bayer, Oberhofer ve Winner, 2014: 31, 32). Bu nedenle, vergi aflarının çok sayıdaki savunucusu, genellikle vergi aflarının kısa ve uzun vadede gelirleri artırdığını ve geçmişte vergi beyanı vermeyenlerin de vergi sistemine geri kazandırdığını ileri sürmektedir (Luitel ve Sobel, 2007: 20).

Martin ve Camarda'ya (2017: 2-3) göre, iyi tasarlanmış vergi aflar programları birçok bakımdan faydalı olabilir. Kısa vadede vergi aflar ve varlık barışı programları ek gelirler üretebilir, orta vadede af ve varlık barışı programlarının vergi matrahını ve ileriki dönemlerdeki gelir tahsilatını artırması beklenmektedir ve vergi mükelleflerini daha önce beyan etmemiş oldukları yurt içi ve yurt dışı fonlarını veya diğer varlıklarını beyan etmeleri konusunda teşvik eder. Bu kara para aklama ve terörle mücadele mali önlemlerinin etkin bir şekilde uygulanmasını sağlayacaktır.

Agustina, Gunawan ve Chandra (2018: 39, 46) tarafından yapılan bir başka önemli çalışma, vergi aflarının hisse senedi performansı ve piyasa tepkisine olan etkisini tartışmaktadır. Bu sonuçlara dayanarak, vergi aflar öncesi ve sonrası hisse senedi getirisi ortalaması arasında bir fark vardır. Bu çalışmanın sonuçları hisse senedi getirisi ortalamasının vergi aflar açıklamasından sonra arttığını göstermektedir. Ayrıca bu sonuçlara göre, vergi aflar duyurusu öncesi ve sonrası ortalama anormal getiriler arasında bir fark vardır. Vergi affının ilanından sonra ortalama anormal getiriler artış göstermiştir. Vergi aflarının hisse senedi alım satımını etkilemesinin yanısıra, bu

105

çalışmaya göre vergi aflar açıklanmasından sonra hisse senedi alım satım hacminin ortalaması artmıştır.

Vergi mükelleflerinin vergi aflar algısının aflarının başarısı ile ilgili olduğunu bilerek, Zulhawati'nin (2017: 93, 108) vergi aflar algısı ile ilgili yaptığı bir çalışmada, vergi bilgisi, kullanılabilirlik, vergi cezası ve kamuoyu algısının vergi aflar uygulaması üzerinde, vergi mükellefinin verginin işlevleri, vergi aflar politikası, ve vergi afları uygulama prosedürleri ve de vergi aflar oranları hakkında ölçülen vergilendirme bilgisinin vergi aflar politikası uygulamasında vergi mükellefi algısı üzerinde olumlu ve önemli etkisi vardır. Benzer şekilde, vergi mükelleflerini eğitmenin bir yöntemi olarak vergi kanunlarının ihlali üzerine dayatılan ciddi idari cezalarla ölçülen vergi aflar cezasının yanı sıra tolerans göstermeksizin ve müzakere edilmeksizin ihlal edenlere verilecek vergi cezasının değişkenliği de vergi aflar politikası uygulamasında vergi mükellefi algısı üzerinde önemli etkisi vardır.

Yukarıda belirtilen çalışmaların deneysel ve ekonomik sonuçlarından, pek çok yazarın vergi aflarının olumlu etkilerinin destekçisi olduğu açıktır. Bunların çoğu, vergi aflarını devlet vergilerinin artışına bir alternative olarak değil bir çeşit devlet gelir kaynağı olarak düşünürler.

Ancak teoride vergi aflarının başarısının, artan vergi denetimlerine, etkili vergi uygulamalarına ve vergi dairesinin daha iyi organizasyonuna bağlı olduğu gerçeği reddedilmemelidir (Saraçoğlu ve Çaşkurlu, 2011: 103).