Katma Değer Vergisi

Kosova Cumhuriyeti'nde ise savaş sonrası 1999 yılında, Kosova, AB uygulamaları ve politikaları ile uyumlu bir vergi sistemi geliştirmeye ve uygulamaya başlamıştır. Kosova Cumhuriyeti'nde vergi gelirleri tahsilatı üç gruba ayrılmıştır (Legjislacioni Tatimor i Kosovës [LTK], (2011): 106);

- Dolaylı vergiler şunlardır: Katma Değer Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, - Doğrudan vergiler şunlardır: Kurumlar Vergisi, Kişisel Gelir Vergisi, Stopaj

Vergisi,

- Emlak Vergisi ve Belediye Vergileridir.

2.5.1. Katma Değer Vergisi

KDV uygulaması 1920'de bir Alman işadamı Wilhelm Von Siemens tarafından bir fikir olarak ortaya atıldıktan sonra 1948 yılından itibaren Fransa'da üreticiler

57

seviyesinde ilk defa uygulanırken, 130'dan fazla ülke toplam devlet gelirinin ortalama dörtte birini tahsil etmek suretiyle KDV uygulamaya başlamıştır (Minh, 2007: 203).

Elli yıl önce Katma Değer Vergisi, Fransa dışındaki hiçbir ülkede kabul görmedi, şimdi dünya vergi gelirinin yaklaşık yüzde 20'sini temsil ediyor. Katma Değer Vergisi şu anda birçok gelişmekte olan ülkede vergi reformlarının temelini oluşturmakta ve Sahraaltı Afrika’dan Karayiplere kadar dünya çapında hızla yayılmaktadır; Libya, Suriye ve Birleşik Arap Emirlikleri ise uygulamaya başlamayı planlayanlar ülkeler arasındadır. Herhangi bir standartla, KDV artışı son yıllarda vergi politikasında ve idaresindeki en önemli gelişmedir (Keen ve Lockwood, 2007: 3-4).

Charlet ve Owens'e (2010) göre, gelişmiş ülkeler, KDV modeline göre ülkeler iki kategoriye ayrılabilir. Fransız ve Avrupa modeline dayanan bir KDV uygulanan ülkeler ve farklı KDV uygulanan ülkeler. Avrupa'da KDV, 17.05.1977 tarihinden itibaren 6 numaralı karanamenin yürürlüğe girmesiyle uygulanmaya başlamıştır. 28 Kasım 2006 tarihli 2006/112/EC numaralı KDV karanamensinin 96 ile 99. maddeleri ile AB üyesi ülkeler %15’ten az olmamak kaydıyla tespit edecekleri bir standart oran ve %5’ten az olmamak üzere bir ya da iki indirilmiş oran uygulayabileceklerdir. Birçoğu AB üyesi olan ilk grup ülkelerde, genellikle standart orana tabi olan vergi matrahının biraz sınırlı olması nedeniyle, birkaç indirim oranı uygulanmaktadır. İkinci grup ülkeler (Kanada, Kore, Yeni Zelanda, Singapur, Avustralya ve Güney Afrika) standart oranda çok daha geniş bir tabana sahiptir (Charlet ve Owens, 2010: 944-945).

Kosova'da, Temmuz 2001'den beri KDV uygulanmıştır. Şimdi de 05/L-037 sayılı ve 22.07.2015 tarihli Katma Değer Vergisi hakkındaki kanun kapsamında uygulanmaktadır. Bu kanun, Katma Değer Vergilerinin ortak sistemi üzerindeki AB direktifleri ile tam uyum içindedir (Ligji nr. 05/L-037: 328).

05/L–037 sayılı kanunun 2. maddesine göre, KDV, mal ve hizmetlerin fiyatına tam orantılı olarak malların ve hizmetlerin tüketiminde uygulanan bir vergidir ve yürürlükteki orana göre bu fiyat üzerinden hesaplanır ve nihai tüketiciye aktarılan mal ve hizmet satışının farklı üretim aşamalarında, dağıtımında ve yaşam döneminde ücretlendirilir (Ligji nr. 05/L-037: 330).

58

05/L-037 sayılı kanuna göre KDV mükellefleri: Vergi yükümlüleri, gerçek ya da tüzel kişilerdir. Kosova'da bağımsız ekonomik faaliyette bulunanlar ve resmi yıl boyunca ciroları 30.000 euro'nun üzerinde olan kişiler, gönüllü olarak beyanname verenler ve ülkede yerleşik olmayanlardır. Kanunun 26’ncı maddesine göre, Kosova'da KDV oranlarını şu şekilde belirlenmiştir (Ligji 05/L-037, 2015: 423-424);

- %18 olan Standart KDV oranı,

- Aşağıdaki mal ve hizmetlerin tedariki ve ithalatı için uygulanan ve ödenen indirimli KDV oranı % 8'dir;

- Şişelenmiş su hariç su tedariği,

- Güç kaynakları, merkezi ısıtma, atık toplama ve diğer atık arıtma hizmetleri,

- Arpa, darı, mısır çeşitleri, yulaf, çavdar, pirinç ve buğday gibi tahıllar, - İnsan tüketimine yönelik un, makarna, ekmek ve benzeri mahsullerden

yapılan ürünler,

- İnsan tüketimine yönelik olarak tahıllardan veya yağlı tohumlardan yapılan yemeklik yağlar,

- Süt ürünleri,

- İnsan tüketimine yönelik tuz, - Tüketim amaçlı yumurtalar, - Okul kitapları ve seri yayınla,

- Broşürler, el ilanları ve benzeri basılı materyaller ve kütüphanelerden kitap dağıtımı da dahil olmak üzere tedarik,

- Bilişim teknolojisi ekipmanı,

- İlaçların, tıbbi ürünlerin, aletlerin ve tıbbi cihazların tedariki,

- Tıbbi cihazlar, ambulanslar, yardımcı araçlar ve diğer tıbbi cihazlar.

KDV, Kosova Cumhuriyeti'nde vergi gelirlerine önemli katkıda bulunan en önemli vergilerden biridir. Kosova Vergi İdaresi (ATK, 2016: 56) raporlarına göre, genel gelir yapısındaki gelirlerin en büyük payı KDV olup, yaklaşık %46.7'dir. Tablo 2.15’de, Kosova'daki yıllar itibariyle KDV gelirlerinin artış trendi sunulmuştur.

59

Tablo 2. 15. Kosova’da Yıllar İtibariyle Toplanan Katma Değer Vergisi

Yıl Toplanan Katma Değer Vergisi Bir Önceki Yıla Karşılaştırma

2001 12,584,845.00 2002 28,569,081.00 127% 2003 38,643,714.00 35% 2004 45,103,834.00 17% 2005 47,618,329.00 6% 2006 48,843,042.00 3% 2007 58,783,361.00 20% 2008 55,800,000.00 -5% 2009 83,198,697.00 49% 2010 113,046,863.00 36% 2011 121,437,993.00 7% 2012 129,960,077.00 7% 2013 149,184,989.00 15% 2014 136,939,023.00 -8% 2015 153,877,977.00 12% 2016 180,363,400.00 17%

Kaynak: (ATK-RV, 2010: 8-9. ATK-RV, 2011: 6, ATK-RV, 2012: 7, ATK-RV, 2013: 9, ATK-RV, 2014: 8, ATK-RV, 2015: 8, ATK-RV, 2016: 15, Ministria e Financave-Raporti Vjetorë [MF-RV], 2010: 12)

Şekil 2. 15. Kosova’da Yıllar İtibariyle Toplanan Katma Değer Vergisi

Vergi türlerine göre gelir kalemleri içinde, KDV’den en fazla tahsilatın olduğu yıllarda, Kosova'da 2008-2016 yılları arasındaki katma değer vergisinden elde edilen gelir neredeyse dört kat artmıştır. Tablo 2.16’da ise 2016 yılındaki gelir vergi yapısı sunulmuştur. -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 140% 20,000,000.00 40,000,000.00 60,000,000.00 80,000,000.00 100,000,000.00 120,000,000.00 140,000,000.00 160,000,000.00 180,000,000.00 200,000,000.00

60

Tablo 2. 16. Kosova’da 2016’da Gelir Vergisi Yapısı

1 2 3=2/Σ

Katma Değer Vergisi 180,363,400.00 47%

Kişisel Gelir Vergisi 80,327,270.00 21%

Bireysel İşletmelere Vergi 33,161,625.00 9%

Faiz Vergisi, Kira, Mülkiyet Hakkı vs. 11,254,117.00 3%

Kurumlar Vergisi 81,278,873.00 21%

Toplam 386,658,285.00 100%

Kaynak: (ATK-RV, 2016: 13)

Şekil 2. 16. Kosova’da 2016’da Gelir Vergisi Yapısı

Tablo 2.16’da görüldüğü gibi, 2016 yılı için vergi türlerine göre, gelirlerin genel yapısı içerisinde KDV’nin oranı %47, Kurumlar Vergisinin oranı %21, Bireysel İşletmelere Vergi oranı %21, Kişisel Gelir Vergisi oranı %9 ve faiz vergisi, temettü, mülkiyet hakları, kira, piyango ve şans oyunlarının oranı %3’dür. Kosova Vergi İdaresi 2016 yılında 386.4 milyon avroluk bir gelir tahsil etmiş, bu bir önceki yılın aynı dönemine göre %16.3 veya 54.1 milyon avro daha fazla gelir olarak ifade edilmiştir (ATK-RV, 2016: 15).