Kâğıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı Sektörü Gelişimi

Türkiye’de kâğıt sanayi büyük ölçüde kağıt, kağıt torba, kağıttan yapılmış temizlik ve ambalaj malzemeleri, karton, mukavva ve oluklu mukavva gibi ürünlerin

üretimini ifade etmektedir. Ülkemizde, hammadde olarak kullanılan beyazlatılmış selülozun üretimi bulunmamasından dolayı ticari amaçla faaliyet gösteren bir kimyasal selüloz fabrikası da yer almamaktadır (Konya Ticaret Odası, 2017: 129-155).

Ülkemizde iç pazarda hareketlilik olmasına rağmen yerli hammadde üretiminin bulunmaması ve sektörde ara malı kullanımının çok yüksek seviyelerde olması maliyeti yükselterek yerel manada sektörü zora sokmaktadır. Bu nedenlerle sektörün ülkemiz toplam üretim sanayi içindeki yeri oldukça küçüktür. Tüm bu olumsuz koşullara rağmen sektör, teknolojik gelişmeler, yeni yatırım ve teşviklerle ülkeye katma değer yaratma bakımından gelecekte önemli bir yere sahip olabilecek potansiyele sahiptir. 2014 yılında ülke genelinde kâğıt sanayisinde faaliyet gösteren toplam firma sayısı yakalşık 2.500 kişi ve çalışan sayısıda 62.870 adettir. ’’Basılı iletişim sektöründe yer alan firma sayısı yaklaşık 11.640 kişi ve işgücü sayısı 55.270 adettir. Bu rakamlardan da anlaşılacağı gibi sektörde az üretici bulunmasına rağmen istihdam yaratma kapasitesi bakımından geniş bir sektördür (Çevik, 2016: 4).

Kâğıt sektöründe kâğıt hamuru imalatıyla uğraşan sanayi tesisi bulunmamaktadır. Faaliyette bulunan işletmelerin ve çalışanların büyük çoğunluğu “kâğıt, kağıt ürünleri ve mukavva üreten firmalardır. Kâğıt ve buna bağlı ürünlerin üretimi içinde yer alan ’’oluklu kâğıt, mukavva bu kağıtlardan elde edilen ürünlerin imalatı’’ sektörün %50’sini oluşturmaktadır.

Medya sektörü için yapılan basım ve çoğaltım alt sektörü ise girişimci ve çalışan sayısı açısından tüm sektörün çok çok azını oluşturmaktadır. Basım ve yayın altsektörü içindeki faaliyetlerin %90’ı ’’diğer matbaacılık’’ faaliyetlerin kapsamında değerlendirilebilir. Bu sebeble her iki alanda da ülkemizde bir üretim çeşitliliği olmadığı ve uygulamaların belirli alt sektörlere yayılmadığı görülmektedir. Kâğıt sanayinde 1980’lerde Türkiye kendi kendine yetebiliyor iken ilerleyen yıllarda kalite sorunu ve ucuz ithal malların yaygın şekilde iç piyasalarda kullanılmaya başlamasıya ithalata bağımlı bir yapı oluşmaya başlanmıştır. Sektörde hammadde ve üretim teknolojisi açısından dışa bağımlılık yüksek seviyededir. (Çevik, 2016: 4).

Kâğıt sektöründe ithalat 1990’lı yıllarda azalmasına rağmen, 2014 yılından itibaren artmaya başlamıştır. İhracat ise 2000’li yıllarının başında artma eğilimine girmiştir. Ülkemizde sektörün dış ticaretteki rekabetçiliği iyileşen koşullara rağmen

düşük kalmaktadır. Kayıtlı medya sektöründe ithalat ve ihracat dalagalanmalar olsada istikrarlı şekilde gitmektedir. Özellikle dövizdeki dalgalanmayla son yıllarda ithalattaki fiyat artışı sektörü ülkemşzde üretim ve yatırım yapmaya itmiştir (Bayraktar, 2012: 360).

Dünya genelinde kişi başı kağıt tüketimi hem gelişmişliğin hem de sektördeki büyüme potansiyelinin bir göstergesidir. Ülkemizde kağıt tüketimin kademeli ve istikrarlı bir artış göstermektedir. 2010-2017 yılları arasında tüketimin miktar olarak en çok yükseldiği ürün grubu oluklu mukavvalardır. Tüketim açısından ise en yüksek oran temizlik kağıtlarıdadır.

Sektörel sorunların çözümü için hammadde olan selülozun üretimine yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir. Yüksek kapasiteli yeni selüloz tesislerinin kurulması teşvik edilmeli, sektörde diğer bir girdi olan atık kağıtların toplanması ve yeniden üretime katılması için gerekli adımlar atılmalıdır. Atık kağıtlar hammade açısından sektörde önemli bir girdi kalemidir. Bu sebeple atık kağıt fiyatları sektör açıısndan rekabette belirleyici unsurlardan birini oluşturmaktadır. Türkiye atık kağıt toplama konusunda henüz istenen düzeyde değildir. Bu sebeple atık kağıt toplama ve sektöre dönüşümün sağlanamsı adına toplumu bilinçlendirici devlete dayalı adımların atılması gerekmektedir. Kağıt sanayinin rekabet gücünün arttırılmasına yönelik bir diğer konu da üretimde kullanılan enerji maliyetleridir. Üretimde maliyetin düşürülmesi için enerji maliyetlerinin düşürülmesi büyün önem taşımaktadır. Ülke içinde üretimde kullanılacak orman ürünlerinin tedarik koşullarında iyileştirmeler yapılması da üretim maliyetini düşürecek bi diğer unsurdur. Bunun temini için odun fiyatlarının uluslararası pazarlardaki fiyatlarla paralel tutulması gerekmektedir.

TÜİK 2016 verilerine göre Konya-Karaman yöresinde kâğıt sektöründe toplamda 53 adet, basım sektöründe toplam 261 adet firma faaliyet sürdürmektedir. Toplam girişimci sayısı açısından bakıldığında Türkiye’de sektörde bulunan toplam girişim sayısının; kâğıt sektörü baz alındığında %0.09’u ve kayıtlı iletişim sektörünün %0.41’i ilde bulunmakta olup faaliyet son derece yetersiz seviyededir.

Kâğıt ürünleri ve kayıtlı medyanın basım yayımı hem ülke hem de il ekonomisi açısından değerlendirildiğinde diğer sektörlere oranla düşük yer edinmiştir. Sektör üretimde kullanılan hammadde ve teknolojik alt yapı açısından kedine yetebilen bir yapıda değildir. Bu dışa bağımlılık nedeniyle iki alanda da yüksek

teknolojiyi içeren yenilikçi ve karmaşık yapıya çözüm yaratan üretim tekniklere ihtiyaç duyulmaktadır. Teknolojideki hızlı değişimlerden oldukça etkilenmektedir. Dünyada genelinde sektörünün üretim değeri giderek artmaktadır. Bu açıdan üretime yönelik hammadde temini ve teknolojiye ulaşımı kolaylaştırarak, iç piyasanın taleplerini karşılayacak bu yolla ulusal kuruluşların global anlamda rekabet gücünü artıracak biçimde sektöre yönelik sanayi politikalarının oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Konya ilinde sektörü baz aldığımızda her iki iş kolu için de faaliyet gösteren firma sayısının ülke sıralamasında oldukça geride kaldığı söylenebilir. Buna karşın bölgede bu alanlara sağlanan yatırım olanakları yer almaktadır. Bu anlamda değerlendirildiğinde her iki iş alanı da gelecekte bölge ekonomisi açısından önemli bir sektör olma potansiyeline sahiptir.