Kitaplar

Kitaplar, gerek öğretmen gerekse öğrenciler tarafından eğitim süresince vazgeçilmez öğretim araçları olarak sınıfta en fazla kullanılan temel görsel öğretim araçlarının başında yer alır. Kitapların ders kitabı, kaynak kitap, el kitapçığı, kılavuz kitap gibi çeşitleri vardır. Öğretimde öğretmenlerin temel yardımcısı olan bu kitaplar, onların güçlerini daha iyi kullanmalarına ve derslerini daha sistematik anlatmalarına imkan verir (Dönmez ve Yazıcı, 2008: 247-248).

2.4.1.1.1. Ders Kitapları

Ders kitabı, teknolojik gelişmelere rağmen, eğitim – öğretimde kullanılan araçlar içerisinde en yüksek ve yaygın kullanım düzeyine sahiptir. Evans ve Brueckner’e göre ders kitaplarının kullanılmasının iki nedeni vardır. Birinci nedeni, ders kitaplarının ülkelerin Millî eğitim programlarına uygun olarak hazırlanması, ikinci nedeni ise bir öğretim materyali olarak kitapların kullanılmasıdır. Birçok öğretmenin bir ders kitabı kullanmasının üçüncü nedeni olarak kendisine sağlayacağı kolaylığı gösterebiliriz. Ders kitapları sayesinde öğretmenin konularını takip etmesi, ödevlendirmesi, öğrencileri değerlendirmesi, vb. işleri kolaylaşır. Çünkü ders kitapları derse ilişkin bilginin özünü içerir ve bunun öğrenciye aktarımını sağlar. Ayrıca ders kitaplarının ekonomik olması, fazla yer işgal etmemesi ve kolay taşınabilir olması ders kitaplarının vazgeçilmez bir öğretim materyali yapan unsurlardır (Yanpar, 2005: 334). En yüksek ve yaygın kullanım düzeyine sahip ders kitaplarının şu özelliklere sahip olması gerekir (Koşar ve diğerleri, 2005: 54):

• Öğrencinin derse ilgisini artırması,

• Konuların amaçlarını açıkça ortaya koyması,

• Öğrencinin ilgisini dersin önemli bölümlerine yönlendirmesi, • Dersin önemli bilgilerini sunması,

• Yeterince örnek ve uygulamaya yer vermesi,

• Öğrenciyi bilgi ve becerilerini geliştirmek için özendirmesi, • Öğrenciye problemi anlamayı ve çözmeyi öğretmesi,

• Öğrencinin kendini değerlendirmesi için seçenekler sunması,

• Öğrenciyi; benlik, iç kontrol, çalışma vb. yönlerden gelişmeye özendirmesi, • Yazı genişliği, sayfa yapısı, renk, çizim, cilt, kapak vb biçimsel özelliklerinin

de uygun yapıya sahip olması gerekmektedir.

Türkiye genelinde ilk ve orta öğretim tarih ve Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük derslerinin öğretiminde ağırlıklı olarak kullanılan öğretim materyali ders kitabıdır. Bu durum öğrencileri tek bir kaynağın anlatımına bağımlı hâle getirmektedir. Derslerde tarihi belgelerden ve zengin yazılı-görsel arşivden faydalanılmaması, tarihi gerçekler üzerinde yapılan tartışmaların ders kitapları ve tarih öğretmeninin alan bilgisi ile sınırlı kalması, konuların yüzeysel ve ezbere dayalı olarak anlatılmasına sebep olmaktadır (Dilek ve Dilek, 2005: 91).

Ders kitapları öğrencinin, öğrencilik yaşamı boyunca yanından ayırmadığı bir araçtır. Bu bakımdan kitap, öğrencinin ilgisini çekecek, ona okuma alışkanlığı verecek nitelikte ve güzellikte olmalıdır. Yaprakları hemen kopan, yazıları silik, resimleri bozuk ve seçilemeyen, kalitesi düşük kâğıttan yapılmış bir kitabı öğrenci zorunlu kalmadıkça eline almak istemez. Bu açıdan konuya bakıldığında İnkılâp tarihi ders kitaplarının da öğrencide tarih sevgisini uyandıracak ve onun ilgisini çekecek nitelik ve güzellikte olmadığı görülür (Şanlı, 1992).

Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Ders kitapları öğrencilerin ilgisini sağlayacak ve onları motive edecek içerik ve kalitede değildir. Ders kitapları üst düzeyde ilgi ve motivasyon sağlayıcı, araştırma ve incelemeyi esas alıcı, yapıcı, yaratıcı ve eleştirel düşünceyi geliştirecek farklı metinler ve farklı bakış açıları sunabilecek şekilde yeniden düzenlenmelidir (Koca, 2005: 181). Kitaplardaki resim ve fotoğraflar metinle ilişkili olmalı, metni açıklamaya yardımcı olacak şekilde seçilmelidir. Resimlerde geçmiş ile bugün arasındaki farklılıkları vurgulayacak örnekler sunulmalıdır. Ayrıca kitaplarda istatistiği verilere ve grafiklere de yer verilmelidir.

Öztürk (2005)’de Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretiminin, tamamıyla öğretmen ve kitap merkezli olduğunu vurgulamakta ve ayrıca mevcut ders kitaplarının çağdaş standartların çok gerisinde olduğu tasarımının

yaratıcılıktan son derece uzak olduğu, görsel unsurların yetersiz olduğunu belirtmektedir. Kitaplardaki üslubun eğitim felsefesine uygun olarak telkin edici olmadığını, bireylerde problem çözme, eleştirel düşünme gibi temel becerilerin gelişimine imkân vermediğini de ifade etmektedir.

2.4.1.1.2. Kaynak Kitaplar (Hatıratlar, Kitapçıklar ve Ansiklopediler) Ders kitabı ile birlikte kullanılacak tamamlayıcı nitelikte; dergiler ansiklopediler, yıllıklar, atlaslar, sözlükler, kılavuz kitaplar, alıştırma kitapları ile kaynak niteliğindeki edebiyat eserleri hatıralar ve süreli yayınlardan da ders anlatırken yeri geldiğinde faydalanılması lazımdır. Birincil kaynaklar ve telif eserler daha üst öğretim seviyelerinde etkin bir şekilde kullanılabilir iken edebiyat eserleri, öğrencilerin gelişim seviyelerine uygun olarak her kademede rahatlıkla kullanılabilirler (Köstüklü, 2001: 110; Emiroğlu, 2002: 208).

Edebiyat eserleri bir taraftan çocukların dil, okuma-yazma, empati ve iletişim kurma becerilerinin gelişimini sağlarken; diğer taraftan insanî ve ahlâkî değerler, Millî tarih bilinci ve şuuru, sosyalleşme, tarihi mirasa karşı takdir geliştirme ve onları koruma, gelenek ve görenekleri yaşatma gibi değer ve yargıları da kazanmalarına katkıda bulunabilir. Edebi eserler öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirdiği için bu yolla edinilen bilgiler kalıcı hale gelebilir. Edebi esereler, öğrencilerin derse karşı ilgisini arttırdığı gibi okuma alışkanlığı kazandırma, konular arasında ilişki kurma ve öğrenileni canlandırma gibi amaçları sağlamada oldukça etkilidir. Ayrıca, edebi metinler kullanılarak hem dersler arası aktarım sağlanabilir hem de öğrencinin okuduğunu anlama, analiz etme ve bağ kurma yeterliliği desteklenmiş olur (Çencen, 2011: 32).