Kongrede OluĢturulan Komisyonlar ve ÇalıĢma Konuları

Kongre baĢlamadan evvel bakanlık, sanayi kongresinde görüĢülecek konuları belirleyerek bu konular üzerinde çalıĢmak, tartıĢmak ve sonuca bağlamak üzere komisyonlar kurmuĢtur. Bu komisyonlarda görev alacak kiĢiler kongre esnasında seçilmiĢ ve her komisyon en az 15 üyeden oluĢmuĢtur. Komisyonlarda birer baĢkan ve baĢkan yardımcısı, bir sözcü ve 2 raportör bulundurulmuĢtur283_{. Ekonomi Bakanlığının} düzenlediği Sanayi Kongresi beĢ ana komisyondan oluĢmuĢtur. Bu komisyonların görüĢeceği konular ana maddeler halinde belirtilerek katılımcılara yol gösterilmiĢ ve

281

Akşam Gazetesi, 10 Nisan 1951. 282

Akşam Gazetesi, 10 Nisan 1951. 283

Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı, 1951 Sanayi Kongresi, Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1951, s. 4-5.

böylece konunun gündeminden saparak baĢka yerlere gitmesi engellenmeye çalıĢılmıĢtır. Buna göre komisyonlar ve gündem maddeleri Ģöyledir284

: A- Sanayi Politikasının Ana Hatları

a)Yeni sanayi politikasının hedefi: Yurdun doğal zenginliklerini kıymetlendirmek suretiyle ihracatı teĢvik edici sanayi otarĢik285

bir maksat güden ithalatı azaltıcı sanayi oluĢturulması. Tespit edilecek hedefe göre, sanayinin programlaĢtırılması, bu programlaĢtırmanın Ģekli, Ģartları ve sınırı.

b)Özel teşebbüs işletmeleriyle devlet sanayi İşletmeleri arasındaki ilişki:

Devletçilik prensibine uygun olarak sanayi alanında alınan tedbirler ve bunların isabet derecesi. Devlet Sanayinin sınırlarının net ve kesin bir Ģekilde çizilmesi, devlet ĠĢletmeleri ile özel teĢebbüs iĢletmeleri arasında her bakımdan eĢitlik sağlanması. Devlet iĢletmeleri ile özel teĢebbüs iĢletmeleri arasında hammadde, iĢçilik, fiyat ve arz bakımlarından karĢılıklı anlayıĢa dayanan faaliyet programlarının düzenlenmesi suretiyle ülke ihtiyacının en uygun Ģekilde karĢılanması imkânlarının neler olacağı hususları.

c) Özel teşebbüse emniyet ve istikrar temini: Yerli ve yabancı özel sermayeyi

sanayi alanına girmekten alıkoyan engeller ve bunların ortadan kaldırılması yolları. Özellikle emniyet ve istikrar Ģartlarının oluĢturulma çareleri.

d) Dış ticaret politikasının sanayi politikasıyla uyumlu bir şekilde yürütülmesi: Ġthal rejimi ile sanayi politikası arasındaki bağlılık. Sanayi ürünlerinin ihraç imkânları ve teĢvik yolları.

e) Yabancı sermaye politikası: Sanayi alanında yabancı sermaye ile yerli sermayenin iĢbirliğinde hâkim olması gereken prensipler; yabancı sermayenin müstakil faaliyeti halindeki prensipler; yabancı sermayeyi ülkeye çekme yolları ve Ģartları.

f) Sanayi eğitimi: Ülkede sanayi anlayıĢını ve sevgisini yaratmak için geniĢ halk

kitlelerini eğitim yolları, radyo ve diğer basın ve sanayi dergilerinden faydalanma imkânları. Bir sanayi müzesi oluĢturulma Ģartları.

B- Sanayinin TeĢkilatlandırılması

Sanayinin biri meslek grupları (birlikler halinde), diğeri mahalli olarak (odalar halinde) teĢkilatlandırılması ve her iki yönde teĢkilatlanmanın temsil, ortak çıkarlar, aidat bakımlarından birbirine kaynaĢtırılması. Mesleki ve bölgesel teĢkilatlanmanın

284

Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı, 1951 Sanayi Kongresi, s. 11-14. 285

zirvesini teĢkil eden bir Sanayi ġurası oluĢturulması, sanayi birlik ve odalarıyla sanayi Ģurasının faaliyet Ģekli, yetki ve vazifeleri; kendi mensupları ve devlet ile olan iliĢkileri, sanayiciler arasındaki sorunların halledilmesi imkânı, hammadde tedarikinde, teknik rasyonelleĢmede, fiyat ve kalite değerlendirilmesinde, sanayi sicil ve istatistik oluĢturulmasında bu teĢkilatlanmanın rolünün nasıl olacağı.

C-Sanayinin TeĢvik ve Himayesi

a) TeĢvik ve himaye edilecek sanayi kollarının özellikleri, ülkenin ekonomik

bünyesi ve mali imkânları göz önüne alınarak, hangi özellikteki sanayi kollarının teĢvik ve korunması gerektiğinin tespiti ve bunlar arasında koruma derecesinin tayini.

b) Özel vasıflara sahip olan sanayi kollarının geliĢmesi için, uygulanması

gereken teĢvik ve koruma tedbirlerinin tespiti.

c) Muamele vergisinin, sanayinin geliĢimini engelleyen, mükellefleri değiĢik

oranlarda baskı altına alan ve vergi ahlakı üzerinde olumsuz etkisi olan bir vergi olmaktan çıkarılarak, yeniden düzenlenmesi.

d) Gümrük tarifelerinin sanayi politikasıyla uyumlu olarak düzenleneceği

istikametler ve gerekli olan ıslah hareketleri.

e) Sanayinin sermaye ve kredi ihtiyaçlarının karĢılanması: sanayinin ihtiyaç

duyduğu iĢletme kredisinin vade, faiz, teminat ve diğer yönlerden karĢılanma Ģekil ve Ģartları. Bu ihtiyacı karĢılayacak mali kuruluĢların hukuki kimliği ve mali kaynakları. Sanayinin uzun vadeli, düĢük faizli tesis kredisi ihtiyacı ve bu ihtiyacın karĢılanması (Marshall yardımından ve Türkiye Sınaî Kalkınma Bankası'ndan faydalanma imkânları).

f) Sanayi ürünlerinin ihracını mümkün kılacak ve teĢvik edecek özel tedbirler. g) Sanayide üretimi arttırma tedbirleri: ÇalıĢma sürelerinin uzatılması, kadın ve

çocukların daha fazla çalıĢtırılması, çalıĢma zorunluluğu getirilmesi, atıl duran veya verimli çalıĢmayan iĢletmelere iktisadi ve teknik yardımlar yapılması, sanayi iĢletmelerine imalat programları verilmesi.

D- Sanayinin Murakabesi

a)Tesis yeri denetimi: Sanayi tesis yerinin oluĢturulmasında teĢebbüs sahibinin

tam serbestîye sahip olup olmaması, Ģehir imar planlarındaki sanayi bölgeleriyle mevcut sanayi tesis yerinin tespitinde belediyenin sanayi teĢkilatıyla iĢbirliği yapması.

b) Tesisat denetimi: Proje ve tesis safhalarında sanayi tesislerinin rasyonellik

tesislerinin muhafazalarının ve tekniğin geliĢmesine paralel olarak ıslah ve yenilenmelerinin denetlenmesi.

c) Sanayinin enerji bakımından denetimi: Enerji kaynaklarına göre, sanayinin

coğrafi olarak planlanması, her bölgede kurulan sanayi iĢletmelerinin faydalanacakları enerji dallarının tespiti.

d) Sanayi üretiminin denetlenmesi: Ham ve yardımcı maddelerden mevcut

tesisattan azami fayda sağlanmasını mümkün kılacak üretim usul ve vasıtalarının düzenlenmesi bakımından sanayinin denetlenmesi. Sanayi yöntem ve araçlarındaki yeniliklerden özel teĢebbüse bilgi verilmesi.

e) İnsan emeğinden faydalanmanın denetlenmesi: Sanayi personelinin ve

iĢçisinin günün ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte yetiĢmesinin ve insan emeğinden en verimli Ģekilde faydalanmanın denetlenmesi, sanayide personel ve özellikle kalifiye iĢçi yetiĢtirilmesi. Mesleklere ve mahalli Ģartlara göre iĢçi ile iĢveren arasındaki iliĢkilerin denetlenmesi, iĢ uyuĢmazlıklarının çözüm imkânları.

f) Kalite Kontrol: Sanayide kullanılan ham ve yardımcı maddeler ile sanayi

mamullerinde kalite kontrolü ve bu kontrolün en etkili Ģekilde yapılma Ģartları. Norm ve standartların tespiti ve uygulamanın denetlenmesi, kalite ve norm kontrolünde mesleki teĢkilatlanmadan faydalanma imkânı, sanayi ürünlerinin markalaĢması ve yerli malı damgası, bunun uygulama ve kontrol Ģekilleri.

g) Yedek parça ihtiyacı: Özel ve devlet sanayi iĢletmelerinin yedek parça

ihtiyaçlarının en ekonomik Ģekilde karĢılanması maksadıyla bir büro tesisi. Yedek parça ihtiyaçlarının bu büroya bildirilerek sipariĢlerin bu büro tarafından verilmesi.

h) Muhasebe ve maliyet prensiplerinin tespiti: Sanayi iĢletmeleri için, muhasebe

ve maliyet esas ve prensiplerinin bütün olarak değerlendirilmesi; kıymet, amortisman, tecdit fonu esaslarının tespiti.

i) Maliyetlerin denetlenmesi: ÇeĢitli sanayi ürünlerinde maliyetlerin, yabancı

ülkelerdekine kıyasla yüksek olmasına neden olan unsurların denetlenmesi, bunların ortadan kaldırılması imkânları, maliyet denetlemesinin devlet tarafından mı yoksa mesleki teĢkilat tarafından mı yapılacağı, aynı branĢa mensup iĢletmeler arasında yapılacak iĢletme karĢılaĢtırmalarının maliyet denetlenmesi bakımından faydası ve etkilenme derecesi.

j) Fiyat ve kar haddi denetlemesi: Sanayi yarı ve tam mamullerinin fiyat

denetlemesi Ģekilleri, azami fiyat ve kâr haddi tayin usulleri, aĢırı kârın tüketiciye yansıtılmasını engelleyici tedbirler.

E-Sanayinin Olağanüstü Zamanlardaki Durumu, Buna KarĢı Alınması Gereken Tedbirler ve Sair Teklifler

a) Olağanüstü zamanlarda sanayi bakımından önemli olan maddelerin stok edilmesi: Gerek yurt savunması gerekse ordunun ve halkın gıda, giyim, barınma ve

sağlığını koruma ihtiyaçları için, mevcut sanayi tesislerinin arızasız bir Ģekilde faaliyeti gerekli olup, bu nedenle dıĢarıdan ithal edilen ham ve yardımcı maddeler ile iĢletme malzemesi stoklarının tesisi.

b) Stokların finansmanı ve muhafazası: Stokların doğrudan doğruya Devlet

organları veya özel teĢebbüs ile devlet teĢekküllerinin müĢtereken finansmanı imkânları, önemli maddelerden kendi nam ve hesabına stok yapmak isteyen sanayicilere kredi kolaylıkları gösterilmesi ve stokların muhafazasına yardım edilmesi.

c) Stokların düzenlenmesi: gerek yurt dıĢından ithal edilen olağanüstü

durumlarda önemi olan ham ve yardımcı maddeler ile iĢletme malzemesinin, gerekse yurt içinde üretilen ve ihtiyaca yeter miktarda olmayan sanayi ham ve mamul maddelerinin düzenlenme esasları, bu düzenlemede mesleki kuruluĢlardan yararlanma imkânı.

Bakanlığın, görüĢülecek olan konuları bu Ģekilde tasnif edip komisyonlara ayırması, yerinde bir karar olmuĢtur. Böylece, komisyonların çalıĢmalarını daha pratik ve daha verimli bir Ģekilde yürütebilmesi amaçlanmıĢtır. Özellikle seçilen baĢlıklar ve içerikleri ayrıntılı olarak belirtilerek, ülke sanayisi hakkındaki konuların tafsilatıyla görüĢülüp etkili sonuçların elde edilmesi amaçlanmıĢtır.

Komisyonların açıklanması ve üyelerin belirlenmesinden sonra komisyonlar çalıĢmalarına baĢlamıĢtır. Her komisyondan kendi içerisinden bir baĢkan seçerek, önceden belirlenmiĢ gündem maddeleri hakkında istiĢare etmek suretiyle müĢterek bir rapor hazırlanması istenmiĢtir. Bu raporların hazırlanmasından sonra komisyon sözcüleri tarafından okunması talep edilmiĢtir286

.

286