Çin Faktörü ve 2005 Sendromu

1 Ocak 2005 tarihinde, 1974 yılından bu yana dünya genelinde tekstil ve konfeksiyon ürünlerine uygulanan kota sistemini düzenleyen Çok Elyaflılar Anlaşması sona ermiştir. Kotasız bir ortamda, Çin mevcut aşırı kapasitesiyle dünya tekstil endüstrisine hakim olmada istikrar kazanmıştır. Birlemiş Milletler COMTRADE verilerine göre, Çin’in bu endüstrideki olağanüstü gelirine dayanarak 2004 yılında %17 olan dünya pazarındaki payını %50’lere çıkaracağı ve bu pazar payını yakalarsa, dünya genelinde 30 milyon tekstil ve konfeksiyon işinin yok olacağı ve 200 milyar dolarlık bir ticaretin Çin yönüne çevrileceği tahmin edilmektedir.250

Çin, ekonomisindeki reformları uygulamaya başladığı 1978 yılından beri hızla büyümüştür. Geçen 29 yıl boyunca, merkezi planlı ekonomiden pazar ekonomisine geçmiş, GSMH’sı yılda %9 artmış ve 400 milyon kişi yoksulluk sınırının üstüne çıkmıştır. 1.3 milyarlık nüfusuyla dünyanın 4. büyük ekonomisi ve 3. büyük ticaret hacmine sahip ulusu haline gelmiştir. Buna rağmen, 1,740 dolar olan kişi başına milli hasılası ve 1 dolardan daha azı ile yaşayan 135 milyondan fazla insanıyla gelişmekte olan ülke olarak kalmıştır. Çin, ayrıca büyüme yönlü politika

249 _{TBMM Komisyon Raporu, Erişim: 14.10.06,}

http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/tekstil/sonuc3_4_2.htm.

250 _{Hawkins, R.William(2005), The Geopolitical Challange of Chinese Textile Exports, Erişim:} 27.09.06,

reformlarını üstlenmekle, kaynak talepleriyle başa çıkabilmekle, büyümenin getirdiği çevresel sonuçlar ve gelir, fırsat eşitsizliğine dayalı sonuçlarla yüzyüze kalmaktadır.251

Çin ekonomisi, ikinci çeyreğindeki son on yılın en yüksek artışıyla 2006’nın ilk yarısında % 11 büyümüştür.252 Çin ekonomisinin, ortalamanın üstündeki büyüme oranı ve ihracat kapasitesindeki artış, gelişmiş ülkelere standart konfeksiyon ürünlerin üretildiği emek yoğun üretimden vazgeçmelerine yönelik baskı kurmaktadır. Çin endüstriyel gelişiminin doğal bir sonucu olarak, Doğu Asya’nın dünya tekstil ihracatından aldığı payı da arttıracaktır.253

DTÖ rakamlarına göre, 1980’de 96 milyar dolar ve 2000’de 352 milyar dolar olan tekstil ve hazırgiyim dünya ticaret hacmi 2004’te 453 ve Tablo 46 ile 47’de görüldüğü gibi 2005’te 479 milyar Amerikan Doları’na (203 milyar $ tekstil; 276 milyar $ hazırgiyim) ulaşmıştır. 2003 sonu itibarıyla Çin tekstil ve hazırgiyimde, Avrupa Birliğini takiben dünyadaki ikinci büyük ihracatçı konumundadır. DTÖ’nün raporuna göre, ATC sonrasında Çin’in ABD pazarının da %50’sine sahip olacağı tahmin edilmektedir. 254

251 _{Document of The World Bank(2006), Country Partnership Strategy for The People’s Republc of} China for The Period 2006-2010, Erişim: 05.08.06,

http://siteresources.worldbank.org/INTCHINA/Resources/318862-1121421293578/chinacps06.pdf. 252 _{World Bank(2006), China Quarterly Update August 2006, Erişim: 29.08.06,}

http://siteresources.worldbank.org/INTCHINA/Resources/318862-1121421293578/cqu08-06.pdf.

253 _{Anderson, Kym, The New Silk Roads: East Asia and World Textile Markets, Cambridge}

University Pres, 1992, Cambridge, 1. Edition, ss. 49-50.

254 _{OECD(2004), Türkiye’de Küçük ve Orta Boy İşletmeler “Konular ve Politikalar”, Erişim:} 02.10.06, http://www.textilecluster.com/tr/background.html.

Tablo 46: Dünya Tekstil Ticareti, 2005 (milyon dolar ve yüzdesel)

Değer 203

Yıllık Yüzdesel Değişim

1980-85 -1 1985-90 15 1990-95 8 1995-00 0 2000-05 5 2003 13 2004 12 2005 4

Dünya mal ticareti içindeki pay 2,0

Dünya ihracat ürünleri içindeki pay 2,8

Kaynak: WTO, http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2006_e/section4_e/iv69.xls.

Tablo 47: Dünya Hazırgiyim Ticareti, 2005 (milyon dolar ve yüzdesel)

Değer 276

Yıllık Yüzdesel Değişim

1980-85 4 1985-90 18 1990-95 8 1995-00 5 2000-05 7 2003 13 2004 11 2005 6

Dünya mal ticareti içindeki pay 2,7

Dünya ihracat ürünleri içindeki pay 3,8

Özellikle kotaların kaldırıldığı 2005 yılı Ocak ve Şubat ayları itibariyle Çin’in AB’ne ihracatında ürkütücü sonuçlar ortaya çıkmıştır.

Tablo 48: Avrupa Birliği’nin Çin’den İthalatı

Kaynak: Eurostat, 2005.

Hazır giyimin emek yoğun bir üretimi gerektirmesi ve Çin’in bol ve düşük maliyetli iş gücü açısından sahip olduğu avantaj, bu sektörde büyüme potansiyelinin yüksek olmasını sağlamaktadır. Çin kaynaklı konfeksiyon ürünlerinin büyük çoğunluğu düşük ve orta kaliteli ürünlerdir. Diğer taraftan elyaf, iplik ve kumaş gibi sermaye yoğun nitelikteki tekstil ürünlerinde de Çin, eski ve fazla kapasitenin elden çıkarılması ve üretimin modernleştirilmesi suretiyle tekstil sanayiini yeniden yapılandırma255 ve verimliliğini arttırma sürecine girmiştir. Uluslararası Tekstil İmalatçıları Federasyonu –ITMF-’na göre, 1994 ve 2003 yılları arasında, dünya genelinde % 55’den fazla dokuma makinesi ve % 23’den fazla örme makinesi Çin tarafından satın alınmıştır.256

Ucuz maliyet yapısı ve uygulanmakta olan devlet desteği nedeniyle Çin ile rekabet etmek ve onu durdurmak neredeyse imkansız haldedir.257 Çin Hükümeti 10 yıldan beri, Çin tekstil ve konfeksiyon sektörüne dünya ticaretinde belirleyici bir rol

255 _{Öz İplik-İş Sendikası Mart 2005 Raporu, Tekstil Sektörü Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Erişim:} 18.01.06, http://www.hakis.org.tr/raporlar/ozipliktekstilraporu.pdf.

256 _{Hawkins, R.William(2005), The Geopolitical Challange of Chinese Textile Exports, Erişim:} 27.09.06,

http://www.jamestown.org/print_friendly.php?volume_id=&issue_id=3298&article_id=2369589. 257 _{Öz İplik-İş Sendikası Mart 2005 Raporu, Tekstil Sektörü Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Erişim:} 18.01.06, http://www.hakis.org.tr/raporlar/ozipliktekstilraporu.pdf.

kazandırabilmek için, çok hırslı bir programı agresif bir şekilde uygulamaktadır.258 Bu program çerçevesinde Çin Hükümeti, dünya pazarlarında, en düşük maliyetlerle üreten ülkeler de dahil, kimsenin kendileriyle rekabet edemeyeceği bir ortam yaratmak amacıyla, bedava sermaye, doğrudan ve dolaylı sübvansiyonlar ve daha bir sürü teşvik uygulaması şeklinde, tekstil ve hazırgiyim sektörüne onlarca milyar dolar akıtmıştır.259

2005 yılında 74 milyon dolarlık ihracatı ile AB’nin 80 milyon dolarlık ihracatından sonra dünyanın ikinci büyük konfeksiyon ihracatçısı haline gelen Çin’i Türkiye ve ABD izlemektedir. (Bkz. Ek 4) Çin ulaştığı bu büyüklükle, sadece Türkiye için değil, tekstilde söz sahibi olan veya olmak isteyen tüm ülkeler için gerçek bir tehlikeye dönmüştür.

Kotaların kalktığı 2005 yılının uzun süredir tüm tekstil sektörü için bir kabus haline gelmiştir. Birçok ülke, mevcut pazarlarını kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Ülkeler ve şirketler tekstil ve konfeksiyon ticaretinde yeni bir gerçeklik olacağı düşüncesine kendilerini hazırlamalıdır. Sektör bu güne kadar ağır krizlere ve büyük olumsuzluklara rağmen ayakta kalmış ve dünya ile rekabet edebilmiştir. Ancak sektörle ilgili dünyada çok önemli gelişmeler olduğu için adeta “2005 Sendromu” yaşanmaktadır.

Kota sistemi tekstil endüstrisinin kendi niteliğinden kaynaklanan bir uygulamadır. 2005 yılı sonrası yaşanacak gelişmeler, sadece DTÖ’nün bütün kotaları kaldırması ile de sınırlı değildir. Bu dönemde; ABD’nin Afrika Büyüme ve Fırsatlar Yasası –AGOA- 1 Ekim 2000’den itibaren yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bu program Karayiplere de genişletilerek uygulanacaktır.260

258 _{Tarakçıoğlu, Işık(2005), Bizler Birbirlerini Tamamlayıcı Ortaklarız, Erişim: 02.10.06,} http://www.tubitaktam.ege.edu.tr/index.php?lid=1&sid=0027.

259 _{Smook, Lizette, The Competitiveness of the Chinese Textile Apparel Manufacturing Industry,} Swanstone Wynot Publishing, USA, 2005, s. 35.

260 _{Öz İplik-İş Sendikası Mart 2005 Raporu, Tekstil Sektörü Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Erişim:} 18.01.06, http://www.hakis.org.tr/raporlar/ozipliktekstilraporu.pdf.

Bunun yanı sıra Birleşmiş milletler, Dominik Cumhuriyeti, Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras ve Nikaragua arasında Merkezi Amerikan Serbest Ticaret Anlaşması -CAFTA- Central Amercan Free Trade Agreement- imzalanmıştır. Anlaşma, Amerikan firmalarının operasyon merkezlerini bu bölgelere atamış olmalarının da etkisiyle bu bölgelerdeki tekstil ve konfeksiyon endüstrisini korumak için gerekli görülmüştür. CAFTA ile giysi üreticilerinin, emek, malzeme ve toprağın daha ucuz olduğu Asya’ya gitmek yerine bu yarım kürede kalmalarını teşvik amaçlanmıştır.

14 Aralık 2005 tarihinde de, Mısır, İsrail ve Birleşik Devletler, bölgesel serbest ticaret anlaması imzalamıştır. Bu anlaşma Mısır’da İsrail girdileriyle üretilen ürünlere Amerikan pazarını açmaktadır. İhracat gelirlerinin % 23’ü tekstil ve konfeksiyon sektörü olan Mısır, orta doğuda tekstil endüstrisinde kendi ipliği, örme ve boyama endüstrisi, konfeksiyon ve tekstil imalatıyla dikey entegrasyonu sağlamış tek ülkedir. Mısır’ın istikrarının, birleşmiş milletler için çok önemli stratejik bir yeri vardır.261

AB de Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi -GPS- altında özel kolaylıklar yaratmaktadır. Ayrıca AB, Şubat 2001’den itibaren en az gelişmiş 48 ülkeye “Silah Hariç Her Şeyi Satın Al” programı altında vergisiz ihraç kolaylığı sağlamaktadır.

Kanada da en az gelişmiş ülkelere yönelik Pazara Giriş Girişimini, Kanada’da yapılan G-8 zirvesinde uygulamaya koymuştur. Buna göre en az gelişmiş ülkelerin ihracatı üzerindeki bütün vergi ve kotalar kalkmaktadır.