Konya’da Dış Ticaret

104 farklı ürün çeşidi ve yaklaşık 130 ülkeye yaptığı ihracatla Konya ili, Türkiye“de İstanbul, İzmir ve Ankara’dan sonra ihracatta çeşitlilik bakımında 4. sırada yer almaktadır. Bu durumda Konya’nın ihracat potansiyelinin büyüklüğü

hakkında fikir sahibi olmamıza yardım etmektedir. İlde ihraç edilen ürün çeşitliliği ihracat yapma potansiyelini arttırmaktadır (Çoban vd., 2016 :43).

Ülkeminiz en büyük arazi alanına sahip ili olan Konya; ihracata yönelik olarak üretilen geniş üretim yelpazasine sahip nitelikli ürünleri sayesinde ihracat potansiyelini her geçen gün arttırmaktadır. İl; genç nüfusu, Organize Sanayi Bölgeleri ve modern altyapısı mevcut üniversiteleri, Teknokenti ve ar-ge alanında destek sağlayacak pek çok kuruluşu ile bir Yatırım ve Cazibe Merkezini niteliğindedir. Aynı zamanda Konya, ekonomik ve ticari açıdan yüksek potansiyeli, geniş sanayi altyapısı, zengin KOBİ varlığı, verimli tarımsal arazileri, girişimcilik kültürü, tarihi ve doğal güzelliklerinin bir getirisi olan yüksek turizm potansiyeli ile de ülkemizin önemli ticaret merkezlerinden biridir. Coğrafi açıdan bir kesişim noktasında yer alıyor olması Konya’ya ticari açıdan bir hareketlilik sağlamaktadır. İl eski zamanlarda özellikle maden varlıkları, orman ürünleri, kereste ticareti ve transit ticaret alanında önemli bir ticaret merkezi halindeydi. Günümüzde de ticari hareketlilik korumakla birlikte sanayi ve ticaretin ülke ve il ekonomisine daha fazla katkı sağlayabilmesi için ihracat potansiyelinin yükseltmesi gerekliliği gözardı edilemez. Nitekim Dünya genelinde yaklaşık 160 ülkeye ihracat gerçekleştirilen ilde, ticaretin birçok alanında aktif olarak dış ticaret işlemleri yapılmakta, Konya’da üretilen ürünlerin önemli bir kısmının yurt dışına ihracatı da gerçekleştirilmektedir (KTO, 2013: 10).

TÜİK verilerine göre; Türkiye genelinde, 2017 yılı içerisinde ihracat geçen seneye göre % 10,2 artarak 142 milyar 529 milyon USD’den 156 milyar 996 milyon USD’ye çıkmıştır. Bu rakam ile, Cumhuriyet’in ilanından bu yana ülke genelinde 2014 yılından sonra en yüksek 2. ihracat miktarına ulaşılmıştır. 2017 yılı içerisinde ithalat oranı da %17,7 artışla 198 milyar 618 milyon USD’den 233 milyar 797 milyon USD’ye yükselmiştir.

2002-2017 yılları arasında ülkemizin dış ticaret hacmi yaklaşık 4,5 kat artarken, Konya’nın dış ticaret hacmi ise aynı yıllar içerisinde Türkiye’ye kıyasla iki kat.daha fazla artarak yaklaşık 9 katına ulaşmıştır. İlin, 2002 yılında 0,29 milyar USD olan dış ticaret hacmi, 2017 yılında 2,6 milyar USD seviyesine erişmiştir. 2007-2017 dönemleri arasındaki 10 yıllık veriler incelendiğinde Konya ilinde İhracatın ithalatı karşılama oranının istikrarlı bir biçimde artmış olduğu görülür.

Tablo 2.18. Konya’nın Dış Ticaret İstatistikleri (2007 – 2017)

İhracat % Değişim (Önceki Yıla Göre)

İthalat % Değişim (Önceki Yıla Göre)

Dış Ticaret Hacmi İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Yıllar Milyar $ Değişim % Milyar $ Değişim % Milyar $ % 2007 0,69 40,60 0,70 25,20 1,39 100 2008 0,87 25,50 0,78 11,50 1,65 112 2009 0,74 -15,50 0,58 -24,80 1,32 126 2010 0,98 33,20 0,80 37,60 1,78 122 2011 1,17 19,20 1,17 45,80 2,34 100 2012 1,28 9,20 1,15 -1,50 2,43 111 2013 1,37 7,20 1,25 8,30 2,62 109 2014 1,49 9,00 1,34 7,40 2,83 111 2015 1,35 -9,30 1,17 -13,00 2,52 116 2016 1,31 -2,80 1,01 -13,50 2,32 130 2017 1,55 17,70 1,05 3,80 2,60 148

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Konya’nın yaklaşık 189 farklı ülkeye ihracat gerçekleştirdiği bilinmektedir. TÜİK verilerine göre; bu ülkelerden ilk 10’unun kentin toplam ihracatı içerisindeki payı %46,4 civarındadır. Konya ihracatı açısından bu ülkelerden en büyük payı %14,1’lik ihracat rakamı ile Irak almaktadır. Irak’a gerçekleştirilen ihracat miktarı ülkesdeki iç savaş, terör ve bölgesel sorunlar sebebiyle 2012 yılından bu yana düşme trendine girmiş olmakla birlikte son yıllarda bu düşüş eğilimi durmuş ve hatta 2016 yılına kıyasla 2017 yılında %15,2’lik bir artış sergilemiştir. Irak ve Almanya, Konya’nın ihracat faaliyetini yürüttüğü ülkeler içerisinde son beş yıldır ilk iki sırayı almaktadırlar. Bunun yanı sıra Cezayir, İran, İtalya, Suudi Arabistan ve ABD gibi ülkeler de Konya ihracatında ön sıralarda yer alan diğer ülkelerdir.

Türkiye İhracatçılar Meclisi 2019 verilerine göre Türkiye genelinde kümülatif ihracat rakamının %1.26 sı Konya ilinen karşılanmıştır. Konya 2019 yılı bağından mayıs ayına kadar yaptığı ihracat hacmi ile Mersin ve Adana gibi denize yakın illeri geride bırakarak Türkiye genelinde 11. sırada yer almıştır.

Tablo 2.19. Türkiye Genelinde 2019 Yılı İlk 15 İhracatçı Firma- İhracat Performansı (1000 $)

İLLER OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS KÜMÜLATİF

İSTANBUL 5.263.480 5.499.132 6.445.712 5.809.391 6.803.005 29.820.720 KOCAELI 1.312.016 1.316.797 1.377.260 1.396.914 1.236.622 6.639.609 BURSA 1.108.652 1.165.261 1.453.407 1.248.127 1.449.047 6.424.494 İZMIR 780.468 801.238 828.859 806.293 955.197 4.172.055 ANKARA 617.818 607.534 706.735 666.205 775.791 3.374.083 GAZIANTEP 585.673 592.747 641.303 679.561 684.031 3.183.315 SAKARYA 404.514 442.893 500.205 474.730 485.000 2.307.342 MANISA 299.412 358.550 375.677 374.708 413.255 1.821.602 DENIZLI 251.768 239.515 285.872 275.693 322.333 1.375.181 HATAY 236.950 258.221 223.348 253.358 226.589 1.198.466 KONYA 172.458 161.927 183.296 182.464 190.632 890.777 KAYSERI 154.088 163.178 174.920 180.063 193.647 865.897 ADANA 160.833 147.452 163.494 158.051 180.361 810.192 MERSIN 149.623 134.506 140.556 135.676 150.453 710.814 ANTALYA 106.771 131.123 120.926 107.628 123.135 589.581 TÜRKİYE TOPLAMI ^{12.792.978 13.193.216 14.954.334 14.042.890 15.515.953 70.499.371} Kaynak: TİM, 2019

Konya ihracatı sektörel bazda incelendiğinde en önemli sektörün imalat sanayi olduğu görülür. 2002 yılında yaklaşık 130 milyon dolarlık ihracatın 125 milyon dolarlık kısmını karşılayan sektörün 2006 yılı ihracatı 2006 yılında 483 milyon dolara, 2010 yılında 914 milyon dolara ve son olarak 2013 yılında 1,3 milyar dolara çıkmıştır. 2013 yılı verileri dikkate alındığında Konya İmalat Sanayi toplam ihracatın %93’ünü gerçekleştirmiştir. İmalat sanayini tarım ve ormancılık, madencilik ve taş ocakçılığı ile toptan ve perakende ticaret izlemiştir (Çoban vd., 2016 :46).

Konya ekonomisinde 2018-2019 İhracat değişimine bakıldığında ise Deri ve Deri Mamulleri sanayi ve Savunma ve Havacılık Sanayi alanlarındaki artış dikkat çekmektedir. İhracatta düşüş gösteren sektörler ise Meyve Sebze Mamulleri, Demir ve Demir Dışı Metaller ve Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller olmuştur. İhracatta düşüş gösteren sektörlerin ağırlıklı olarak tarımsal alanda olması Türkiye genelin”de tarım ve tarımsal üretime verilen desteğin yetersizliği ile açıklanabilir.

Tablo 2.20. Konya İli İhracatçı Firmaların Sektör İhracat Performansı (1000 $)

SEKTÖR 2018 2019 DEĞİŞİM

Çelik 163,66 815,41 398%

Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri 32,34 75,63 134% Demir ve Demir Dışı Metaller 2.567,38 911,26 -65%

Deri ve Deri Mamulleri 24,56 385,59 1470%

Elektrik Elektronik 24,95 318,05 1175%

Hazır giyim ve Konfeksiyon 34,62 120,08 247%

Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri 740,36 846,91 14%

İklimlendirme Sanayi 419,61 1.068,11 155%

Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 730,97 1.048,76 43%

Madencilik Ürünleri 181,65 260,34 43%

Makine ve Aksamları 1.220,08 4.540,47 272%

Meyve Sebze Mamulleri 160,06 18,19 -89%

Mobilya,Kağıt ve Orman Ürünleri 39,93 124,50 212%

Otomotiv Endüstrisi 897,25 3.108,55 246%

Savunma ve Havacılık Sanayi 38,70 578,38 1395%

Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller 241,00 137,09 -43%

Tekstil ve Hammaddeleri 6,78 21,39 215%

Yaş Meyve ve Sebze 9,64 9,55 -1%

TOPLAM 7.533,60 14.579,07 94%

Kaynak: TİM, 2019