Yeni Korumacılık Önlemler

DTÖ kapsamında tekstil ve hazır giyim sektöründe kotaların kaldırılması, özellikle gelişmiş ülkeleri DTÖ kurallarıyla uyumlu yeni korumacılık önlemleri almaya itmiş ve çevre, kalite ve sağlıkla ilgili düzenlemeler ortaya çıkmıştır. DTÖ’yü kuran anlaşmanın ekinde yer alan Korunma Önlemleri Anlaşması kapsamına giren bu uygulamalar daha önce de belirtildiği gibi çoğunlukla rekabetle bağlantılı ticaret önlemleri olarak tanımlanmaktadır.141

Dünya tekstil ve hazır giyim ticaretinde, ticareti kısıtlayıcı ve rekabeti belirleyici etkenlerden birisi olan çevresel ve sağlıkla ilgili uygulamalar ve standartlar konusunda gelişmiş ithalatçı ülkelerdeki tüketiciler son yıllarda daha hassas hale gelmişlerdir.142

Çevre ve sağlıkla ilgili standartların ticaret kısıtlayıcı engel olarak en çok ortaya çıktığı ülkeler Türk tekstil ve konfeksiyon sektörünün de en büyük ihraç pazarı olan AB ülkeleri ve özellikle de Almanya’dır.143

138 _{Tarakçıoğlu, Işık(2004), Tekstil Sanayi Gelecekte Nerede Üretilecek ?, Erişim: 18.01.06,} http://www.tekstilisveren.org.tr/dergi/2004/kasim/arastirma.html.

139 _{BBC(2007), Bulgarstan ve Romanya AB’de, Erişim: 05.01.07,}

http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2007/01/070101_eu_membership.shtml.

140 _{Tarakçıoğlu, Işık(2004), Tekstil Sanayi Gelecekte Nerede Üretilecek ?, Erişim: 18.01.06,} http://www.tekstilisveren.org.tr/dergi/2004/kasim/arastirma.html.

141 _{Demir, Ömür(1998), Dünya Ticaret Örgütü’nün Yeni Çalışma Konusu; Ticaret ve Rekabet} Politikaları Arasındaki İlişki, Erişim: 13.10.06,

http://www.dtm.gov.tr/ead/DTDERGI/nisan98/dnyat.htm.

142 _{Ergün, Özden(1996), “Avrupa Birliği’nde Ekolojik Etiketler ve Ekolojik Tekstil Ürünleri”,} İGEME, Ankara, s. 7-22.

143 _{Karaca, A(2002), Pamuk, Tekstil ve Konfeksiyon Sektörüne İlişkin Düzenlemeleri İçeren} Uluslararası Anlaşmalar: DTÖ Tekstil ve Giyim Anlaşması, Tarım Anlaşması, Erişim: 10.05.04 http://www.aeri.org.tr/YayinOzetleri/YayinNo87++.pdf.

Günümüzde yeni korumacılık önlemleri denince ilk akla gelen standartizasyon uygulamaları, Ekolojik tekstil, Eko-teks, Yeşil etiketleme ve 2005 sonrası ortaya çıkacak rekabet unsurları bölümünde bahsi geçen TS-ISO 14000’dir.

1.3.7.3.1. Ekolojik Tekstil

1980’li yıllardan itibaren çevrenin korunmasına yönelik hareketlerin etkinliği artmış, 1990’lı yılların başında da çevre ve insan sağlığına zarar vermeyen tekstil ürünü üretimini esas alan Ekolojik Tekstil -Eko – Teks- konusu ortaya atılmıştır. Bilinçli tüketicilerin ekolojik ürün talebindeki artış moda endüstrisine de yansımış, bu durum ise yeni pazarların doğuşuna imkan vermiştir. Artık tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin dış pazarlarda rakipleriyle rekabetinde ekonomik üretim kadar ekolojik üretim de önemli ve vazgeçilmez hale gelmiştir.

Herhangi bir tekstil ürününün, hammaddenin elde edilişinden başlayıp, ürünün atık haline gelmesine kadarki yaşam süresince kullanılan kimyasallar, atık su, gürültü düzeyi, baca gazı gibi çevre ve insan sağlığıyla ilgili konular ekolojik tekstil ürünleriyle ilgili çalışmaların ana başlıklarıdır. Türkiye’de çevre ile ilgili standartların hazırlanmasıyla görevli olan TSE, çalışmalarında bu konulara ek olarak su, toprak, hava kalitesi, taşıma araçları ve egzoz emisyonları konularına da yer vermektedir.

Tekstil ekolojisi; Üretim, insan ve atık ekolojilerinin bir arada bulunduğu bir kavramdır. Üretim ekolojisi; Üretim aşamasında tekstil ürününe aktarılan, çevreye ve insan sağlığına zararlı maddeler için gerekli önlemlerin alınması gibi konuları içermektedir. İnsan ekolojisi ise; Tekstil ve hazır giyim ürünlerinin insan sağlığına uygunluğu ile ilgili konuları kapsamakta, atık ekolojisi kavramı da tekstil ve hazır giyim ürünlerinin geri dönüşümü ile veya ekolojik -çevre dostu- atıkların elde edilmesi ile ilgili konuları ifade etmektedir.144

144 _{Uysal, a.g.e., ss. 100-104.}

1.3.7.3.2. Eko – Tex Standard 100 Uygulaması

1992 yılında uygulamaya koyulan Eco-Tex Standard 100, tekstil ürünlerinin insan sağlığına zararlı olmaması için minimum gerekliliklerini belirlemektedir.145

Eco – Tex etiketi, tekstil ve konfeksiyon ürünleri ile ilgili en fazla kabul gören etiketlerden biridir. Eco – Tex Standard 100, genel ve tüm tekstil ürünleri için geçerli düzenlemeleri, kalite kontrolünün oluşturulmasını, test metodlarının tanımını ve insan ekolojisi için zararlı maddeleri ve sınır değerleri açıklayan kuralları kapsamaktadır.

Uluslararası ekolojik güvenilirliği ifade eden Eko–Tex, tekstil ve konfeksiyon ihracatçısı firmalarca alınması gereken en önemli etiketlerdendir.146 2000 yılı sonu itibariyle, dünya üzerinde 20.000 den fazla tekstil üreticisine Eco- Tex sertifikası dağıtılmıştır.147

Eko- Tex, iplik ve tekstil üreticileriyle Dünya Vahşi Yaşam Fonu gibi çeşitli ekolojik organizasyonlarını, bütünleşmiş ve izlenebilir ekolojik tekstil üretim zinciri kurma konusunda bir araya getirmiştir. Zaman geçtikçe projeler desteklenmeye, satın alma ve pazarlama faaliyetleri de ekolojik ürünlere yönelik gelişmeye başlamıştır.148

1.3.7.3.3 Yeşil Etiketleme

1980’lerde firmalar, doğayı koruyarak, yerel çevresel gruplara ve enstitülere ve çevresel eğitim programlarına destek vererek, kamu huzurunda önemli ve iyi bir yer edinebileceklerini fark etmişlerdir. 1990’lara gelindiğinde, tüketicilerin de ekolojik yollarla üretilmiş ürünlere talebi artmıştır. Bu gelişmeleri takiben, “Yeşil

145 _{Clapp,G. Timothy vd., “Quality Initiatives Reshape The Textile Industry”, Erişim: 31.10.06,} http://www.qualitydigest.com/oct01/html/textile.html.

146 _{Uysal, a.g.e., s. 104, 100.}

147 _{Clapp,G. Timothy vd., “Quality Initiatives Reshape The Textile Industry”, Erişim: 31.10.06,} http://www.qualitydigest.com/oct01/html/textile.html.

148 _{Sanchezi Ron, Knowledge Management and Organizational Competence, Oxford University}

Etiketleme- Green Labeling” adı altında, 30 çeşit etiketleme ortaya çıkmıştır.149 Örneğin, Alman Çevre Bakanlığı’nca 1991 yılında, tekrar tekrar kullanılabilecek ambalaj malzemelerinin toplanmasını sağlamak amacıyla Yeşil Nokta uygulamaya konulmuştur. Yalnızca Almanya pazarı için kullanılması zorunlu olan Yeşil Nokta - Der Grüne Punkt-’ya göre, Almanya’ya ambalajlı ürün ihraç eden her firma, malın ambalajını geri almakla yükümlüdür. Firma bunu yapamıyorsa, ambalajın geri temini için kurulan şirketlerle anlaşarak Yeşil Nokta’yı almak zorundadır. Ayrıca Fransa ve Belçika’da da Yeşil Nokta uygulamaktadır.150

149 _{K. Nandi, Proshanta ve M. Shahidullah, Shahid, Globalization and the Evoluing World Society,} Brill Academic Publishing, Boston, 1998, 1. Edition, s. 150.

150 _{Öktem, Zübeyde(2001), Tekstil Sektöründe Standartlar ve Ekolojik Gelişmeler, Erişim: 25.05.05,} http://www.dtm.gov.tr/ead/DTDERGI/tem2001/tekstil.htm.

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRK TEKSTİL VE KONFEKSİYON SANAYİİ;