Eğitim

Konya da yer alan iki devlet ve ikide özel olmak üzere toplamda 4 tane üniversite bulunmaktadır. Bunlar; “Selçuk Üniversitesi, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi, KTO-Karatay Üniversitesi ve Konya Gıda ve Tarım Üniversitesi’dir.”

Konya Gıda ve Tarım Üniversitesi eğitimine 2016-2017 eğitim yılında başlamıştır. Konya’da yer alan üç adet Tıp Fakültesi bulunmaktadır (Yüksek Öğretim Kurumu, agis, 2018).

Ülkemizdeki ilköğretim düzeyinde eğitim veren okullarının toplam %2.96’sı (786) ve ortaöğretim düzeyinde eğitim veren okulların toplam %2,96'sı (313) Konya'da yer almaktadır. İl; ilk ve Orta öğretim seviyesinde olan 316.819 öğrencisi ile ülke sıralmasında 9. sırada yer alır. Bu rakam ile ülke genelinin %2,83’ünü temsil etmektedir. Meslek ve teknik okullar göz önünde bulundurulduğunda il ciddi bir potansiyele sahiptir. İlde 193 Teknik ve Mesleki Okul ve bu okullarda okuyan yaklaşık 86.360 öğrenci bulunmaktadır. İl bu verilerle Türkiye genelinde 5. sırada yer almaktadır (Milli Eğitim Bakanlığı, agis,2018).

Konya’da teknik ve mesleki eğitim veren sektöre yönelik birçok okul açılmıştır. “Ayakkabıcılık Kız Meslek Lisesi’’ Aykent Ayakkabıcılar Sanayi Sitesi içinde açılmış olup bu uygulamaya güzel bir örnektir. Yüksekokul veya lisans mezun sayısı olarak 190.588 kişi ile ülkemizde 8. sırada yer almaktadır. Yüksek lisans mezunu sayısı 14.291 kişi ve doktora mezunu sayısıda 4.635 kişi olup Türkiye’de 4. sıradadır. Üniversiteli öğrenci sayısı olarakta 6. sıradadır.

Konya’da 5000 civarında öğretim elemanı bulunmaktadır. Bunlardan 675 adeti Profesör olarak görev yapmaktadır. İl bu rakamlarla Türkiye’de dördüncü sırada yer almaktadır. Diğer sektörlere yetişmiş işgücü sağlayan endüstri meslek liseleri ve çeşitli liseler ve meslek yüksekokullarında istihdama destek sunmaktadır. Yabancı dilde eğitim imkanı sunan özel kolejler de ve anadolu liselerinde yabancı dilin gelişimş açısından çocuklarının eğitimine katkı sağlamaktadır. Okul çağına gelmiş nüfusa göre okullaşma oranları bölgede % 94,49 seviyesindedir. İlde, temel eğitim bakımından %97,25 gibi bir okuryazar oranı ortaya çıkmaktadır. Bölgede, okuma yazma bilme oranı cinsiyet açısından incelendiğinde okuma yazma bilmeyen kadın oranının erkeklere göre fazla olduğu görülür. Ortaöğretim çağına gelmiş nüfusu açısından okullaşma oranı ilde % 81,72 seviyesindedir. İlde ortaöğretim eğitim seviyesinde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı 17,70 seviyesindedir.

1975 yılında Selçuk Üniversitesi’ne üniversite ünvanı verilmiştir ve Konya“da uzun süredir 23 adet fakülte, 6 adet enstitü, 5 adet yüksekokul, 22 adet meslek yüksekokulu, 34 adet araştırma ve uygulama merkeziyle bir adette konservatuarıyla

70.000’i aşan öğrenci sayısıyla eğitim hizmetini sürdürmektedir. KTO Karatay Üniversitesi Vakıf Üniversitesi olarak kurulan ve 6 tane fakülte, 3 tane enstitü, 2 tane araştırma ve uygulama merkezi olarak yaklaşık 4.000 kişilik öğrencisiyle eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir. Necmettin Erbakan Üniversitesin de ise 15 tane fakülte, 4 tane enstitü, 3 tane yüksekokul ve 5 tanede meslek yüksekokulu olmak üzere yaklaşık olarak 30.000 kişilik öğrencisiyle eğitim hayatını sürdürmektedir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KONYA TARIM, SANAYİ VE HİZMET SEKTÖRLERİ GELİŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Anadolu’nun en önemli ticari merkezi ve yerleşkelerinden biri olan Konya, Osmanlı“dan beri tarım, Türkiye için sanayi ve hizmet sektörleri açısından her zaman önemli rol oynamıştır. Türkiyede sektörlerin genel durumu değerlendirildiğinde ilin tarımsal üretimdeki ekonomik ağırlığı ve gelişmiş ve gelişmekte olan sanayi kolları da göz önünde bulundurularak Türkiye’nin parlayan merkezlerinden biri olduğu söylenebilir. (Boratay, 2015: 72). Konya, yaklaşık 1,88 milyon hektarlık tarım alanı ile Türkiye’deki tarım alanları toplamının %8,24’üne sahiptir. Bu alanların Konya Ovası Projesi ile tam anlamıyla faaliyete geçmesi ve artması beklenmektedir (KTO, 2014: 73). Bununla birlikte Konya’nın yalnızca tarım sektöründe değil; sanayi ve hizmet sektörlerinde de belirgin bir rol oynadığı söylenebilir.

Konya, geniş tarım arazileriyle beraber tarımsal ve hayvansal üretim anlamında ülkemizde ilk sıralarda yer almaktadır. Bunun yanı sıra İl, tarım aletleriyle, makine ve makine ekipmanları üretiminde ülke üretiminin %65’ini karşılamaktadır. Bu alanda Türkiye ihracatının ise %45’ini tek başına yapmaktadır. Şehir otomotiv yedek parça ve yan sanayi alanında ise toplam ihracattan yaklaşık %0,5’ini karşılamaktadır. Türkiye’nin en kayda değer motor piston ve gömlek, supap, krank, dişli ve conta fabrikaları Konya’da bulunmaktadır.

İlin, üretimde ülkemizde ilk sıralarda yer almasının temel sebebi kuşkusuz tarımsal arazi varlığının fazla olması ve bu arazilerde her türlü tarımsal üretimin yapılabilmesidir. Tarımsal üretimde belirleyici olan unsur sanayide tarımsal hammaddeye yönelik olarak yer alan ve üretim yapan sanayi tesislerinin varlığıdır. Bu tesislerle beraber tarım aletlerinde ülkemizde ve Dünya da önemli bir noktaya ulaşmasının da etkisi fazladır. Konya da öncü ve belirleyici sektör tarımsal üretim olmuştur. Diğer sektörlerin gelişmesi tarımsal üretime paralel ve ihtiyacına yönelik şekillenmiştir.

Konya sanayi sektörü açısından hızla gelişen, ilerleyen ve dinamik bir yapıya sahip olan bir ildir. İmalat sanayi sektörünün gelişmesiyle beraber, sanayide imalat ürün çeşitliliği artmıştır. Buna bağlı olarak iç ve dış ticareti yapılan ürün yelpazesi genişlemiştir. Tarım ve hayvancılık sektöründen üretilen ürünler başta olmak üzere

birçok ürün; , imalat makineleri, dokuma-giyim, lastik-plastik ürünleri, tuz, demir-çelik ürünleri, alüminyum, tarım makineleri, mobilya, tarıma dayalı işlenmiş ürünler, otomotiv yan sanayi, ayakkabı ve mermer Konya”da ticareti yapılan başlıca ürünlere örnek olarak verilebilecek birkaç örnektir.

Cumhuriyet dönemine kadar olan süreçte tarihi ticaret yolları kesişiminde bulunduğundan çağına göre büyük nüfus kitlelerini barındıran Konya“da yoğun bir ticari hayattan söz edilebilir. Konya Doğu şehirlerinin yol güzergâhında bulunduğu için de ticaret hayatının geliştiği söylenebilir. Bu dönemde hareketli ticareti canlı tutabilmek adına bedesten, çarşı, han, gibi pek çok yapının da imar edildiği görülür (Acartürk, 2006: 39).

Bu dönemde küçük ölçekli üretim ve ticari faaliyetleri yürüten geniş esnaf zümresinin dışında, dış pazarlar ile irtibatlı tüccarlar transit merkezi olması dolayısıyla şehirde bulunmaktaydı. Bu sebeple bazı zanaat dallarında büyük ihtisaslaşmalar görülmüştür. Dokuma, deri, gıda ve hizmet sektörleri oldukça yaygındır. Hatta dokuma sanayisinde kullanılan hammaddeye göre üreticiler ayrı loncalar halinde teşkilatlanmıştır.

Konya’da kurulmuş en önemli sanayi tesisi hiç şüphesiz 20.11.1934 tarihinde temeli atılıp 4.4.1937 tarihinde açılan Sümerbank'a bağlı olarak faaliyetlerini yürütmüş olan Konya Ereğli Pamuklu Sanayi Müessesidir. Tarıma ve küçük ölçekli imalat sistemine dayalı olan bir ekonomik yapısı olan Konya’ya bu yıllarda Ereğli dokuma tesisi dışında önemli bir kamu girişiminin varlığından söz edilemez (Şahin, 2011: 69).

Konya'da özel sanayi teşebbüslerinin 1950'li yıllarda hız kazanmıştır. Bu sanayi teşebbüslerini şu şekilde sıralanabilirler; 1938 yılında kurulan Özyatağanlar Ziraat Mak. San. Koll. Şti., 1950 yılında kurulan Kayahan Makine Fabrikası, 1952 yılında Ova Un Fabrikası, 1954 yılında Konya şeker Fabrikası ile Konya Çimento Fabrikası, 1956 yılında Konya Et Kombinası, 1958 yılında Direkliler Ayçiçeği Fabrikası ile Konya yem Sanayi, 1960 Doğa Oksijen fabrikası, 1965 Çağlayan Sabunlar, 1967 Öztunçlar Ziraat Mak. San., 1968 konaltaş Alüminyum San. Ve Tic. A.Ş. ile Sümerbank Krom Magnezit Tuğla San. Müessesi, 1970 anadolu Plastik San., 1972 Fleksan Ambalaj San., 1973 Derkosan Derikon San. A.Ş., Süt San A.Ş.,

Karaçığan Tuğla ve Kiremit Fab. Koll. Şti. 1977 Konsantaş A.Ş. ile Molino San. Kurulmuştur.

Konya’da hizmet sektörü açısından Türkiye ve Dünya’da büyük öneme sahip olan Mevlana’nın gibi bir din ve devlet adamının Konya”da yaşamış olması, tarihi ve turistik yerlerin fazla olması ve turistik yatırımların bu özellikler dikkate alınarak yapılmasıyla önemli oranda yerli ve yabancı turist ağırlamaktadır. Hizmet sektörü açısından bakıldığında Anadolu’daki ilk milli banka girişimi de, 1909 yılında Konya’nın önde gelenleri tarafından, Şirket-i İktisadiye-i Milliye ismiyle Konya’da yapıldığı görülür. 1917’de Ticaret Umum Müdürü Münir Bey, bankanın genel kurul toplantısında yaptığı konuşmada şunları söylemiştir; ‘’Türkiye'nin merkezinde yer alan Konya'da Hilal-i Osmani nasıl tecelli etmiş ise, uygarlık yolu olan özel teşebbüs ve ortak girişim fikirleri de bu mübarek iklimden doğarak Osmanlı’nın dört bir yanına örnek teşkil etmiştir.’’ 1920'li yıllarda da milli şirketlerin en yoğun olduğu vilayet de Konya’dır (Öztürk, 2003: 54).

Konya için, 1946’da Asım Kömürcüoğlu tarafından hazırlanan ilk kapsamlı ve bütüncül kent planı, temeline güzel kent yaklaşımını alarak hazırlanmış olan Konya İmar Planı’dır. Planlama alanı yaklaşık olarak 816 hektarlık bir alanı kapsamaktadır (Yenice 2014, S.29). 1946 yılında hazırlanan Konya’da imar planının temel amacı; sağlıksız ve denetimsiz biçimde oluşmuş kentsel düzenin denetim altına alınması, kent içinde yer alan boşlukların düzenlenmesi, anıt niteliğindeki eserlerin ve bu eserlere yakın çevrelerinin temizlenerek yeniden düzenlenmesi ve son olarak sosyal-teknik altyapı eksikliklerinin giderilmesi şeklinde sıralanmıştır (Ceritli, 1995: 5-21).

Yavuz Taşçı–Haluk Berksan tarafından 1965 yılında hazırlanan ve sanayinin bugün ki konumunu belirleyen imar planı; İller Bankası tarafından düzenlenen ulusal bir yarışma kanalı ile elde edilen ilk plan niteliğindedir. 1965 planı 1985 yılına kadar olan kısmında sanayi sektörüne geçiş-başlangıç niteliği taşımış, ye ağırlıklı olarak organize ve organize olmayan sanayi bölgeleri oluşumunu desteklemiştir. Bu durum 1950 yılı ve sonrasını izlenen ekonomik politikalara bağlı olarak ortaya çıkan sanayi kenti olma olgusunun bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Nitekim bunun sağlanması adına, kentsel arazi kullanım büyüklüğünün %4,7’sini oluşturan yaklaşık olarak 117 ha alanı kapsayan alan sanayi üretimi için ayrılmıştır (Yenice, 2012: 45).

Faaliyet gösterilecek bölgenin sanayi için seçimi arazilerin ucuz ve büyük olmasından dolayı Konya sanayisinin gelişiminde önemli rol oynamıştır. Sanayinin büyümesine imkân tanımıştır. Ancak Konya”da hâkim rüzgâr kuzeyden esmektedir. Sanayi yapılarının kentin kuzeyinde yer alması sanayi atıklarının kente doğru sürüklenmesine ve konut alanlarında hava kirliliğinin artmasına yol açmaktadır. Konya sanayisi bugün ki gelişmiş durumunu her kategoride ürünün üretildiği halini almıştır.