Demokrat Parti Dönemi Milli Korunma Kanunu ve SanayileĢmeye olan

Milli Korunma Kanunu, Ġkinci Dünya SavaĢı sırasında, Refik Saydam hükümeti tarafından 18 Ocak 1940 tarihinde kabul edilmiĢ ve 26 Ocak 1940 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiĢ olup bu yasa genel veya yarı seferberlik durumunda hükümete iktisadi alanda olağanüstü yetkiler verilmesini amaçlayan bir yasadır391

.

389

Nevin COġAR, “Demokrat Parti Dönemi Maliye Politikaları”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, c.60, s.1, Ankara, 2005, s.30.

390

Yakup KEPENEK, age, s.86.

391_{Mustafa ALBAYRAK, “Demokrat Parti Döneminde Milli Korunma Kanunu Uygulamaları”, Atatürk} Araştırma Merkezi Dergisi, c. XXIV, Sayı 67-68-69, Ankara, 2007, s.219.

Demokrat Parti 1956‟dan sonra ekonomik alanda yaĢadığı sıkıntılar iyice belirgin hale gelmesiyle bir takım tedbirler almaya baĢlamıĢtır. Bu durumun sebebi ithalatın artması karĢısında daralan yerel üretimin ve azalan ihracatın neticesinde Demokrat Parti iktidarının yatırım kaynaklarını para emisyonu ile iç ve dıĢ kredilere bağlamıĢ olmasıdır. Bu nedenle 1956‟dan sonra müteĢebbislere kredi verilen sanayi yatırım alanları daraltılmıĢ ve kredi miktarları sınırlandırılmıĢtır. Milli Korunma Kanunu tekrar uygulanmaya konulmuĢ ve hükümet gerekli gördüğü malların fiyatlarını belirlemeye baĢlamıĢtır392

.

CHP döneminde çıkarılan bu yasa 1956 yılında Demokrat Parti iktidarı tarafından tekrar ele alınarak bazı maddeleri değiĢtirilmiĢtir. 6 Haziran1956 tarihinde TBMM‟de yapılan görüĢmeler neticesinde Millî Korunma Kanununun 31. , 43. , 53. , 54. , 55. , 56. , 57. , 58. , 59. , 63. , 65. , 66. ve 69. maddeleri değiĢtirilmiĢtir393.

Milli Korunma Kanununda yapılan değiĢiklikle hükümete savaĢ dönemini andıran olağanüstü yetkiler vermiĢtir. BarıĢ döneminde, hükümetin bu denli yetkilerle donatılmasının asıl sebebi, aslında alınan kararlarda kendini belli etmektedir394

. Buna

392

Nevin COġAR, agm, s.37. 393

TBMM TD, Dönem: 10, BirleĢim: 2, Oturum: 73, c. 12 (06.06.1956), s.83. 394

Madde 31- Bir kiĢinin bir malın hem toptancılığını, hem ithalatçılığını hem de perakendeciliğini yapamayacağı, ithalâtçı kârının % 20‟yi, toptancı kârının % 10‟u, perakendeci kârının % 25‟i geçemeyeceği, yurt dıĢından getirilen eĢyaların iki yıl geçmeden ve ticarî amaçla satılmasının yasaklanması

Madde 56- Stok yasağına uymayanlara 10.000 liradan az olmamak üzere para ve 3 -5 yıl arasında değiĢen hapis cezası, mal biriktirmek yasağına uymayanlara 100-1.000 lira para cezası, belirlenen sınırın bir katından fazla mal stoku yapanlara 3 ay-2 yıl arasında hapis cezası verilmesi, herhangi bir özrü olmadan malını gümrükten çekmeyenlere 5. 000-50. 000 lira para ve 3-5 yıl arasında hapis cezası verilmesi, gümrükten çekilen malları ihtiyacı olanlara hükümetin belirlediği fiyatlarla satmayanlara 10. 000-50. 000 lira para ve 3-5 yıl hapis ve satıĢın yapıldığı tarihteki fiyatlar arasındaki fark tutarının on katı ağır para cezası verilmesi, suçun yinelenmesi durumunda ise bu cezanın iki kat olarak uygulanması; yurt dıĢından getirilen malları, iki yıl geçmeden ticarî amaçlı satanlara 500-5. 000 lira para ve 6 ay-3 yıl arasında hapis cezası verilmesi Madde 57- Hükümetçe belirlenen fiyatlara uymayan, ithalâtçı, toptancı, perakendeci üç iĢi birden yapanlara, kâr sınırlarını aĢanlara, yurt dıĢından getirilen eĢyalar konusundaki yasaklara uymayanlara 10-30 yıl ağır hapis ve 10.000-30.000 lira para cezası verilmesi, suça konu olan malın değeri ve miktarı az ise 5.000-20.000 lira para ve 3-10 yıl hapis; çok az ise 1-3 yıl hapis ve 1.000- 10.000 lira para cezası ile kiĢilerin iĢ yerlerinin kapatılarak mallarına el konulmasına, 3-15 yıl arasında ticaretten yasaklanması öngörülmüĢtür. Konu edilen bu suçları iĢleyenlerin köy bakkalları, seyyar satıcılar, küçük tüccar, esnaf ve tellallar veya bir hizmet ve emek karĢılığı çalıĢanlar olması durumunda 3 ay-2 yıl hapis ve 1.000-5.000 lira para cezası ile 3 ay-1 yıl arasında ticaretten yasaklanma cezası, suçun yinelenmesi durumunda ise bir yıldan az olmamak üzere hapis ve 2. 500 lira para cezası verilmesi; kâr sınırlarına uyulmaması, malların satıĢa sunulmaması, satmaktan kaçınılması, saklanması, ya da satılmıĢ gibi gösterilmesi durumunda ise 1 ay-1 yıl hapis ve 2.500 lira para cezası verilmesi; fatura vermeyenlere 1-3 yıl hapis ve 5.000-25.000 lira para cezası ile o süre içinde ticaret yerinin kapatılması, malın değeri az ise bu cezanın yarısının uygulanması: fatura suçunu iĢleyenler köy -mahalle bakkalı, seyyar satıcı, küçük tüccar, esnaf ve tellallar ise 3 ay-2 yıl hapis ve 1.000-5.000 lira para cezası ve iĢ yerinin o süre içinde kapatılması; ziraî ürünlerde hükümetin koyduğu yasaklara uymayanlara 250-1.000 lira para cezası verilmesi; satıcının alıcıya mal durumu ile bilgi vermekten kaçınması halinde 500-5.000 lira para, 1 hafta- 1 ay hapis, kapatma ve ticaretten yasaklanma cezası verilmesi; etiket veya fiyat listesi asmayanlara 3 ay-2

göre bu durumun sebebi; sahtekârlık, tüketim mallarının stoklanması, karaborsacılık, aĢırı kar haddeleri koyulması, ithalatın gümrük yasalarında belirlenen usullerde yapılmaması, kayıt dıĢı ekonomik faaliyetlerin artması, devlet teĢviklerinin kötüye kullanılması ve devleti aldatıcı giriĢimlerde bulunma, resmi satıĢ fiyatlarının üzerinde satıĢlar ve üretimi yavaĢlatacak sebepler oluĢturmak gibi durumların oldukça sık görülmesidir. Mal ve hizmetlerin üreticiden tüketiciye ulaĢtırılmasında görev üstlenen çiftçi, esnaf, tüccar ve sanayici kesim, kısa yoldan zengin olma amacı güderek arz- talep dengesinde bozulmalara sebep olmuĢtur. Milli Korunma Kanunun Demokrat Parti dönemindeki en önemli gerekçesi tüketici haklarını koruyarak üretimi arttırmak, vergi kaçakçılığını önlemek, karaborsacılığı ve hayat pahalılığını engellemektir. Çünkü kanunda yer alan devletin, özellikle de Demokrat Parti gibi liberal düĢüncelere sahip bir iktidarın fabrikalara, nakil vasıtalarına ve benzeri Ģekillerde sanayiciyi zor durumda bırakacak müdahalelere yönelmeyeceği muhtemeldir. Bu yönüyle Demokrat Parti Ġktidarı döneminde çıkarılan Milli Korunma Kanunu‟nun CHP‟nin savaĢ döneminde

çıkardığı Milli korunma Kanunu ile benzer endiĢeler taĢıdığını söyleyebiliriz.

yıl hapis ve 1.000-5.000 lira para cezası, 3 ay-1 yıl ticaretten yasaklanma iĢ yerini kapatma cezası verilmesi, ancak iĢ yerinin yaĢamsal öneme sahip bir yerde olması durumunda, kapatma cezasının verilmemesi Ayrıntılı bilgi için bkz. Mustafa ALBAYRAK, agm, s.220-227.

4. DEMOKRAT PARTĠ DÖNEMĠ ĠZLENEN SANAYĠ POLĠTĠKALARININ UYGULANIġI VE SANAYĠDE YAġANAN GELĠġMELER

4.1. Devletçilikten Liberalizme GeçiĢte SanayileĢmenin Yeniden