Koç Özellikleri

ngilizce “Coach” olarak ifade edilen bu kelime Türkçe’ye “Koç” olarak yerlemitir. Birçok alanda kullanlan bu kavram, kullanld
 alanlara göre çeitli tanmlara sahiptir. Yönetim uygulamalarnda koç kavramn ele ald
mzda aa
daki gibi tanmlanmaktadr;

Koç; kiilerin liderlik veya yöneticilik özelliklerini, becerilerini gelitirmeye yönelik, belli bir amac hedefleyerek daha etkili sonuçlara ulamasn sa
lamak için çalan kimsedir156_{. Gelimek isteyen kiinin performansnn nerelerde ve nasl} gelitirilmesi gerekti
ini bilen, geri bildirim sa
layan ve kiinin özgüvenini arttran kimsedir157_{. Çalan motive eden, ö
renmeyi destekleyen, izleyen, geri bildirim} vererek yol gösteren, geliime ve de
iime elik eden bireysel bir danmandr158_.

Çalann, yaamnda ve kariyerinde ö
renme yolu ile hedeflerine sürdürülebilir bir verimlilik göstererek çok daha hzl ulamas için ona yol gösteren kiidir159. Koç, çalann ö
renerek de
iimi kendisinin yaratmasna yardmc olan kiidir160.

 hayatnda kullanlan koç kavram ise; çalanlar bulunduklar noktadan alp daha ileri noktalara tamak için onlara elik eden arkada anlamna gelmektedir. Arkada kelimesi, “arkata”’tan türemitir. Orta Asyal Türk savaçlar, düman oklarna kar kendilerini güvene almak için arkalarn taa dayarlarm. Bu

156 _{Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, (Eriim Tarihi: 05.08.2010),} http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&kelime=ko%E7&ayn=tam. 157 _{KOÇEL, a. g. e., s. 25.}

158 _{MEK ve di
erleri, a. g. e., s. 218.}

159 _{ROGERS, Jenny; Coaching Skills: A Handbook, Open University Press, New York, 2004, s. 7.} 160 _{UYAR, Demet ve BAYRAKTAROLU, Gamze Acar; Yönetimde Koçluk Yaklam, Sistem} Yaynclk, stanbul, 2010, s. 21.

49 do
rultuda, koç da srtmz dayayabilece
imiz, güven veren bir kii olmas sebebiyle dilimizdeki arkada kelimesiyle özdelemitir161.

Koç; çalanlarn sahip oldu
u yetenekleri kendisinin gün yüzüne çkartmasn sa
lamak amacyla çalanlar gözlemleyen, geri bildirim sa
layan ve çalanlarn kararlarn daha etkili bir ekilde vererek hem kariyeri ve hem de performans için, çalanlarn kendilerince belirlenen hedeflere hzl ve net admlar atarak ulamasn sa
layan kiidir. Bu açdan bakld
nda koç, çalan için bir ö
retmenden ziyade, çalma hayat ve kiisel yaamnda çalann bulundu
u noktadan çok daha ileriye ulamasn sa
layan “yönlendiricidir”.

Koçluk yapmak için alnmas gereken e
itimlerin yannda, çalanlara liderlik edecek koçun sahip olmas gereken özellikler bulunmaktadr. Bu özellikleri aa
daki gibi sralamak mümkündür162;

x Çözümün bir parças
olmak: Koç, do
ru insanlar, do
ru yöneticiyi, do
ru örgütü, do
ru zaman beklemek yerine, bu artlar kendisi yaratmaldr.

x Resmi anla
l
r hale getirmek: Koç, gidilecek yönü, hedefleri ve sorumluluklar açklamal ve direnç olmas durumunda dahi bu açklamalarn daha anlalr olmasn sa
lamaldr. Di
er bir de
ile, koçlarn kendileri ve dananlar için yüksek beklentileri vardr ve risk almak için dananlar cesaretlendirirler. Dananlarn baarsz olmas durumunda, onlar suçlamak yerine bu durumu ö
renme deneyimi olarak görürler.

x Suçlu aramamak: Koç, dananlarna de
ien koullara kar mücadele etmeleri, gerekli disiplini elde etmeleri, belirsizliklerin üstesinden gelebilmeleri için var olan yetkinliklerini gelitirmeleri için yardmc olmaldr.

161 _{ÖZTÜRK, Sema; "Ortaöretim Özel ve Resmi Okul Yöneticilerinin Koçluk Becerilerinin}

Kar
lat
r
lmas
", Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, SBE, E
itim Bilimleri Enstitüsü,

E
itim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dal, stanbul, 2007, s. 29.

162 _{STARCEVICH, Matt M.; "Breaking the Entitlement Cycle" (Eriim Tarihi: 22.08.2010),} http://www.coachingandmentoring.com/Articles/entitled.html.

50 x Art
ve Eksi’leri konumak: Koç, danann art ve eksilerini ele

almal ve dananla birlikte bu konular tartmaldr.

Koçun belirtilen özelliklerinin yan sra temel koçluk e
itimine sahip koçun aa
da belirtilen özelliklere sahip olmas baar orann arttracaktr163.

x Ortakl
k likisi: Koç, danan ile arasndaki ortak ilikisinin bilincindedir. Bu ortaklk ilikisinde koç, danan ile hiyerarik olarak arasnda bir fark olmad
n, di
er de
ile danan ile ayn düzeyde oldu
unun bilincindedir ve bunu danana yanstr. Bu ortaklk ilikisinde danan eit koullarda ancak ön plandadr. Koç, danann aktif olarak dinler ve danann belirtti
i her konuya ilikin arka plandaki düüncelerini aç
a çkarmak için danan sorgular.

x Gelecee Yöneltmek: Koç, danann olay ve durumlara yeni bak açlaryla bakmasn ve anlayn kuvvetlendirici yeni yaplar ortaya koyarak durum veya problemlerin ortaya çkaraca
 gelece
e ilikin potansiyel fayday görmesini sa
lar.

x Yeniden Balang
ç: Koç, danann mevcut durumu de
erlendirmesine, belirlenen hedeflere ulaabilmesi ve baarya ulamas için hayatnda de
iiklikler yapmasna yardmc olur.

x Fark
ndal
k: Koçluk görümeleri süresince koç, danann bilinçli olarak düünmesi için çaba gösterir. Koç, danann farkndal
n arttracak frsatlar de
erlendirir.

x Geliim: Koç, danann durumunu her daim göz önünde bulundurur ve çalann ihtiyaç ve isteklerinin karlanmasnn yannda koçluk sürecindeki gelimeleri tespit ederek çalan ile paylar.

Bu özelliklere ek olarak koç, danann sahip oldu
u ancak farknda olmad
 becerilerini ö
renmesini ve danann sahip oldu
u becerilerden sa
lad
 fayday arttrmasn sa
lar. Koçun burada en etkin özelli
i karakteridir. Di
er bir de
ile iletiim becerisidir. Yüksek iletiim becerisine sahip koç, kendini ifade edebilmelidir.

51 kinci olarak, koç dürüst olmaldr. Dürüstlük, koçluk ilikisinin temelini oluturmaktadr. Üçüncü olarak koç sevgi ve efkat göstermelidir. Her ne kadar koç bütün dananlarna eit yaklamasa da adil olmak zorundadr. Son olarak koç, inançlarn davranlar ile birletirerek danann hedefine ulatrma cesaretine sahip olmaldr. Eylem plannn kurgulanmasnda, plann kilit noktalarn, ana çerçevesini, özen gösterilecek hususlar, yap talarn en inci ayrntsna kadar hesaplamal ve olumsuzluklarn olma ihtimaline kar gerekli önlemi almaldr164_.

Öyleyse, koçun genel ve en belirgin özelliklerini aa
daki ekilde ifade edilebilir:

x Düünce ve davranlar ile danann ihtiyaç ve isteklerini karlayabilecek kapasiteye sahip,

x Dananlarn kendilerini açk ve dürüst bir ekilde ifade etmelerine olanak sa
layacak iklimi yakalayabilen,

x Dananlarnn tümüne kar adil ve ayn zamanda karar ve davranlarna kar sayg gösterebilen ve dananlarna de
er verebilen,

x Danann eylem plannda belirtilen basamaklara ulamasn sa
layacak inanç, davran ve beklentilerini dananna açk bir ekilde aktarabilen,

x Motive etme gücü son derece yüksek ve geçmiteki olumsuzluklar saplant haline getirmenin tersine, eksi durumlar danannn lehine çevirebilen, x Ayrntlara son derece önem veren, danann sadece kendisine aktardklarn

de
il, danann düünce yapsn hissedebilen, x Dikkatini yönlendirebilen ve gözlemleyebilen,

Koçun baars ve kiisel özellikleri danann baarsn ve kiisel özelliklerini tetiklemektedir. Bir di
er anlatmla, koçun belirtilen özelliklere sahip olmas, danann performans düzeyinin arttrlmas ile do
ru orantldr.

164 _{KIRKPATRICK, Donald L.; Improving Employee Performance Through Appraisal and Coaching,} 2nd edition, AMACOM, New York, 2006, s. 80.

52